Мохк (АД 1-гӀа тегӀа) | |
Имерети | |
---|---|
იმერეთის მხარე | |
42°10′ къ. ш. 42°59′ м. д.HGЯO | |
Пачхьалкх | Гуьржийчоь |
Адм. центр | Кутаиси |
Губернатор | Шавлего Табатадзе |
Истори а, географи а | |
Кхоллар | 1995 |
Латта | 6 552.3 |
Сахьтан аса | UTC+4:00 |
Бахархой | |
Бахархой | |
Луьсталла | 77,38 стаг/км² |
Къаьмнийн хӀоттам | гуьржий (99,32 %), оьрсий (0,26 %), эрмалой (0,13 %), Украинаш (0,07 %) |
Динан хӀоттам | керста (98,81 %) |
Официалан меттанаш | гуьржийн |
Идентификаторан терахьаш | |
Код ISO 3166-2 | GE-IM |
|
|
Официалан сайт | |
Медиафайлаш Викилармехь |
Имере́ти (гуьрж. იმერეთი) — Гуьржийчоьнан регион (мохк, мхаре) а, историн мохк а, регион Риони хина бассейнехь йу. Мехкан бахархой бу (имеретинаш) цара буьйцу мотт гуьржийн меттан имеретийн диалектехь, хьалха культурица а, дахарца а кхечарехь къасталурш хила.
Регионан центр — Кутаиси. Мехкан цхьадолу дакъа Къилба ХӀирийчоьно контроль йеш ду.
Цхалтубо гӀалина гена йоцуш а, гергарчу хьесапехь Кутаиси гӀалина 10 километрехь йу Гуьржийчохь уггаре а боккха хьех — Кумистави хьех, 2010 шарахь цуьна цӀе Прометей аьлла хийцина.
XV бӀешеран чаккхехь, Тамерлан тӀелатинчул тӀехьа чӀагӀделира феодалийн бертазалла, Имерети Гуьржийн пачхьалкхех дӀакъаьстира шен лаамехь йолуш феодалийн пачхьалкх кхоьллина — Имеретин пачхьалкх (Картлица а, Кахети а нийсса) — коьрта гӀала Кутаиси йолуш.
XVI бӀешеран чакхехь Имеретин пачхьалкх йара Имерети дозанашкахь.
иран-туркойн бертаца 1555 шарахь Имеретин пачхьалкх Хункаран Туркойчоьна дола йаьлира, пачхьалкхан йал дала тӀедожира ахчанца а, лайшца а. Цуьна истори йара йуьззина гуттара а долчу феодалийн карзахбаларца а, леш бохк-эцарца а. феодалийн бертазалла чӀагӀделира XVII шерахь.
Соломон I паччахьана (1752 — 1784) бен аьтту цабаьлира кхузахь паччахьан Ӏедал чӀагӀдан. Цо бехкам бира леш бохк-эцарна, иза гӀоьртира ерриге Малхбузехьара Гуьржийчоь цхьаьнатоха. Соломонан I туркойшца дукха шерашка бахбала болу тӀом 1757 шарахь чекхбелира толамца а, 1758 шарахь Картлин паччахьаца Ираклица II бина тӀеман бертаца а.
XVIII бӀешерахь цари Имеретин паччахьаша Россига масийттазза гӀо дехира, амма дехарш йухатуьхира Туркойчоьца йолу йукъаметтиг ца йохорхьама. Эххара, 1769 шарахь Екатеринас II Гуьржийчу хьажийра инарла волучу Тотлебенан корпус (тӀаьхьа, российн эскарш арадаха дукха хан йоцуш, Сухотин инарлица хийцира). Тотлебена йиш хилира Имеретера туркойн гӀепаш схьайаха а, Кутаиси гӀала схьалаца а. Цул совнах цуо Поти гӀаьпана гуо бира. Российн эскарш дукху ца лаьттинехь, цара бакхий кхиамаш бахьнехь Туркойчоьца машар хьокъехь дагадовлар нисделира: 1774 шарахь хиллачу Кючук-Кайнарджин оьрсийн-туркойн бертаца Имеретин пачхьалкхо Туркойчоьна луш йолу йал сацийра. Тотлебенас йаьхна йолу гӀепаш туркошна йуха ца йерзира.
1811 шарахь Имеретин пачхьалкхахь Российн империно Имеретин мохк аьлла бира.
