ಬಲೂಚಿ بلۏچی Balòci | ||
---|---|---|
ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು: |
ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಇರಾನ್, ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ | |
ಪ್ರದೇಶ: | ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ | |
ಒಟ್ಟು ಮಾತನಾಡುವವರು: |
೮.೮ ಮಿಲಿಯಾ | |
ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ: | Indo-European ಇಂಡೋ ಇರಾನಿಯನ್ ಇರಾನಿಯನ್ ಪಶ್ಚಿಮ ಇರಾನಿಯನ್ ವಾಯವ್ಯ ಇರಾನಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳು 'ಬಲೂಚಿ' | |
ಬರವಣಿಗೆ: | Balochi Standard Alphabet | |
ಅಧಿಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನ | ||
ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆ: | ||
ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ: |
ಬಲೂಚಿ ಅಕಾಡೆಮಿ, ಕ್ವೆಟ್ಟಾ, ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ | |
ಭಾಷೆಯ ಸಂಕೇತಗಳು | ||
ISO 639-1: | ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ | |
ISO 639-2: | bal
| |
ISO/FDIS 639-3: | variously: bgp – Eastern Balochi bgn – Western Balochi bcc – Kachi dialect (Southern Balochi) | |
ಟಿಪ್ಪಣಿ: ಈ ಪುಟದಲ್ಲಿ IPA ಧ್ವನಿ ಸಂಕೇತಗಳು ಯುನಿಕೋಡ್ನಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು. |
ಬಲೂಚಿ, ಬಲೋಚಿ ಅಥವಾ ಬಲೂಚಿ ( بلۏچی) ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಇರಾನ್ ಮತ್ತು ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ವಾಯುವ್ಯ ಇರಾನಿನ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಓಮನ್, ಪರ್ಷಿಯನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಅರಬ್ ರಾಜ್ಯಗಳು, ತುರ್ಕಮೆನಿಸ್ತಾನ್, ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಡಯಾಸ್ಪೊರಾ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವವರು ಇದ್ದಾರೆ.[೧] ಭಾಷಾ ರೂಪಾಂತರ(ಎಥ್ನೋಲಾಗ್ )ಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಒಟ್ಟು ಮಾತನಾಡುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ 8.8 ಮಿಲಿಯನ್. ಈ ಪೈಕಿ 6.28 ಮಿಲಿಯನ್ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ.
Literacy for most Baloch-speakers is not in Balochi, but in Urdu in Pakistan and Persian in Afghanistan and Iran. Even now very few Baloch read Balochi, in any of the countries, even though the alphabet in which it is printed is essentially identical to Persian and Urdu. |
ಬಲೂಚಿಯು ಪಶ್ಚಿಮ ಇರಾನಿನ ಉಪಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು, ಅದರ ಮೂಲ ತಾಯ್ನಾಡು ಮಧ್ಯ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರಬೇಕೆಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ.[೨]
ಬಲೂಚಿ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು, ಕುಟುಂಬದ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಇರಾನಿನ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಇದನ್ನು ವಾಯುವ್ಯ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗ್ಲೋಟೊಲಾಗ್ 4 ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಕೊರೊಶಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಬಲೂಚಿ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಬಲೂಚಿ ("ದಕ್ಷಿಣ-ಪೂರ್ವ ಬಲೂಚಿ" ಎಂದು ಉಪಗುಂಪು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಲೂಚಿ, "ಬಲೋಚಿಕ್" ಗುಂಪಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, [೩] ಬಲೂಚಿ ಮ್ಯಾಕ್ರೋಲಾಂಗ್ವೇಜ್, ಕೊರೋಶಿಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಇರಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ISO 639-3 ಕೊನೆಯ 3 ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಬಲೂಚಿ ಸ್ವರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಕನಿಷ್ಟ ಎಂಟು ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಐದು ಉದ್ದ ಮತ್ತು ಮೂರು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ . ಇವುಗಳು /aː/, /eː/, /iː/, /oː/, /uː/, /a/, /i/ ಮತ್ತು /u/ . ಸಣ್ಣ ಸ್ವರಗಳು ದೀರ್ಘ ಸ್ವರಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಧ್ವನಿವಿಜ್ಞಾನ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ವೈವಿಧ್ಯವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ /ẽː/ ಮತ್ತು /ãː/ ಅನುನಾಸಿಕ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಕೆಳಗಿನ ಕೋಷ್ಟಕವು ಪಶ್ಚಿಮ (ಉತ್ತರ) ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬಲೂಚಿ ಎರಡಕ್ಕೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವ ವ್ಯಂಜನಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮಧ್ವನಿ ವ್ಯಂಜನಗಳು /s/, /z/, /n/, /ɾ/ ಮತ್ತು /l/ ಎಂದು ಸಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಪ್ಲೋಸಿವ್ಸ್ /t/ ಮತ್ತು /d/ ಎರಡೂ ಉಪಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ದಂತ್ಯಗಳಾಗಿವೆ.
