Ломоносов Михаил Васильевич

Ломоносов Михаил Васильевич
рус. Михаил Васильевич Ломоносов
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
Патронимы йәки матронимы Васильевич
Тыуған көнө 8 (19) ноябрь 1711
Тыуған урыны Мишанинская, Архангелогородская губерния, Урыҫ дәүләте
Вафат булған көнө 4 (15) апрель 1765 (53 йәш)
Вафат булған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы
Үлем төрө тәбиғи үлем
Үлем сәбәбе Яман шеш
Ерләнгән урыны Лазаревское кладбище Александро-Невской лавры
Ҡәбере һүрәте
Атаһы Василий Дорофеевич Ломоносов
Әсәһе Елена Ивановна Сивкова
Хәләл ефете Елизавета-Христина Цильх
Балалары Елена Михайловна Ломоносова
Яҙма әҫәрҙәр теле урыҫ теле
Һөнәр төрө астроном, геолог, физик, химик, лингвист, шағир, яҙыусы, тарихсы, фәлсәфәсе, уйлап табыусы, художник-мозаичист, географ, университет уҡытыусыһы, математик, сәйәсмән, рәссам, ғалим, тәржемәсе
Эшмәкәрлек төрө естествознание, химия, Физика, Минералогия, тарих, филология, Металлургия, фәлсәфә һәм астрономия
Эш урыны Санкт-Петербург фәндәр академияһы
М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Санкт-Петербург дәүләт университеты
Марбургский университет
Уҡыу йорто Марбургский университет
Славяно-греко-латинская академия
Киево-Могилянская академия
Петербург фәндәр академияһының академия университеты
Марбургский университет
Фрайберг тау академияһы
Уҡыусылар Степан Яковлевич Румовский
Кемдә уҡыған Христиан фон Вольф һәм Иоганн Фридрих Генкель
Ойошма ағзаһы Швеция король фәндәр академияһы, Рәсәй Фәндәр академияһы, Санкт-Петербург фәндәр академияһы һәм Император художество академияһы
Йоғонто яһаусы Христиан фон Вольф
Изображение памятной доски
Гражданский чин статский советник
Вики-проект Проект:Математика
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән
 Ломоносов Михаил Васильевич Викимилектә

Ломоносов Михаил Васильевич (8  ноябрь 1711, Мишанин ауылы (хәҙер — Ломоносово ауылы), Архангельск губернаһы, Рус батшалығы — 4  апрель 1765, Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы). Донъя кимәлендәге беренсе бөйөк рус ғалимы.

«Универсаль кеше»нең (лат. homo universalis) сағыу миҫалы: энциклопедист, физик һәм химик (ул физик химияға хәҙерге замандағыға яҡын билдәләмә биргән тәүге химик булараҡ тарихҡа ингән, физик-химик тикшеренеүҙәрҙең киң программаһын билдәләгән; ул эшләгән йылылыҡтың молекуляр-кинетик теорияһы материя төҙөлөшө тураһындағы хәҙерге ҡараштарҙан һәм күп фундаменталь закондарҙан күпкә алда хасил була ). Фәнни диңгеҙселеккә һәм физик химияға; быяла тураһындағы фәнгә нигеҙ һала.  Астроном (мәҫәлән, Венера планетаһында атмосфера барлығын аса), приборҙар эшләүсе, географ, металлург, геолог. Шулай уҡ шағир, рәссам, тарихсы, филолог һәм генеалог; ватан мәғарифын, фәнен һәм иҡтисадын үҫтереү өсөн көрәшеүсе (Мәскәү университетының проектын эшләй, уҡыу йортона һуңынан уның исеме бирелә).

Статский советник, химия профессоры (1745), Санкт-Петербург Император Фәндәр академияһының ғәмәли ағзаһы (1745) һәм Швед Король Фәндәр академияһының почетлы ағзаһы.