Имерети мехкан йукъахь йу 11 муниципалитет (2006 шо кхаччалц — кӀошт, 1 мехкан муьтӀахь йолу гӀала:
Муниципалитет | байракх | хӀост | майда, км² |
бахархой ларар 2002, стаг |
бахархой ларар 2014, стаг |
бахархой ларар 2018, стаг |
луьсталла, 2018 |
центр |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Кутаиси, гӀала | 70 | 185 965 | 147 635 | 140 961 | 2013,72 | Кутаиси гӀ. | ||
Багдатин муниципалитет | 815 | 29 235 | 21 582 | 19 830 | 24,33 | Багдати гӀ. | ||
Ванан муниципалитет | 577 | 34 464 | 24 512 | 22 790 | 39,49 | Вани гӀ. | ||
Зестафонан муниципалитет | 433 | 76 208 | 57 628 | 56 532 | 130,55 | Зестафони гӀ. | ||
Самтредин муниципалитет | 364 | 60 456 | 48 562 | 45 907 | 126,11 | Самтредиа гӀ. | ||
Сачхерин муниципалитет | 769 | 46 846 | 37 775 | 36 312 | 47,08 | Сачхере гӀ. | ||
Тержолан муниципалитет | 357 | 45 496 | 35 563 | 33 329 | 93,35 | Тержола гӀ. | ||
Ткибулан муниципалитет | 478 | 31 132 | 20 839 | 19 348 | 40,47 | Ткибули гӀ. | ||
Харагаулан муниципалитет | 914 | 27 885 | 19 473 | 19 098 | 20,89 | Харагаули гӀкэ | ||
Хонин муниципалитет | 429 | 31 749 | 23 570 | 22 234 | 51,82 | Хони гӀ. | ||
Цхалтубан муниципалитет | 700 | 73 889 | 56 883 | 51 425 | 73,46 | Цхалтубо гӀ. | ||
Чиатурин муниципалитет | 542 | 56 341 | 39 884 | 39 272 | 72,45 | Чиатура гӀ. | ||
Имерети, берриге | 6552 | 699 666 | 533 906 | 507 038 | 77,38 | Кутаиси гӀ. |
Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)
стаг | % | |
---|---|---|
берриге | 533 906 | 100,00% |
Гуьржий | 530 288 | 99,32% |
Оьрсий | 1384 | 0,26% |
Эрмалой | 709 | 0,13% |
Украинаш | 398 | 0,07% |
ХӀирий | 143 | 0,03% |
Цигонаш (боша) | 135 | 0,03% |
Ассирийхой | 125 | 0,02% |
Желтой | 109 | 0,02% |
Азербайджанаш | 106 | 0,02% |
Жуьгтий | 65 | 0,01% |
Абхазаш | 48 | 0,01% |
Езидаш | 6 | 0,00% |
кхиберш | 390 | 0,07% |
Бахархой бу (имеретинаш) цара мотт буьйцу гуьржийн меттан имеретийн диалектехь.
2018 шеран 1 январехь ларарца махкахь 507 038 бахархой бу, 2014 шеран 1 январехь — 703 300 стаг, на 2009 год — 693 500 человек.
2014 шарахь ларарца 533 906 стаг, 2002 шарахь ларарца — 699 666 стаг.
муниципалитет | берриге | гуьрж- ий |
% | оьрс- ий |
% | эрм- алой |
% | ук- раин- аш |
% | хӀир- ий |
% | Циго- наш |
% | Асси- рийхой |
% | жел- той |
% | азер- байд- жанаш |
% | кхи. | % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Имерети, берриге | 533 906 | 530 288 | 99,32 % | 1384 | 0,26 % | 709 | 0,13 % | 398 | 0,07 % | 143 | 0,03 % | 135 | 0,03 % | 125 | 0,02 % | 109 | 0,02 % | 106 | 0,02 % | 509 | 0,10 % |
Кутаиси, гӀала | 147 635 | 146 153 | 99,00 % | 533 | 0,36 % | 127 | 0,09 % | 151 | 0,10 % | 51 | 0,03 % | 101 | 0,07 % | 75 | 0,05 % | 66 | 0,04 % | 54 | 0,04 % | 324 | 0,22 % |
Багдатин | 21 582 | 21 514 | 99,68 % | 32 | 0,15 % | 6 | 0,03 % | 15 | 0,07 % | 3 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 1 | 0,01 % | 11 | 0,05 % |
Ванин | 24 512 | 24 465 | 99,81 % | 31 | 0,13 % | 3 | 0,01 % | 8 | 0,03 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 4 | 0,02 % | 0 | 0,00 % | 1 | 0,01 % |
Зестафонин | 57 628 | 57 365 | 99,54 % | 119 | 0,21 % | 42 | 0,07 % | 38 | 0,07 % | 8 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 31 | 0,05 % | 5 | 0,01 % | 1 | 0,00 % | 19 | 0,03 % |
Самтредин | 48 562 | 47 779 | 98,39 % | 218 | 0,45 % | 379 | 0,78 % | 57 | 0,12 % | 12 | 0,02 % | 34 | 0,07 % | 18 | 0,04 % | 7 | 0,01 % | 23 | 0,05 % | 35 | 0,07 % |
Сачхерин | 37 775 | 37 690 | 99,77 % | 31 | 0,08 % | 7 | 0,02 % | 5 | 0,01 % | 26 | 0,07 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 5 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 11 | 0,03 % |
Тержолан | 35 563 | 35 446 | 99,67 % | 64 | 0,18 % | 13 | 0,04 % | 17 | 0,05 % | 3 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 1 | 0,00 % | 9 | 0,03 % | 10 | 0,03 % |
Ткибулан | 20 839 | 20 646 | 99,07 % | 90 | 0,43 % | 13 | 0,06 % | 40 | 0,19 % | 12 | 0,06 % | 0 | 0,00 % | 1 | 0,01 % | 5 | 0,02 % | 3 | 0,01 % | 29 | 0,14 % |
Харагаулин | 19 473 | 19 417 | 99,71 % | 30 | 0,15 % | 5 | 0,03 % | 3 | 0,02 % | 7 | 0,04 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 1 | 0,01 % | 2 | 0,01 % | 8 | 0,04 % |
Хонин | 23 570 | 23 504 | 99,72 % | 38 | 0,16 % | 10 | 0,04 % | 11 | 0,05 % | 2 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 1 | 0,01 % | 0 | 0,00 % | 4 | 0,02 % |
Цхалтубин | 56 883 | 56 601 | 99,50 % | 147 | 0,26 % | 28 | 0,05 % | 35 | 0,06 % | 10 | 0,02 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 8 | 0,01 % | 13 | 0,02 % | 41 | 0,07 % |
Чиатурин | 39 884 | 39 708 | 99,56 % | 51 | 0,13 % | 76 | 0,19 % | 18 | 0,05 % | 9 | 0,02 % | 0 | 0,00 % | 0 | 0,00 % | 6 | 0,02 % | 0 | 0,00 % | 16 | 0,04 % |
Картин легенда: