Lostrali

Commonwealth di Lostrali
Commonwealth of Australia (en)
 
Lanng ofisyèl Annglé (de facto)
Kapital Kanbéra
Siperfisi total 7 692 060 km²
Jantilé Ostralyen
Popilasyon total 23 232 413 zab. (2017)

Lostrali, an fòrm lonng Konmonnwélt di Lostrali (an annglé : Australia é Commonwealth of Australia), sa roun péy di lémisfè sid don sipèrfisi-a ka kouvri pli gran pati-a di Loséyanni. An plis di zilé éponnim-an, Lostrali-a ka konprann égalman Tasmanni ensi ki ròt zilé di loséyan Ostral, Pasifik ké Endjen. Nasyon vwézen-yan ka konprann notanman Lendonnézi, Timò oryantal-a, Papwazi Nouvèl-Giné bò nò, zilé Salonmon, Vannwatou ké téritwè fransé-a di Nouvèl-Kalédonni bò nòlès, Nouvèl Zélann bò sid lès ensi ki téritwè fransé-a dé zilé Kerguelen (TAAF) bò lwès di zilé ostralyen Heard ké McDonald.

Jéyografi

Oulourou, égalman konnèt anba annglé antan ki Ayers Rock, sa roun senbòl di Lostrali é lyé sakré aborijenn.
Kart di Léta-ya ké téritwè ostralyen-yan.

Lostrali-a ka étann sokò di 7 692 060 km2 di sipèrfisi asou plak ostralyen. Bòdé pa loséyan Endjen, Pasifik ké, pou Ostralyen-yan, Lostral, Lostrali sa séparé di Lazi pa lanmè d’Arafura é di Timò é di Nouvèl Zélann pa lanmè di Tasman. Li ka konté 34 218 kilonmèt di lakot é ka rouvandiké 7 148 250 km2 di zonn ékonnonmik èskliziv (Sa zonn pas ka tchenbé kont di téritwè antargtik ostralyen.). Soulon roun létid di OCDE é di FMI lizòlman jéyografik-a di sa dé péy gen roun léfè konsidérab annan yé pèrfòrmans ékonnonmik. Li ké provoké oun rédigsyon potansyèl di krwasans.

Listwè

Prélistwè

Lar primitif di park nasyonnal di Kakadu.

Dat ègzak-a di pronmyé prézans di moun atè Lostrali sa toujou sijé di gran sasé. Li ganyen di séryé pròv syantifik di prézans di moun i té gen anviron 50 000 lannen. A roun péryòd di bidim boulvèrsman ékolojik atè Lostrali é li sa konsidéré kou konsékans-a di kòlonnizasyon-an di moun. Wonm-an di Mungo sa roun ansyen zabitan di Lostrali ki té viv, i gen anviron 40 000 lannen annan Pléystosenn é té dékouvri òbò di lak Mungo, bò sid di Nouvèl Gal di Sid, bò 3 000 kilonmèt di lakot di nò di Lostrali.

Di kòlonnizasyon-an bò lendépandans (1788-1900)

Pannan tchèk syèk Éropéyen-yan ki prézimen lègzistans di roun gran latè méridjonnal. An 1721, Jonathan Swift ka plasé Les Voyages de Gulliver bò di péy mistéryé ki dékri pa èsploratò néyèrlandé-a Abel Tasman.

A rounso bò XVIIe syèk ki zilé ka divini sijé-a di lèsplorasyon éropéyen-an. Tchèk lèspédisyon ka apèrsouvwè sélèb Terra Australis : Néyèrlandé Willem Jansz ka divini an 1606 pronmyé vizitò éropéyen-an ki ka idantifyé Lostrali. So bato, Duyfken, ka jité lank divan kap York. Annan roun rési pòstéryò, roun Néyèrlandé ka dékri téritwè-a ki li ka wè « kou pa kiltivé, é péplé pa tchèk sovaj barbar nwè é kriyèl, ki masakré sèrten di nou maren ». Ké swiv Èspangnòl Luis Váez de Torrès, an misyon pou so péy an 1607, Néyèrlandé Dirk Hartog an 1616, Jan Carstensz an 1623 ké Abel Tasman an 1642. Sa dannyé ka bay so non bay zilé di Tasmanni men limenm nonmen li dapré non-an di lanmiral ké gouvèlnò Anthony van Diemen : « Van Diemenslandt ».

Kiltir

Dipi 1788, roun gran pati di kiltir ostralyen-an ka dérivé di rakaba anglo sèltik. Pannan senkant dannyé lannen-yan, kiltir ostralyen-an té fòrtman enfliyansé pa kiltir popilèr anmériken (sirtou sinéma ké télévizyon) é pa rivé-a di sèt milyon di imigré di tout kontinan-yan di monn. Gran lavil-a kou Sidné oben Mèlbourn sa jòdla tré kòsmopolit, dé èspésifisité ostralyen aparèt pa laswit di lanvironnman, di kiltir aborijenn é di lenfliyans di péy vwézen. Vigò-a ké lorijinalité di lar ostralyen (litératir, sinéma, lopéra, lanmizik, lapentir, téyat, dans, lartizanna) ka val li jòdla oun roukonnésans entèrnasyonnal.

Kòd

Lostrali gen pou kòd :

  • AS, soulon lis-a di kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-2,
  • AU, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis di kòd péy), kòd alpha-2,
  • .au, donmenn nasyonnal di pronmyé nivèl(country code top level domain : ccTLD),
  • AUS, soulon nòrm-an ISO 3166-1 alpha-3 (lis dé kòd péy),
  • AUS, soulon lis-a di kòd péy di CIO,
  • AUS, soulon lis-a di kòd entèrnasyonnal di plak minéralojik,
  • AUS, soulon lis-a di kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-3,
  • YB, YC, YD, YE, YF, YG, YH, YI, YJ, YK, YL, YM, YN, YO, YP, YQ, YR, YS, YT, YW ké YY, soulon lis-a di préfigs di kòd OACI di laéropò :

Vil

Not ké référans


Wè osi