رقص مدرن سبکی از رقص صحنهای[۱] غربی است که آزادانه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وجود آمد. این رقص، که زادگاهش آمریکا و آلمان است، واکنشی مستقیم به رقص باله به عنوان پایه رقص صحنهای بود. رقص مدرن از پذیرش اَشکال و جنبههای مختلف باله کلاسیک امتناع کرد و حرکتهای منظم و مدون و ساختار روایی باله را کنار گذاشت. به خاطر تلاشهای پیشگامان رقص مدرن مانند مارتا گراهام، امروزه رقص مدرن طیف وسیعی از سبکها را، که بسیاری از آنها با استادان و مدارس مشهور و نامدار همراهی میشوند، دربرمیگیرد. بیش از هزار نوع از رقص مدرن از جمله گراهام و هورتون وجود دارند. در نهایت، رقص پستمدرن، شکلگرایی رقص مدرن را رد میکند و خود شامل عناصری چون هنر اجرایی و بدیههسازی میشود.
فهم ساده از تاریخ رقص مدرن، عموماً به این اشتباه منجر میشود که این شکل هنری، ردیه یا شورشی علیه باله کلاسیک بودهاست. بررسی عمیقتر در بستر ظهور رقص مدرن نشان میدهد که از اوایل دهه ۱۸۸۰، طیف وسیعی از تغییرات اجتماعی و اقتصادی در آمریکا و اروپا اتفاق افتاد که منجر به تغییرات فوقالعادهای در جهان رقص شد.
در آمریکا، افزایش صنعتی شدن، ظهور طبقه متوسط (که درآمد کافی و وقت آزاد داشت) و نادیده گرفتن بنیانهای اجتماعی عصر ویکتوریا، در کنار تغییرات گسترده دیگر، منجر به توجه تازهای به سلامتی و آمادهسازی جسمانی شد. در این فضا بود که «رقص تازه»ای ظهور کرد که همانقدر که از نارضایتی از باله سرچشمه میگرفت، ریشه در تغییر در بنیانهای اجتماعی داشت. در همین زمان، قهرمانان تربیت بدنی به هموار شدن مسیر رقص مدرن کمک کردند و تمرینات ژیمناستیک، به شکل نقطه آغازی تکنیکی، به زنان جوانی که مشتاق رقصیدن بودند، یاری رساند. همینطور کالجهای زنان، کورسهای رقص زیباشناسانه را در اواخر دهه ۱۸۸۰ ارائه کردند.
همزمان، رقصندههایی چون ایزادورا دانکن، مود آلن و لویی فولر پیشگام ایجاد شکلهای جدید و تمریناتی که رقص آزاد یا زیباشناختی برای اجرا نامیده میشود، شدند. این رقصندهها دایره بسته پیرامون باله چون حرکات محدود مناسب برای باله را نادیده گرفتند و از پوشیدن کرست و کفش باله، برای رسیدن به آزادی بیشتری در حرکاتشان، سر باززدند. امیل راس، که همان زمان در مورد ظهور این شکل هنری نوشته میگوید:
موسیقی و حرکات بدنی موزون، خواهران دوقلوی هنر هستند که باهم به وجود میآیند... امروزه در کارهای هنری ایزادورا دانکن، مود آلن و دیگران، استفاده از شکلی از رقصیدن را میبینیم که تلاش میکند در حرکت، آنچه را استاد موسیقی در ترکیببندی تفسیری خود بیان میکند، به تصویر درآورد.
رقص مدرن آمریکایی را میتوان (تقریبا) به سه دوره تقسیم کرد:
تاریخ | دوره | هنرمندان برجسته | توضیحات |
---|---|---|---|
۱۸۸۰-۱۹۲۳ | دوران مدرن متقدم | ایزادورا دانکن، لویی فولر، راس سنت دنیس، تد شاون، النور اندرسون | رقص جدید، آزاد و رمانتیسیسم مدرن میتواند نامهای دیگری برای این دوره باشد. در حالی که عمل هنری به سرعت تغییر میکرد، تمایز واضح تکنیکهای رقص مدرن هنوز پدیدار نشده بود. |
۱۹۲۳-۱۹۴۶ | دوران مدرن میانی | مارتا گراهام، دوریس هامفری، کاترین دانهام، چارلز ویدمن, لستر هورتون | بسیاری از رقصندههای این دوره به دنبال یافتن هویتی آمریکایی برای حرکت و خلق فرمی هنری که آمریکایی باشد، بودند. آنها همینطور تعریف واضح و سیستمهای آموزش رقص متمایز را توسعه دادند. |
۱۹۴۶-۱۹۵۷ | دوران مدرن متاخر | خوزه لیمون, پرل پریموس, مرس کانینگهام, تالی بیتای, اریک هاوکینز, آنا سوکولف, آنا هالپرین, پل تیلور | این دوره، وضوح در انتزاع و ظهور آوانگارد را در پی داشت و راه را برای پیدایش رقص پستمدرن هموار کرد. |
در اروپا، ماری ویگمن، فرانسوا دلسارته، امیل ژاک-دالکروز و رودلف ون لابان، نظریههای حرکت انسان،[۲] بیان و روشهای آموزشی را توسعه دادند که به پیشرفت رقص مدرن و اکسپرسیونیستی اروپایی انجامید.
