Ջոն Նոքս | |
---|---|
Ծնվել է | մոտ 1514 |
Ծննդավայր | Haddington, Շոտլանդիայի թագավորություն |
Մահացել է | նոյեմբերի 24, 1572 |
Մահվան վայր | Էդինբուրգ, Շոտլանդիայի թագավորություն |
Գերեզման | St Giles' Cathedral |
Քաղաքացիություն | Շոտլանդիայի թագավորություն |
Կրոն | պրեսբիտերականներ |
Կրթություն | Գլազգոյի համալսարան և Սենթ Էնդրյու համալսարան |
Մասնագիտություն | աստվածաբան, քահանա, գրող և քաղաքական գործիչ |
Ամուսին | Margaret Knox? և Margery Bowes? |
Զբաղեցրած պաշտոններ | Moderator of the General Assembly of the Church of Scotland? և Moderator of the General Assembly of the Church of Scotland? |
Երեխաներ | Elizabeth Knox? |
John Knox Վիքիպահեստում |
Ջոն Նոքս (անգլ.՝ John Knox, մոտ 1514, Haddington, Շոտլանդիայի թագավորություն - նոյեմբերի 24, 1572, Էդինբուրգ, Շոտլանդիայի թագավորություն), 16-րդ դարի շոտլանդական խոշորագույն կրոնական ռեֆորմատոր, ում գաղափարները դարձել են պրեսբիտերականության հիմքը։
Ջոն Նոքսը ծնվել է Լոտիանի Խադինգտոն նախաքաղաքում՝ միջին խավի պալատականների ընտանիքում։ Այստեղ էլ ստացել է նախնական կրթությունը։ 1522 թ.-ին սովորել է Գլազգոյի համալսարանում, իսկ 1531 թ.-ից սկսել է ուսումը Սենտ-Էնդրյուս համալսարանում։ Հավանական է, որ նա աշակերտել է հայտնի փիլիսոփա Ջոն Մեյջորին։ Բացի հիմնական կրթությունից Նոքսը հետաքրքրվել է Սուրբ Գրքի ուսումնասիրության պատմությամբ։ Նա տիրապետել է հունարենին և եբրաերենին, ինչը օգնել է նրան կոնական գրությունների հետազոտության հարցում։ Նա ուսումնասիրել է առաջին քրիստոնեական փիլիսոփաներ Ավրելիոս Օգոստինիոսի և Հիերոնիմոսի աշխատանքները։ 1540-ական թվականների սկզբում նա դարձավ մի կաթոլիկ քահանայի սան և սկսեց ծառայել Լոտիանի եկեղեցիներից մեկում։
Հավանակն է, որ Ջորջ Ուիշարտի ճառերի ազդեցության ներքո 1545 թ.-ին Նոքսը դարձավ բողոքական։ Նա շատ մտերմացավ Ուիշատի հետ և սկսեց ուղեկցել նրան իր ճանապարհորդություններում։ Սակայն 1545 թ.-ի վերջին Կարդինալ Դևիդ Բիտոնը և իր կողմնակիցները բռնեցին Ուիշարտին և շուտով մահապատժի ենթարկեցին։ Ռադիկալ բողոքականները, որպես վրեժ Ուիշարտի մահվան համար գրավեցին Սենտ-Էնդրյուս ամրոցը և մահապատժի ենթարկեցին կարդինալին։ Նոքսը ժամանեց Սենտ-Էնդրյուս և հենց այս իրադարձություններից հետո սկսեց քարոզել բողոքականությունը։
1547 թ.-ին Սենտ-Էնդրյուս ամրոցը գրավվեց ֆրանսիացիների կողմից և կարդինալի մահապատժի կազմակերպիչները Ջոն Նոքսի հետ աքսորվեցին Ֆրանսիա` իրենց պատիժը ռազմական նավերի վրա կրելու համար:Մեկուկես տարվա ծառայությունը ռազմական նավերի վրա մեծ վնաս հասցրեց քարոզիչի առողջությանը, բայց չփոխեց նրա հայացքները։ Պատմում են, որ երբ ֆրանսիացիները խնդրել են Նոքսին համբուրել Մարիամ Աստվածածնի պատկերը` փորձելով ստիպել նրան հրաժարվել բողոքականությունից, նա նետում է այն ծովը ասելով` «Թող Մարիամ Աստվածածինը ինքն իրեն փրկի, նա բավականին թեթև է լողալ սովորելու համր»։
1549 թ.-ին Նոքսը ազատություն ստացավ և ուղեվորվեց Անգլիա, որտեղ այդ ժամանակ արքա Էդուարդ VI-ի կողմից տեղի էին ունենում բողոքական ռեֆորմներ և հիմք էր դրվում Անգլիական Եկեղեցուն։ Նոքսը անկախ եկեղեցական կազմակերպությունից շարունակում էր իր բողոքական քարոզները։ Այդ ընթացքում Անգլիայում եպիսկոպոսները այլևս չէին կարողակնում պահպանել իրենց իշխանությունը և Նոքսը սկսեց ավելի թեքվել դեպի ռադիկալ Կալվինականությունը` ինչը ժխտում էր եպիսկոպոսների հատուկ սրբությունը։
Էդուարդ VI-ի մահից հետո 1553 թ.-ին անգլիակն գահին բազմեց Մարի Թյուդորը։ Դա ստիպեց բողոքականներին լքել երկիրը։ Նոքսը գանց Շվեյցարիա և կանգ առավ Ժնևում, որը համարվում էր ժամանակի կալվինականության Եվրոպական կենտրոնը։ Նա նաև պարբերաբար այցելում էր Շոտլանդիա։ Այս ուղևորությունների ընթացքում նա կարողացավ բողոքական դարձնել մեծ քանակությամբ բնակիչների և պալատականների, այդ թվում այնպիսի նշանավոր արիստոկրատների ինչպիսիք են Կոմս Առգայլը և Ջեյմս Ստյուարդը։ Ժնևում ապրելու ընթացքում Նոքսը ավելի էր հեռանում անգլիականությունից և հրատարակում է «Շեփորի ձայնը կանանց հրեշավոր ղեկավարության դեմ» (անգլ.՝ The First Blast of the Trumpet Against the Monstrous Regiment of Women) աշխատությունը, որի մեջ առաջ է բերում կին ղեկավարների վնասատուության մասին գաղափարներ (դրանք հիմնականում ուղղված էին իրեն ժամանակակից Անգլիայի և Շոտլանդիայի թագուհիների դեմ)։ Նա գրել է.
1547 թ.-ին Նոքսը եկավ Դյեպ` Ֆրանսիա, որտեղ էլ իմացավ Մարի Թյուդորի մահավան և Եղիսաբեթ I-ի գահ բարձրանալու մասին։ Անգլիայում նորից հարմար պայմաններ էին ստեղծվել բողոքականության զարգացման համար, սակայն Եղիսաբեթ I-ը չէր ցանկանում իր երկիր թողնել «Շեփորի ձայնի» հեղինակին։ Իմանալով Անգլիա վերադառնալու առաջարկության մերժման մասին Նոքսը հայտարարեց` «Անգլիան հրաժարվելով ինձնից` հրաժարվում է ընկերոջից»։ Եվ 1559 թ.-ի մայիսի 2-ին վերադարձավ Շոտլանդիա։