Абазалыла Абазакуа | |
Абазаланы байракълары | |
Миллетни саны | |
---|---|
Миллетни бютеулей саны | ~ 60 000 (2010) |
Джашагъан джерлери | |
Россия: 43 341 (2010)
Тюрк: ~ 11 000[бт 1] | |
Башха билгиле | |
Тиллери | абаза тил |
Расалары | европеоид раса |
Динлери | ислам (суннитле) |
Джууукъ миллетле | хачыпсылыла, черкеслиле |
Къуралгъанлары | ашуйладан, абазгладан, зихледен, гениохладан |
Археология культуралары | майкоп культура, дольмен культура |
тюрлендириу |
Абазалыла — Кавказда джашагъан хачыпсы-черкес миллетледен бириди. Бек бурундан келген ёз атлары — аба́за-ды, кёблюк санда — абазакуа.
Бусагъат заманда абазалыла кёбюсюне Россия Федерацияны Къарачай-Черкесия Республикасында джашайдыла, айырылыб онюч элде: Красный Восток, Къойдан, Кубина, Къара-Паго, Псыж, Элбургъан, Инжич-Чукун, Тапанта, Абаза-Хабль, Малоабазинка, Старокувинский, Новокувинский, Апсуа, Абазакт.
Бир талай абаза юйюр Адыгеяны Уляп элинде да джашайды.
Абазалыла дагъыда Тюркде, Сирияда, Хачыпсыда, Иорданияда, Мисирде джашайдыла, аладан биразы Кюнбатыш Европа бла АБШ-гъа да кёчгенди.
«Абаза» (неда «абазгла») деген этноним эм аны джюрютген халкъла антиклик авторланы чыгъармаларында бизни эрагъа дери V ёмюрден тюбеб башлайдыла. Сёз ючюн, буруннгугрек тарихчи Геродот (б. э. д. V ёмюр), буруннгу дунияны картасында Эвксин Понтну (Къара тенгизни) джагъасында джашагъан миллетлени санында, кораксла бла эм колхла бла бирге, абасгланы да сагъынады.
Абазалыланы тарих джуртлары — бусагъатдагъы Хачыпсыны эм Краснодар крайны территориясындады.
Этнография халда абазалыла талай къауумгъа (субэтносха) бёлюнедиле: аубекле, башилбайла, тамлыла, къызылбекле, шахгерийле, багла, баракайла, лоула, дударукла, бийбердиле, джантемирле, къылычла, кячла.
Абазалыла хачыпсылылагъа эм джууукъ миллетдиле, алай а черкеслиле бла бирге бек кёб джашагъанлары себебли абаза культурада хачыпсы элементледен эсе черкес элементле кёбдюле.
Диннге ийнаннган абазалыланы кёбюсю муслиманладыла (суннитле).
Абазалыла шималкавказ тил юйюрню хачыпсы-черкес къауумуна кирген абаза тилде сёлешедиле, тиллери эки диалектге бёлюнеди: ашхар бла ашуй диалектле. Литература тил ашуй диалектни тамалында къуралгъанды. Россияда джашагъан абазалыланы кёбюсю къабарты-черкес тил бла орус тилни да биледи.
Лингвистика халда абазалыла эки уллу къауумгъа бёлюнедиле: тапантала (ашуала) бла ашхаруала (шкаруала).
Викигёзенде (Wikimedia Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Абазалыла. |