ಲ್ಯಾಬಿಯಲ್ | ದಂತ /ಅಲ್ವಿಯೋಲಾರ್ | ರೆಟ್ರೋಫ್ಲೆಕ್ಸ್ | ಪಾಲಾಟಾಲ್ | ವೆಲರ್ | ಗ್ಲೋಟಲ್ | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ಪ್ಲೋಸಿವ್ /ಅಫ್ರಿಕೇಟ್ | ಧ್ವನಿರಹಿತ | p | t | ʈ | t͡ʃ | k | ʔ |
ಧ್ವನಿಸಹಿತ | b | d | ɖ | d͡ʒ | ɡ | ||
ಫ್ರಿಕೇಟಿವ್ | ಧ್ವನಿರಹಿತ | s | ʃ | h [lower-alpha ೧] | |||
ಧ್ವನಿಸಹಿತ | z | ʒ [೪] | |||||
ರೋಟಿಕ್ | ɾ | ɽ [೫] | |||||
ನಾಸಲ್ | m | n | |||||
ಅಂದಾಜು | w | l | j |
ಜೊತೆಗೆ, /f/ ದಕ್ಷಿಣ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. /x/ (ಧ್ವನಿರಹಿತ ವಿಶೇಷಣ) ದಕ್ಷಿಣ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಎರವು ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿ /χ/ (ಧ್ವನಿರಹಿತ ವಿಶೇಷಣ) ಮತ್ತು /ɣ/ (ಧ್ವನಿಸಹಿತ ವಿಶೇಷಣ) ದಕ್ಷಿಣ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಎರವು ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿ /ʁ/ (ಧ್ವನಿಯ ವಿಶೇಷಣ) ಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಪೂರ್ವ ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿ, ತಡೆ ಮತ್ತು ಏರುವಿಕೆಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಮತ್ತು ನಂತೆ ಪದದ ಆರಂಭಿಕ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಪೇಕ್ಷಿತ ಧ್ವನಿಗಳಂತೆ ಸಂಭವಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಗಮನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಧ್ವನಿರಹಿತ ನಿಲುಗಡೆಗಳು, ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯ ನಿಲುಗಡೆಗಳು ಗಾಗಿ ಸ್ವರ ಸಂಬಂಧಿ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ನಿಲುಗಡೆಗಳ ಧ್ವನಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. /n l/ ಎಂದು ದಂತ್ಯ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಕ ಪದದೊಂದಿಗೆ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ವಾಕ್ಯದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬೀಳುವ ಸ್ವರದಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. [೬]
ಭಾಷೆ | ಉದಾಹರಣೆ |
---|---|
ಬಲೂಚಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ | (Á) ವಾಶ್ ಎಂಟ್. |
ಬಲೂಚಿ ಅರೇಬಿಕ್ | (آ) وشّ اِنت. |
ಆಂಗ್ಲ | ಅವರು ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದಾರೆ. |
ಭಾಷೆ | ಉದಾಹರಣೆ |
---|---|
ಬಲೂಚಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ | (Taw) kojá raway? |
ಬಲೂಚಿ ಅರೇಬಿಕ್ | (تئو) کجا رئوئے؟ |
ಎಂಜಿಶ್ | ನೀನು ಎಲ್ಲಿದಿಯಾ. SG ಹೋಗುತ್ತಿದೆಯೇ? |
ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಕ ಪದವಿಲ್ಲದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ವಾಕ್ಯದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸ್ವರದಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.[೭]
ಭಾಷೆ | ಉದಾಹರಣೆ |
---|---|
ಬಲೂಚಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ | (Á) ವಾಶ್ ಎಂಟ್ |
ಬಲೂಚಿ ಅರೇಬಿಕ್ | (آ) وشّ اِنت؟ |
ಎಂಜಿಶ್ | ಅವನು ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದಾನಾ? |
ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿನ ಅಂತಿಮ ಷರತ್ತಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಇರುವ ಸಮನ್ವಯ ಮತ್ತು ಅಧೀನ ಷರತ್ತುಗಳೆರಡೂ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿನ ಸ್ವರ ಬೀಳುವಿಕೆಯು ಅಂತಿಮ ಷರತ್ತು.[೮]
ಭಾಷೆ | ಉದಾಹರಣೆ |
---|---|
ಬಲೂಚಿ ಲ್ಯಾಟಿನ್ | ಶಹರೇ ಕುಚಾ ಓ ದಮ್ಕಾನ್ ಹೆಚ್ಕಾಸ್ ಗೆಂಡಗಾ ನಬುಟ್ ಓ ಬಜಾರ್ ಅಂಗತ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ನಲ್ಲಿ. |
ಬಲೂಚಿ ಅರೇಬಿಕ್ | شهرئے کوچه و دمکان هچکس گندگَ نبوت و بازار انگت بند ات. |
ಎಂಜಿಶ್ | ಪಟ್ಟಣದ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಕಾಣಿಸಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಇನ್ನೂ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. |
ಸಾಮಾನ್ಯ ಪದ ಕ್ರಮವು ವಿಷಯ-ವಸ್ತು-ಕ್ರಿಯಾಪದವಾಗಿದೆ . ಇತರ ಅನೇಕ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಂತೆ, ಬಲೂಚಿ ಕೂಡ ವಿಭಜಿತ ಚುರುಕುತನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಭೂತಕಾಲದ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ವಿಷಯವನ್ನು ನಾಮಕರಣ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಕರ್ಮಕ ಕ್ರಿಯಾಪದದ ವಿಷಯವನ್ನು ಓರೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಪದವು ವಸ್ತುವಿನೊಂದಿಗೆ ಸರಿ ಹೊಂದುತ್ತದೆ.[೯] ಬಲೂಚಿ, ಅನೇಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಇರಾನಿನ ಭಾಷೆಗಳಂತೆ, ಹಳೆಯ ಇರಾನಿನ ಲಿಂಗ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ.[೧೦]
ಬಲೂಚಿ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪರ್ಷಿಯನ್ಗೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ.[೧೧] ಮ್ಯಾನ್ಸೆಲ್ ಲಾಂಗ್ವರ್ತ್ ಡೇಮ್ಸ್ ಪ್ರಕಾರ, ಬಲೂಚಿ ಮೊದಲ ಹನ್ನೆರಡು ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:
ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳಿವೆ: ಮಾಂಡ್ವಾನಿ (ಉತ್ತರ) ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಉಪಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಡೊಮ್ಕಿ (ದಕ್ಷಿಣ) ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಉಪಭಾಷೆ. ಆಡುಭಾಷೆಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿಲ್ಲ. ಒಂದು ವ್ಯತ್ಯಾಸವೆಂದರೆ ಉತ್ತರದ ಉಪಭಾಷೆಯಲ್ಲಿನ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮುಕ್ತಾಯಗಳು ದಕ್ಷಿಣದ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಕಡಿಮೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಉಪಭಾಷೆ ಕೊರೊಶಿ, ಇದನ್ನು ಫಾರ್ಸ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಕಶ್ಕೈ ಬುಡಕಟ್ಟು ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕೊರೊಶಿ ಬಲೂಚಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ನಿಘಂಟಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.
ಬಲೂಚಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಸರ್ಬಾಜ್ ಬಲೂಚಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಿತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದೆ.[೧೨]
ಬಲೂಚಿಯು 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲು ಲಿಖಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಕಡೆ ಬಲೂಚಿಯನ್ನು ಬರೆಯಲು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೂ ಬಲೂಚಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಬಲೂಚಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮೊದಲು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಲಿಪಿಯೊಂದಿಗೆ ಬಲೂಚಿಯನ್ನು ಬರೆದರು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಚನೆಯ ನಂತರ, ಬಲೂಚ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪರ್ಷಿಯನ್ ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬಲೂಚಿಯಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಕವನ ಸಂಕಲನ ಗುಲ್ಬಾಂಗ್ ಮೀರ್ ಗುಲ್ ಖಾನ್ ನಾಸಿರ್ ಅವರಿಂದ 1951 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಸಯಾದ್ ಜಹೂರ್ ಷಾ ಹಶೆಮಿ ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಗ್ರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಬರೆದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಇರಾನ್ನಲ್ಲಿ ಬಲೂಚಿ ಅಕ್ಷರಸಂಯೋಜನೆಯೆಂದು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿದರು. ಇದು ಅವರಿಗೆ 'ಬಲೂಚಿಯ ತಂದೆ' ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅವರ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ, ಬಲೂಚಿಯನ್ನು ಇನ್ನೂ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
2002 ರಲ್ಲಿ, ಬಲೂಚಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುವ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಸಮ್ಮೇಳನವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು.[೧೩]
ಕೆಳಗಿನ ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು ಸೈಯದ್ ಜಹೂರ್ ಷಾ ಹಶ್ಮಿ ಅವರು ಬಲೂಚಿ ಸಯಾದ್ ಗಂಜ್ ( سید گنج ನಿಘಂಟಿನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ(ಬೆಳಗಿದ. ಸಯಾದ್ ಅವರ ನಿಧಿ).[೧೪] [೧೫] ಬಲೂಚಿ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಆಲ್ಫಾಬೆಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸುವವರೆಗೂ, ಇದು ಬಲೂಚಿಯನ್ನು ಬರೆಯಲು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇನ್ನೂ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
آ، ا، ب، پ، ت، ٹ، ج، چ، د، ڈ، ر، ز، ژ، س، ش، ک، گ، ل، م، ن، و، ھ ہ، ء، ی ے
ಬಲೂಚಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಸರ್ಬಾಜ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿದ ಬಲೂಚಿ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಆಲ್ಫಾಬೆಟ್ 29 ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.[೧೬] ಇದು ಪರ್ಸೋ-ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಉರ್ದುವಿನಿಂದ ಕೆಲವು ಗ್ಲಿಫ್ಗಳನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬಾಲೋ-ರಬಿ ಅಥವಾ ಬಾಲೋರಾಬಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದು, ಇದು ವೃತ್ತಿಪರ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಜನರಿಂದ ಬಳಸಲು ಆದ್ಯತೆಯ ಲಿಪಿಯಾಗಿದೆ.
ಕೆಳಗಿನ ಲ್ಯಾಟಿನ್-ಆಧಾರಿತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು "ಬಲೂಚಿ ರೋಮನ್ ಆರ್ಥೋಗ್ರಫಿ" (ಉಪ್ಪಸಲಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಸ್ವೀಡನ್, 28-30 ಮೇ 2000) ಕುರಿತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. [೧೭]
a á b c d ď e f g ĝ h i í j k l m n o p q r ř s š t ť u ú v w x y z ž ay aw (33 ಅಕ್ಷರಗಳು ಮತ್ತು ಎರಡು ಕೂಡಕ್ಷರಗಳು)
Letter | IPA | Example words[೧೮] |
---|---|---|
A / a | bawar (snow/ice), cattre (umbrella), bachek (son) | |
Á / á | dárman (medicine), wádh (salt) | |
B / b (be) | barp (snow, ice), bám (dawn), bágpán (gardner), baktáwar (lucky) | |
C / c (che) | cattr (umbrella), bacc (son), kárc (knife), Karácí, Kulánc, Cákar, Bálác | |
