میثاق مدینه (به عربی: صحیفة المدینة) توسط محمد در سال ۶۲۲ میلادی نوشته شد. این بیانیه به صورت رسمی روابط بین محمد و قبایل و خاندانهای مهم یثرب (که بعدها مدینه نامیده شد)، که شامل مسلمانان، یهودیان و بت پرستان میشد را مشخص میکرد. هدف اصلی این سند پایان دادن به جنگهای خونریزی بود که بین اوس و خزرج و قبایل متحد با آنها در جریان بود. جهت انجام این کار، این سند با مشخص کردن حقوق و وظایف بین مسلمانان، یهودیان و بت پرستان، آنها به صورت یک امت واحد تعریف میکرد.
تاریخ دقیق مکتوب شدن موضوعی جدال آمیز بین محققان است؛ هرچند عموماً نظر بر این است که زمان اندکی پس از هجرت نوشته شدهاست.[۱] این قانون اساسی به صورت عملی اولین حکومت اسلامی را بنا نهاد. این سند مسائلی مانند امنیت جامعه، آزادیهای مذهبی، نقش مدینه به عنوان حرم (ممنوع شدن خشونت)، امنیت زنان، روابط بین قبیلهای درون مدینه، سیستم مالیات جهت حمایت از جامعه در هنگام درگیریها، شرایط برای تشکیل اتحادهای سیاسی با خارج، فرایندی برای اعطای حمایت از اشخاص، سیستم قضایی برای رفع اختلافات و موضوع پرداخت خون بها را تحت پوشش قرار میداد.
یک هیئت که شامل دوازده تن از بزرگان خاندانهای مهم مدینه بودند، از محمد دعوت نمودند تا به عنوان یک غریبه بیطرف، به داوری بین اهالی شهر مدینه بپردازد.[۲][۳] ساکنان یثرب (عربها و یهودیان)، تا قبل از سال ۶۲۰ میلادی حدود صد سال درگیر جنگهای داخلی بودند[۲] و کشت و کشتارهای مکرر و عدم توافق در زمینه پرداخت خونبهای کشتهشدگان، خصوصاً پس از جنگ بُعاث که تمامی قبایل یثرب در آن مشارکت داشتند، این امر را برای ایشان آشکار ساخته بود که مفاهیم قبیلهای مانند «چشم برای چشم» دیگر قابل اعمال نبوده مگر اینکه شخصی صلاحیتدار در موارد مورد اختلاف داوری کند.[۲] نمایندگان فرستاده شده از مدینه، از طرف خود و اهالی شهر یثرب متعهد شدند تا محمد را در جامعه خویش پذیرفته و از او در مقابل خطرات جانی، مانند خود، محافظت به عمل آورند.[۴]
جهت حل شکایتهای طولانی مدت قبایل مختلف از هم، یکی از اولین کارهای محمد در مدینه مکتوب کردن سندی بود که به «قانون اساسی مدینه» شهرت یافت. این موافقت نامه، «شکلی از اتحاد یا فدراسیون» را بین هشت قبیله مدینه و مهاجرین مسلمان از مکه برقرار میکند که در آن حقوق و وظایف هر شهروند و نوع روابط بین گروههای مختلف (که شامل گروه مسلمانان و بقیه گروهها خصوصاً یهودیان و بقیه اهل کتاب) مشخص شده بود.[۲][۳] ساختار اجتماعی که در قانون اساسی مدینه تعریف شده بود، امت، ظاهری مذهبی داشت ولی ملاحظات عملی نیز در آن لحاظ شده بود و به صورت عمدهای قانونهای قدیمی قبیلهای عربها را حفظ میکرد.[۴] این معاهده عملاً اولین حکومت اسلامی را تشکیل داد.
محققان اصل سند را در دست ندارند بلکه تنها دسترسی به تعدادی از نسخههای آن که در منابع قدیمی اسلامی ذکر شده دارند. نسخهای که به شکل عمدهای خوانده میشود را میتوان در سیره رسول الله نوشته ابن اسحاق یافت، در حالی که نسخ دیگر را میتوان در سید النس و در کتاب الاموال ابو عبید یافت. اکثر مورخین صحت سند را میپذیرند.
به عقیده ویلیام مونتگمری وات، این قانون اساسی حتماً باید در دوران ابتدایی پس از هجرت نوشته شده باشد. او استدلال میکند که اگر این سند دیرتر نوشته شده بود، دید مثبتی نسبت به قریش میداشت و به محمد جایگاه بالاتری میداد. هیوبرت گریمه معتقد است که این قانون اساسی پس از جنگ بدر نوشته شده، در حالی که کتانی معتقد است قبل از جنگ بدر.[۵]
به عقیده سرجنت، آیات ۱۰۱-۱۰۴ سوره شماره ۳ از قرآن به این قانون اساسی اشاره دارد. او پیشنهاد کرده که این بخش از قرآن مورد تجدید نظر قرار گرفته (فرضیهای که اولین بار توسط ریچارد بل ارائه شد). بر اساس این دیدگاه، در ویرایش اول، متن ضمانت اجرایی به این اتحاد داد. در ویرایش دوم، اوس و خزرج را به رعایت این عهدنامه توصیه کرد، و نهایتاً به همراه آیات قبلی اش، پیروان محمد را به شرکت در جنگ احد تشویق کرد. به عقیده سرجنت حتی اگر این فرضیه غلط باشد باید پذیرفت که این آیات به دو قرارداد مجزا از هم اشاره دارند.[۶]
به گفته برنارد لویس، این قانون اساسی یک قرار داد به شکل مدرنش نبود، بلکه یک بیانیه یک طرفه از طرف محمد بود.[۷] یکی از نکات جالب این قرار داد این است که قبایل یهودی به همراه مسلمانان به عنوان یک «امت» در نظر گرفته شدهاند: قبایل یهودی «یک امت با مؤمنان» هستند ولی آنها «مذهب خودشان را دارند و مسلمانان مذهب خودشان را»[۸] محقق علی خان میگوید که این قانون اساسی یک قرارداد اجتماعی بود که قبایل مختلف را بر اساس پرستش خدای واحد زیر هم جمع میکرد.[۹] محمد طاهر القادری کتابی با عنوان نوشتهاست که تحلیلی از این قانون اساسی در چهارچوب مدرن ارائه کردهاست.[۱۰] این قانون اساسی همچنین روشهای صلح آمیزی برای حل اختلافات بین گروههای مختلف از ادیان و فرهنگهای مختلف ارائه میکند.[۱۱] آلفرد ولش معتقد است که این سند استعداد سرشار دیپلماتیک محمد را نمایان میکند. زیرا او اجازه داد که ایده با ارزش امت که در حالات ایدهآلش مذهبی بود، به صورت موقتی به دلیل ملاحظات سیاسی بخش مذهبی اش کمرنگ شود.[۱۲]
به معنی همه گیری و مشمول حال شدن میباشد. به این معنی که با عنوان امت شما میتوانید تمامی انسانها را در یک رده دسته بندی کنید، بدون تعیین هیچ گونه نژاد یا اندازه یا هر مورد خاصی برای هیچ شخصی؛ تنها یک چیز اهمیت دارد: تقوا.
حقوق غیر مسلمانان در قانون اساسی مدینه شامل موارد ذیل بود:[۱۳]
{{citation}}
: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link)