Биографияһы

Ҡыҫҡаса йылъяҙма

  • 1711 — 19 ноябрҙә Михаил Васильевич Ломоносов тыуа.
  • 1730 — 7 декабрҙә Холмогоры воевода канцелярияһында паспорт ала.
  • 1730 — 15 декабрҙә Мәскәүгә юллана.
  • 1731 — 15 ғинуарҙа Мәскәүҙә Славя-грек-латин академияһына инә.
  • 1731—1734 — Славян-грек-латин академияһында уҡый: 1731 — пиитика класы, 1732 — риторика класы, 1734 — фәлсәфә класы.
  • 1734—1735 — Киев-Могила академияһында уҡый: бер нисә ай буйы Иероним Миткевичтың фәлсәфә лекцияларын, шулай уҡ математика һәм физика буйынса лекциялар тыңлай.
  • 1735 — Киевтағы лекцияларҙа фәтеүә тапмағанлыҡтан, Мәскәүгә Славян-грек-латин академияһына ҡайтып, уҡыуын дауам итә.
  • 1735 — ноябрҙә 12 уҡыусы иҫәбендә Фәндәр академияһына тәҡдим ителә.
  • 1736 — 2 ғинуарҙа 11 иптәше менән бергә отставкалағы прапорщик Василий Попов тарафынан Мәскәүҙән Санкт-Петербург Фәндәр һәм художестволар академияһына килтереп еткерелә. 
  • 1736 — 12 ғинуарҙа Академия университетына студент итеп алына.
  • 1736 — 4 октябрҙә тау эшенә һәм металлургияға уҡыу өсөн Германияға ебәрелә.
  • 1736—1739 — Марбург университетында уҡый.
  • 1737 — ғинуарҙан профессор Х. Вольфтың механика курсын һәм профессор Ю. Г. Дуйзингтың теоретик химия курсын тыңлай.
  • 1739 — февралдә фатир хужабикәһенең ҡыҙы Елизавета-Христина Цильхҡа граждан никахы менән өйләнә.
  • 1739 — 8 ноябрҙә ҡыҙы тыуа; 9 ноябрҙә — ҡыҙы реформаттар общинаһы сиркәүендә, Екатерина-Елизавета тигән исем бирелеп, һыуға сумырыу йолаһы үтә.
  • 1739—1740 — И. Ф. Генкель етәкселегендә тау эшенә уҡый.
  • 1740 — 26 майҙа Марбургтың реформаттар общинаһы сиркәүендә Елизавета-Христина Цильх менән никахлаша.
  • 1740 — май аҙағында иленә ҡайтып барғанда Дюссельдорф эргәһендә алдап пруссактар тарафынан рекрутлыҡҡа алына, октябрҙә ҡаса, Арнгейм һәм Утрехт аша — Амстердамға, унан һуң Гаагаға килә, ҡабат Амстердамға килгәс кенә унан диңгеҙ юлы менән Рәсәйгә ҡайтып китә ала.
  • 1741 — 8 июндә Санкт-Петербургҡа килеп төшә.
  • 1741 — 10 июндә ботаника һәм тәбиғәт тарихы профессоры И. Амманға тәбиғәтте өйрәнеү фәне буйынса уҡыу өсөен йүнәлтелә һәм Кунсткамераның Минералдар кабинетында минералдар һәм ташҡа әйләнгән нәмәләр каталогын төҙөй башлай.