D / d (de) | dard (pain), drad (rainshower), dárú (medicine), wád (salt) | |
Ď / ď | Is the same as Ř / ř (ře) so this latter is preferably used to simplify the orthography. | |
E / e | eš (this), cer (below), eraht (end of date harvest), pešraw (leader, forerunner), kamer (ploughshare) | |
F / f (fe) | Only used for loanwords: Fráns (France), fármaysí (pharmacy). | |
G / g (ge) | gapp (talk), ganok (mad), bág (garden), bagg (herd of camels), pádag (foot), Bagdád (Baghdad) | |
Ĝ / ĝ | Like ĝhaen in Perso-Arabic script. Used for loanwords and in eastern dialects: ghair (others), ghali (carpet), ghaza (noise) | |
H / h (he) | hár (flood), máh (moon), koh (mountain), mahár (rein), hon (blood) | |
I / i (i) | istál (star), idá (here), pit/piss (father), bigir (take), kirr (near) | |
Í / í (í) | ímmán (faith), šír (milk), pakír (beggar), samín (breeze), gálí (carpet) | |
J / j (je) | jang (war), janag (to beat), jing (lark), ganj (treasure), sajjí (roasted meat) | |
K / k (ke) | Kirmán (Kirman), kárc (knife), náko (uncle), gwask (calf), kasán (small) | |
L / l (le) | láp (stomach), gal (joy), gall (party, organization), gull (cheek), gul (rose) | |
M / m (me) | mát/más (mother), bám (dawn), camm (eye), mastir (leader, bigger) | |
N / n (ne) | nán/nagan/nagan (bread), nok (new, new moon), dann (outside), kwahn (old), náko (uncle) | |
O / o (o) | oštag (to stop), ožnág (swim), roc (sun), dor (pain), socag (to burn) | |
P / p (pe) | Pád (foot), šap (night), šapád (bare-footed), gapp (talk), aptád (70) | |
Q / q (qú) | Used in loan words, like Qábús | |
R / r (re) | Rustum (a name), rek (sand), barag (to take away), girag (to get), garrag (to bray), gurrag (to roar), šarr (good), sarag (head), sarrag (a kind of donkey's braying) | |
Ř / ř (ře) | řák (post), řukkál (famine), gařř (urial), guřř (last), guřřag (to chop) | |
S / s (se) | sarag (head), kass (someone), kasán (little), bass (enough), ás (fire) | |
Š / š (še) | šap (night), šád (happy), meš (sheep), šuwánag (shepherd), wašš (happy, tasty) | |
T / t (te) | tagird (mat), tahná (alone) tás (bowl), kilítt (kay), masítt (mosque), battí (lantern) | |
Ť / ť (ťe) | ťung (hole), ťíllo (bell), baťť (cooked rice), baťťág (eggplant) | |
U / u | uštir (camel), šumá (you), ustád (teacher), gužn (hunger), buz (goat) | |
Ú / ú (ú) | zúrag (to take), bizú (take), dúr (distant) | |
V / v (ve) | Exclusively used for loanwords (like in the English words: service, very). | |
W / w (we) | warag (food, to eat), wardin (provision), dawár (abode), wád (salt), kawwás (learned) | |
X / x (khe) | Xudá (God) | |
Y / y (ye) | yád (remembrance), yár (friend), yázdah (eleven), biryání (roasted meat), raydyo (radio), yakk (one) | |
Z / z (ze) | zarr (monay), zí (yesterday), muzz (wages), moz (banana), nazzíkk (nearby), bazgar (tenant) | |
Ž / ž (že) | žand (tired), žáng (bells), pažm (wool), gažžag (to swell), gužnag (hungry) | |
Latin digraphs | ||
Ay / ay | ayrán (surprise), ayrát (distribution), say (3), may (our), kay (who), šumay (your) | |
Aw / aw | kawr (river), hawr (rain), kissaw (story), dawl (sort), dawr (jump), awlád (off-spring), kawl (promise), gawk (neck) |
Letter | IPA | Example words[೧೯] |
---|---|---|
A / a | bawar (snow/ice), cattre (umbrella), bachek (son) | |
Á / á | dárman (medicine), wádh (salt) | |
B / b (be) | barp (snow, ice), bám (dawn), bágpán (gardner), baktáwar (lucky) | |
C / c (che) | cattr (umbrella), bacc (son), kárc (knife), Karácí, Kulánc, Cákar, Bálác | |
