مناطق با جمعیت چشمگیر | |
---|---|
استان گلستان، استان خراسان شمالی | |
زبانها | |
ترکمنی | |
دین | |
اسلام (سنی) | |
تورکمَنهای ایران (به ترکمنی: ایران تۆرکمنلِری، Eýran Türkmenleri) گروهی از ترکمنها هستند که عمدتاً در کنارههای شرقی دریای خزر شامل بخشهای شمالی و شرقی استان گلستان و در بخشهایی ازخراسان سکونت دارند. آنان به زبان ترکمنی صحبت میکنند، این قوم مسلمان و پیرو مذهب حنفی هستند. اتنولوگ جمعیت ترکمنهای ایران در سال ۲۰۲۰ را ۹۹۰ هزار نفر تخمین زدهاست.[۶][۴][۷]
ترکمنها شاخهای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچنشینی روزگار میگذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمنها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سالها به دنبال اضمحلال امپراطوری گوک ترکها،[۸] گروهی از ترکها که اغوز نامیده میشدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.[۹]
ترکمنهای ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمنصحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگانرود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاههای آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخشهای کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربتجام و خراسان شمالی (منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراکنده هستند. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران میتوان بندر ترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوهتپه، سیمینشهر و اینچهبرون را نام برد.
ترکمنها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچنشین بودند اما پس از آن به مرور دهنشین و شهرنشین شدهاند، از نظر دینی پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت و از لحاظ زبانی با سایر مردمان ترک نظیر آذربایجانیها و ترکهای استانبولی نزدیکی دارند.[۱۰][۱۱]
ساز اصلی در موسیقی ترکمنی انواع دوتار ترکمنی است. همچنین نواختن کمانچه و نی نیز در بین ترکمنان رواج دارد و در دههٔ اخیر برخی، به اجرای نغمات این موسیقی با سازهای الکترونیک روی آوردهاند. محمدرضا درویشی ساز کمانچه را هم ساز اصیل ترکمنی نمیداند.[۱۲]
دستگاههای موسیقی ترکمنی معمولاً بر اساس تعداد پردههای مورد استفاده در تامدئرا و چگونگی توالی آنها نسبت به هم متمایز میشوند. تشخص دستگاهها و تمایز آنها نسبت به هم بر اساس پردهها و نحوه توالی آنها در تامدئرا تدوین یافته به نظر میرسد.[۱۳]
اسبهای ترکمن پرورش یافته در منطقه ترکمنصحرای ایران یکی از اصیلترین نژادهای اسب در سطح جهان میباشد، در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب) دستهبندی شدهاند. شهرستان گنبدکاووس و کلاله از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است.[۱۴] و هرساله مسابقاتی تحت عنوان کورس بهاره و پاییزه درشهرهای گنبدواق قلا و بندرترکمن برگزار میشود.
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک)
خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref>
برای گروهی به نام «پ» وجود دارد، اما برچسب <references group="پ"/>
متناظر پیدا نشد. ().