رقصندگان رادیکال اروپا، متأثر از رکود بزرگ و تهدید روزافزون فاشیسم در اروپا، کوشیدند با دراماتیزه کردن بحرانهای اقتصادی، اجتماعی، نژادی و سیاسی زمانه خود، آگاهیبخشی کنند.
در ۱۹۱۵، راس سنت دنیس به همراه همسرش تد شاون، کمپانی رقص دنیشاون را بنیان نهاد. در حالی که سنت دنیس مسئول اکثر کارهای خلاقانه بود، شاون به تدریس تکنیک و ترکیببندی میپرداخت. مارتا گراهام، دوریس هامفری و چارلز ویدمن همه شاگردان و اعضای کمپانی را تشکیل میدادند. در جستجوی جذب مخاطبان بیشتر برای کارشان، ایزادورا دانکن، لویی فولر و راس سنت دنیس در سراسر اروپا سفر کردند. کار فولر نیز در خارج از اروپا مخاطبان زیادی نیافت. پس دنیس به آمریکا بازگشت تا کارش را در آنجا پی بگیرد. مارتا گراهام اغلب به عنوان مادر حرکت مدرن رقص صحنهای در قرن بیستم شناخته میشود. او باله را بیش از اندازه یکسویه میدید: اروپایی، امپریالیستی و غیرآمریکایی. او در ۱۹۱۶ به مدرسه دنیشاون رفت و س از آن در ۱۹۲۳ به نیویورک نقل مکان کرد؛ جایی که او در کمدیهای موزیکال و سالنهای موسیقی به اجرا پرداخت و روی طراحی رقص خودش کار کرد. او تکنیک رقص خودش را که به مفهوم انقباض و آزاد کردن متصل است، توسعه داد. در تکنیکهای گراهام، او از شاگردانش میخواهد احساس کنند. احساس کردن، داشتن حس پرقدرتی از آگاهی از زمین خوردن است در حالی که در همان زمان، در سراسر بدن احساس قدرت وجود داشته باشد و به مخاطبان منتقل شود. سهم اصلی او در رقص تمرکز بر مرکز بدن (برخلاف تأکید باله بر اندام)، هماهنگی بین تنفس و حرکت و ارتباط رقصنده با زمین است.
رقصندگان پیشامدرن، پس از آمیختن تکنیکها و روشهای ترکیبی آموزگارانشان، روشها، ایدئولوژی و تکنیکهای رقصی خودشان را توسعه دادند که همانها، پایههای رقص مدرن شدند:
در ۱۹۲۷ روزنامهها به صورت مرتب، بخشهایی را به نقد رقص کسانی چون والتر تری و ادوین دنبی اختصاص دادند. منتقدینی که اجراها را از زاویه یک متخصص حرکت بررسیدند؛ به جای آنکه آنها را از نظرگاه یک بیننده تئاتر یا شنونده موسیقی ببینند. سیستم آموزشی رقص مدرن را در کالجها و دانشکدهها پذیرفت؛ ابتدا به عنوان بخشی از تربیت بدنی و سپس به عنوان هنر اجرایی. بسیاری از استادان کالج در مدرسه تابستانی رقص که در ۱۹۳۴ و در کالج بنینگتون افتتاح شد، آموزش دیدند.
اگنس دمیل به عنوان بخشی از برنامه بنینگتون نوشت:
آنجا ترکیب خوبی از همهجور هنرمند، موسیقیدان و رقصنده بود. همینطور شاخص بود به این دلیل که مسئولیت هماهنگی رزرو سری کنسرتهای کالج در تمام قاره آنجا قرار داشت. از قید و بند مدیریت انحصاری بزرگ که اولویتشان مشتریهای اروپایی بودند، رها بود. برای اولین بار، رقصندگان آمریکایی استخدام میشدند در سراسر کشور تور برگزار کنند و این آغاز ثمربخشی کار کالج بود.
— اگنس دمیل، (۱۹۹۱، ص ۲۰)
امروزه، رقص مدرن میرود که در سراسر جهان محبوب شود. کمپانیهای باله رقص مدرن را نه فقط در کلاسهای آموزشی، بلکه در اجراهایشان هم شرکت میدهند. رقص مدرن از معدود گونههای هنری است که به آزادی در بیان اجازه بروز میدهد و به همین علت از محبوبیت زیادی برخوردار شدهاست. توانایی آزاد کردن خود هنگام رقص، کیفیتی است که در اغلب اَشکال رقص وجود ندارد. با رقص مدرن، دیگر مرزی وجود ندارد؛ فرد به سادگی حول احساساش میرقصد و اینچنین است که شکل فوقالعادهای از هنر پدید میآید.[۳]
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ رقص مدرن موجود است. |