D / d (de) | dard (pain), drad (rainshower), dárú (medicine), wád (salt) | |
Ď / ď | Is the same as Ř / ř (ře) so this latter is preferably used to simplify the orthography. | |
E / e | eš (this), cer (below), eraht (end of date harvest), pešraw (leader, forerunner), kamer (ploughshare) | |
F / f (fe) | Only used for loanwords: Fráns (France), fármaysí (pharmacy). | |
G / g (ge) | gapp (talk), ganok (mad), bág (garden), bagg (herd of camels), pádag (foot), Bagdád (Baghdad) | |
Ĝ / ĝ | Like ĝhaen in Perso-Arabic script. Used for loanwords and in eastern dialects: ghair (others), ghali (carpet), ghaza (noise) | |
H / h (he) | hár (flood), máh (moon), koh (mountain), mahár (rein), hon (blood) | |
I / i (i) | istál (star), idá (here), pit/piss (father), bigir (take), kirr (near) | |
Í / í (í) | ímmán (faith), šír (milk), pakír (beggar), samín (breeze), gálí (carpet) | |
J / j (je) | jang (war), janag (to beat), jing (lark), ganj (treasure), sajjí (roasted meat) | |
K / k (ke) | Kirmán (Kirman), kárc (knife), náko (uncle), gwask (calf), kasán (small) | |
L / l (le) | láp (stomach), gal (joy), gall (party, organization), gull (cheek), gul (rose) | |
M / m (me) | mát/más (mother), bám (dawn), camm (eye), mastir (leader, bigger) | |
N / n (ne) | nán/nagan/nagan (bread), nok (new, new moon), dann (outside), kwahn (old), náko (uncle) | |
O / o (o) | oštag (to stop), ožnág (swim), roc (sun), dor (pain), socag (to burn) | |
P / p (pe) | Pád (foot), šap (night), šapád (bare-footed), gapp (talk), aptád (70) | |
Q / q (qú) | Used in loan words, like Qábús | |
R / r (re) | Rustum (a name), rek (sand), barag (to take away), girag (to get), garrag (to bray), gurrag (to roar), šarr (good), sarag (head), sarrag (a kind of donkey's braying) | |
Ř / ř (ře) | řák (post), řukkál (famine), gařř (urial), guřř (last), guřřag (to chop) | |
S / s (se) | sarag (head), kass (someone), kasán (little), bass (enough), ás (fire) | |
Š / š (še) | šap (night), šád (happy), meš (sheep), šuwánag (shepherd), wašš (happy, tasty) | |
T / t (te) | tagird (mat), tahná (alone) tás (bowl), kilítt (kay), masítt (mosque), battí (lantern) | |
Ť / ť (ťe) | ťung (hole), ťíllo (bell), baťť (cooked rice), baťťág (eggplant) | |
U / u | uštir (camel), šumá (you), ustád (teacher), gužn (hunger), buz (goat) | |
Ú / ú (ú) | zúrag (to take), bizú (take), dúr (distant) | |
V / v (ve) | Exclusively used for loanwords (like in the English words: service, very). | |
W / w (we) | warag (food, to eat), wardin (provision), dawár (abode), wád (salt), kawwás (learned) | |
X / x (khe) | Xudá (God) | |
Y / y (ye) | yád (remembrance), yár (friend), yázdah (eleven), biryání (roasted meat), raydyo (radio), yakk (one) | |
Z / z (ze) | zarr (monay), zí (yesterday), muzz (wages), moz (banana), nazzíkk (nearby), bazgar (tenant) | |
Ž / ž (že) | žand (tired), žáng (bells), pažm (wool), gažžag (to swell), gužnag (hungry) | |
Latin digraphs | ||
Ay / ay | ayrán (surprise), ayrát (distribution), say (3), may (our), kay (who), šumay (your) | |
Aw / aw | kawr (river), hawr (rain), kissaw (story), dawl (sort), dawr (jump), awlád (off-spring), kawl (promise), gawk (neck) |
Letter | IPA | Example words[೨೦] |
---|---|---|
A / a | bawar (snow/ice), cattre (umbrella), bachek (son) | |
Á / á | dárman (medicine), wádh (salt) | |
B / b (be) | barp (snow, ice), bám (dawn), bágpán (gardner), baktáwar (lucky) | |
