आवर्त सारणी

आवर्त सारणी (या, तत्व सिनी क आवर्त सारणी) रासायनिक तत्व सिनी क एगो सारणी रूप मँ ओकरौ संगत विशेषता केरौ साथ प्रतिनिधित्व करै क एगो प्रणाली छेकै। आवर्त सारणी म॑ रासायनिक तत्वऽ क॑ परमाणु संख्या के बढ़तऽ क्रम म॑ व्यवस्थित करलऽ गेलऽ छै आरू ओकरा आवर्त कहै छै, प्राथमिक समूह, माध्यमिक समूह म॑ वर्गीकृत करलऽ गेलऽ छै। वर्तमान आवर्त सारणी मँ 118+ ज्ञात तत्व शामिल छै। प्रथम रूसी रसायनज्ञ मेंडेलीव न॑ १८६९ म॑ आवधिक नियम प्रस्तुत करलकै आरू तत्वऽ क॑ तालिका के रूप म॑ प्रस्तुत करलकै। कुछु महीना बाद जर्मन वैज्ञानिक लोथार मेयर (1830–1895) भी स्वतंत्र रूप स॑ आवर्त सारणी के निर्माण करलकै। मेंडेलिव केरऽ तालिका स॑ अल्फ्रेड वर्नर न॑ आवर्त सारणी केरऽ वर्तमान रूप के निर्माण करलकै। १९५२ म॑ कोस्टा रिका केरऽ वैज्ञानिक गिल चावेरी न॑ तत्वऽ के इलेक्ट्रॉनिक संरचना प॑ आधारित आवर्त सारणी केरऽ एगो नया रूप पेश करलकै।

आवर्त सारणी रसायनशास्त्री लेली बहुत महत्वपूर्ण आरो उपयोगी छै। एकरऽ कारण खाली छोटऽ तत्वऽ के गुण याद रखना काम करै छै, कैन्हेंकि आवर्त सारणी म॑ समूह (ऊर्ध्वाधर पंक्ति) या अवधि (क्षैतिज पंक्ति) म॑ गुणऽ म॑ एक निश्चित क्रम आरू तार्किक तरीका स॑ बदलाव होय छै। आवर्त सारणी केरौ आधुनिक रूप नीचाँ देखैलौ गेलौ छै, जेकरा मँ 18 समूह आरो 7 अवधि छै-

समूह → 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
↓ आवर्त
1 1
H

2
He
2 3
Li
4
Be

5
B
6
C
7
N
8
O
9
F
10
Ne
3 11
Na
12
Mg

13
Al
14
Si
15
P
16
S
17
Cl
18
Ar
4 19
K
20
Ca
21
Sc
22
Ti
23
V
24
Cr
25
Mn
26
Fe
27
Co
28
Ni
29
Cu
30
Zn
31
Ga
32
Ge
33
As
34
Se
35
Br
36
Kr
5 37
Rb
38
Sr
39
Y
40
Zr
41
Nb
42
Mo
43
Tc
44
Ru
45
Rh
46
Pd
47
Ag
48
Cd
49
In
50
Sn
51
Sb
52
Te
53
I
54
Xe
6 55
Cs
56
Ba
*
72
Hf
73
Ta
74
W
75
Re
76
Os
77
Ir
78
Pt
79
Au
80
Hg
81
Tl
82
Pb
83
Bi
84
Po
85
At
86
Rn
7 87
Fr
88
Ra
**
104
Rf
105
Db
106
Sg
107
Bh
108
Hs
109
Mt
110
Ds
111
Rg
112
Cn
113
Uut
114
Uuq
115
Uup
116
Uuh
117
Uus
118
Uuo

* लैन्थनाइड 57
La
58
Ce
59
Pr
60
Nd
61
Pm
62
Sm
63
Eu
64
Gd
65
Tb
66
Dy
67
Ho
68
Er
69
Tm
70
Yb
71
Lu
** ऐक्टिनाइड 89
Ac
90
Th
91
Pa
92
U
93
Np
94
Pu
95
Am
96
Cm
97
Bk
98
Cf
99
Es
100
Fm
101
Md
102
No
103
Lr

संदर्भ