  • 1741 — 22 декабрҙә Марбургта Ломоносовтың улы тыуа, һыуға сумырыу йолаһын үткәндә уға Иван тигән исем ҡушыла.
  • 1742 — 8 ғинуарҙа Санкт-Петербург Фән һәм художество академияһының физика класы адъюнкты ителә.
  • 1745 — 25 июлдә химия профессоры итеп тәғәйенләнә, был Санкт-Петербург Фәндәр һәм художестволар академияһының ғәмәли ағзаһы статусына тиң була. Ул тәбиғәт фәндәре өлкәһендә беренсе рус академигы була.
  • 1746 — 20 июндә беренсе тапҡыр рус телендә физика буйынса асыҡ лекциялар уҡый.
  • 1748 — Рәсәйҙә химия буйынса беренсе ғилми-тикшеренеү һәм уҡыу лабораторияһын ойоштора.
  • 1748—1757 — химия лабораторияһында төҫлө быяла һәм буяуҙар табыу менән шөғөлләнә, рудаларға химик анализ эшләй.
  • 1749 — 21 февралдә ҡыҙы Елена тыуа.
  • 1752—1753 — химия лабораторияһында тарихта беренсе тапҡыр физик химия буйынса лекциялар уҡый.
  • 1753 — Усть-Рудица ауылында быяла фабрикаһы нигеҙләнә. 
  • 1755 — М. В. Ломоносов ҡатнашлығында Мәскәү университеты ойошторла, ул уның тәүге проектын төҙөй.
  • 1756 — Академия гимназияһында һәм Академия университетында түбәнге ҡатламдың белем алыуға хоҡуғын яҡлап сыға.
  • 1757 — 1 ғинуарҙа Санкт-Петербург Император фәндәр һәм художестволар академияһы Канцелярияһының советнигы итеп тәғәйенләнә. Шул уҡ йылды академияның ҡаҙна фатирынан Мойкаға үҙ йортона күсә.
  • 1757 — Синод «вәғәздәрҙә фәнде үтә әрләмәҫкә» саҡырған Ломоносовтың ғилми эшмәкәрлеген туҡтатыуҙы талап итә 
  • 1758 — Тарихи Йыйылыштың, География департаментының, Академия университетының һәм Академия гимназияһының етәксеһе ителә.
  • 1759 — Академия гимназияһын йыһазландырыу, уставын төҙөү, Академия университетын ҡороу менән шөғөлләнә, бөтә көсөнә түбән ҡатламдарҙың белем алыуға хоҡуғын яҡлай.
  • 1760 — 30 апрелдә Швед Король фәндәр академияһы М. В. Ломоносовты үҙенең почётлы ағзаһы итеп һайлай.
  • 1763 — 10 октябрҙә иң абруйлы өс художество Академияһының ағзаһы итеп һайлана (мозаика эштәре өсөн).
  • 1764 — 17 апрелдә Болонья институты Фәндәр академияһының почётлы ағзаһы итеп һайлана.
  • 1765 — 4 апрелдә Мойка йылғаһы буйындағы йортонда үпкәһе шешеүҙән вафат була. 
  • 1765 — 8 апрелдә Александр Невский лавраһының Лазарь зыяратында ерләнә.