C / c (che) | cattr (umbrella), bacc (son), kárc (knife), Karácí, Kulánc, Cákar, Bálác | |
D / d (de) | dard (pain), drad (rainshower), dárú (medicine), wád (salt) | |
Ď / ď | Is the same as Ř / ř (ře) so this latter is preferably used to simplify the orthography. | |
E / e | eš (this), cer (below), eraht (end of date harvest), pešraw (leader, forerunner), kamer (ploughshare) | |
F / f (fe) | Only used for loanwords: Fráns (France), fármaysí (pharmacy). | |
G / g (ge) | gapp (talk), ganok (mad), bág (garden), bagg (herd of camels), pádag (foot), Bagdád (Baghdad) | |
Ĝ / ĝ | Like ĝhaen in Perso-Arabic script. Used for loanwords and in eastern dialects: ghair (others), ghali (carpet), ghaza (noise) | |
H / h (he) | hár (flood), máh (moon), koh (mountain), mahár (rein), hon (blood) | |
I / i (i) | istál (star), idá (here), pit/piss (father), bigir (take), kirr (near) | |
Í / í (í) | ímmán (faith), šír (milk), pakír (beggar), samín (breeze), gálí (carpet) | |
J / j (je) | jang (war), janag (to beat), jing (lark), ganj (treasure), sajjí (roasted meat) | |
K / k (ke) | Kirmán (Kirman), kárc (knife), náko (uncle), gwask (calf), kasán (small) | |
L / l (le) | láp (stomach), gal (joy), gall (party, organization), gull (cheek), gul (rose) | |
M / m (me) | mát/más (mother), bám (dawn), camm (eye), mastir (leader, bigger) | |
N / n (ne) | nán/nagan/nagan (bread), nok (new, new moon), dann (outside), kwahn (old), náko (uncle) | |
O / o (o) | oštag (to stop), ožnág (swim), roc (sun), dor (pain), socag (to burn) | |
P / p (pe) | Pád (foot), šap (night), šapád (bare-footed), gapp (talk), aptád (70) | |
Q / q (qú) | Used in loan words, like Qábús | |
R / r (re) | Rustum (a name), rek (sand), barag (to take away), girag (to get), garrag (to bray), gurrag (to roar), šarr (good), sarag (head), sarrag (a kind of donkey's braying) | |
Ř / ř (ře) | řák (post), řukkál (famine), gařř (urial), guřř (last), guřřag (to chop) | |
S / s (se) | sarag (head), kass (someone), kasán (little), bass (enough), ás (fire) | |
Š / š (še) | šap (night), šád (happy), meš (sheep), šuwánag (shepherd), wašš (happy, tasty) | |
T / t (te) | tagird (mat), tahná (alone) tás (bowl), kilítt (kay), masítt (mosque), battí (lantern) | |
Ť / ť (ťe) | ťung (hole), ťíllo (bell), baťť (cooked rice), baťťág (eggplant) | |
U / u | uštir (camel), šumá (you), ustád (teacher), gužn (hunger), buz (goat) | |
Ú / ú (ú) | zúrag (to take), bizú (take), dúr (distant) | |
V / v (ve) | Exclusively used for loanwords (like in the English words: service, very). | |
W / w (we) | warag (food, to eat), wardin (provision), dawár (abode), wád (salt), kawwás (learned) | |
X / x (khe) | Xudá (God) | |
Y / y (ye) | yád (remembrance), yár (friend), yázdah (eleven), biryání (roasted meat), raydyo (radio), yakk (one) | |
Z / z (ze) | zarr (monay), zí (yesterday), muzz (wages), moz (banana), nazzíkk (nearby), bazgar (tenant) | |
Ž / ž (že) | žand (tired), žáng (bells), pažm (wool), gažžag (to swell), gužnag (hungry) | |
Latin digraphs | ||
Ay / ay | ayrán (surprise), ayrát (distribution), say (3), may (our), kay (who), šumay (your) | |
Aw / aw | kawr (river), hawr (rain), kissaw (story), dawl (sort), dawr (jump), awlád (off-spring), kawl (promise), gawk (neck) |
It is spoken by three to five million people in Pakistan, Iran, Afghanistan, Oman and the Persian Gulf states, Turkmenistan, East Africa, and diaspora communities in other parts of the world.
ವಿಕಿಟ್ರಾವೆಲ್ ನಲ್ಲಿ Balochi ಪ್ರವಾಸ ಕೈಪಿಡಿ (ಆಂಗ್ಲ)