Иҫкәрмәләр

  1. ↑ Record #46896023 // VIAF (билдәһеҙ) — : OCLC, 2003.
  2. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118574175 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Ломоносов, Михаил Васильевич (урыҫ) // Русский биографический словарь / под ред. Н. Д. Чечулин, М. Г. Курдюмов — СПб.: 1914. — Т. 10. — С. 593—628.
  5. ↑ http://www.st-petersburg-essentialguide.com/bridges-in-saint-petersburg.html
  6. ↑ http://www.nndb.com/people/437/000042311/
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Pas L. v. Genealogics (ингл.) — 2003.
  8. ↑ 8,0 8,1 Математическая генеалогия (ингл.) — 1997.
  9. ↑ Большинство источников указывает именно эту дату, однако наблюдаются некоторые расхождения даже в отношении года рождения учёного; вероятно, одной из причин тому явилась ошибка, допущенная ещё Якобом Штелином, записавшим, что «на семнадцатом году ушёл он тайно из отцовского дома, вслед за обозом с рыбою, …догнал его на другой день, в 80 верстах от своей деревни», на эту неточность в возрасте М. В. Ломоносова указывает ещё Николай Алексеевич Любимов в своём труде; дав следующее разъяснение, со ссылкой на сведения академика Н. Я. Озерецковского: «За просрочку данного ему Михайлу Васильевичу 1730 года паспорта и не явившегося на срок, приказом тогдашнего ревизора Лермантова показан он в бегах, того ради из подушного оклада и выключен (отсюда и следует, что Ломоносов оставил родину на двадцатом, а не на семнадцатом году, как пишет Штелин. Это согласно и с показаниями самого Ломоносова)».— В известном историкам документе говорится: «Рождением-де он, Михайло, Архангельской губернии, Двинского уезда, дворцовой Куростровской деревни крестьянина Василья Дорофеева сын, и тот-де его отец и поныне в той деревне обретается и положен в подушный оклад… А в прошлом 730-м году декабря в 9-м числе с позволения оного отца его отбыл он, Ломоносов, в Москву, о чём дан был ему пашпорт (который утратил он своим небрежением) из Холмогорской воеводской канцелярии за рукою бывшего тогда воеводы Григорья Воробьёва, и с тем-де пашпортом пришёл он в Москву» («Показание о своём происхождении, данное при допросе в Московской Синодального правления канцелярии», 4 сентября 1734 — ЦГДА, ф. Московской Синодальной конторы, № 245, лл. 16—17). А. И. Андреев на основании исторических данных, в том числе свидетельств самого Ломоносова, делает вывод о том, что Ломоносов родился в период с марта по 4 сентября 1711 г. (Андреев А. И. О дате рождения Ломоносова // Ломоносов. Сборник статей и материалов. Т. 3. М.-Л.: 1951. стр. 364—369).
  10. ↑ Погодин С. А. Ломоносов и химия XVIII века. // Вопросы естествознания и техники, 1962, выпуск 12>
  11. ↑ Волков В. В., Вонский Е. В., Кузнецова Г. И. Выдающиеся химики мира. — М.: «Высшая школа», 1991. — ISBN 5-06-001568-8
  12. ↑ Об этом говорит и Л. Эйлер — смотри в разделе «Физическая химия»
  13. ↑ Фигуровский Н. А. Очерк общей истории химии. От древнейших времен до начала XIX века. — М.: Наука, 1969. — 455 с.[уточнить]
  14. ↑ Г. А. Аммон Морские памятные даты. Москва. Воениздат 1987 г. стр.78
  15. ↑ Материалы для биографии Ломоносова. Собраны экстраординарным академиком Билярским. Санкт-Петербург. В типографии Императорской Академии Наук. 1865[уточнить]
  16. ↑ История Императорской Академии Наук в Петербурге Петра Пекарского. Том первый. Издание отделения русского языка и словесности Императорской Академии Наук. Санкт-Петербург. Типография Императорской Академии Наук. 1870
  17. ↑ История Императорской Академии Наук в Петербурге Петра Пекарского. Том второй. Издание отделения русского языка и словесности Императорской Академии Наук. Санкт-Петербург. Типография Императорской Академии Наук. 1873
  18. ↑ Относительно этой даты имеются также несущественные разночтения: в уже упомянутом документе иная — 8 декабря 1725 года («Показание о своём происхождении, данное при допросе в Московской Синодального правления канцелярии» 4 сентября 1734 — ЦГАДА, ф. Московской Синодальной конторы, № 245, лл 16—17); что касается отсутствия единого мнения о самовольном или «дозволенном отцом» уходе, естественно, в официальном документе первый вариант не мог быть указан, и остаётся только верить сведениям самого М. В. Ломоносова о его бегстве; но косвенно документ, воспроизводимый Н. А. Любимовым («в бегах»), это подтверждает. Однако выданный Холмогорской воеводской канцелярией паспорт косвенно же противоречит версии о «бегстве» — документ-то этот выдавался как и сейчас, совершеннолетнему — самостоятельному человеку.
  19. ↑ Мнение о том, что М. В. Ломоносов учился в Киево-Могилянской академии подвергнуто многими исследователями[кем?] большому сомнению, мало того, даже факт его присутствия там отрицается некоторыми авторами[какими?].
  20. ↑ Марбургский государственный архив, отделение «Марбургская родословная книга», т. III, L.
  21. ↑ М. И. Сухомлинов. Ломоносов — студент Марбургского университета. «Русский вестник», т. 31, № 1, СПб., 1861, стр. 163
  22. ↑ Верёвкин М. И. Жизнь покойного Михайла Васильевича Ломоносова. М. В. Ломоносов в воспоминаниях и характеристиках современников. — М.-Л.: Издательство Академии наук СССР, 1962
  23. ↑ Марбургский государственный архив, Марбургская родословная книга, т. 14, № 20569
  24. ↑ Указ Императрицы Елизаветы I
  25. ↑ Соловьев Ю. Я., Бессуднова З. А., Пржедецкая Л. Т. Академики XVIII века: М. В. Ломоносов // Отечественные действительные и почетные члены Российской академии наук XVIII—XX вв. Геология и горные науки. М.: Научный мир, 2000. Информация на С. 53.
  26. ↑ П. П. Пекарский. История Академии наук. Т. II. СПб.: 1873. С. 671.
  27. ↑ Летопись жизни и творчества М. В. Ломоносова.— М. Л.: Издательство АН СССР, 1961

Һылтанмалар