De twintegste iew vaan de westerse (christeleke) jaortèlling leep vaan 1901 tot 2000. Ze heet ziech gekinmerk door groete politieke veraanderinge, wereldoorloge en 'nen invlood vaan technische oontwikkelinge op 't daogeleks leve wie noets teväöre.
1912: Mèt de aofzètting vaan keend-keizer Puyi en de instèlling vaan de Rippubliek China kump 'n ind aon de Qingdynastie en aon mie es 2000 jaor Chinees keizersjap.
1912: De Titanic veurt oet en zink al op häör ierste reis.
Diverse Duitse en Turkse gebeedsdeile weure aon de Verboonde machte in 'mandaot' (de facto kolonie) gegeve; boe-onder Roeanda-Oeroendi, wat nao 't Belsj geit.
1923: De Rippubliek Turkije weurt opgeriech; es gevolg vaan 't Verdraag vaan Lausanne behèlt ze soevereiniteit euver 't territorium wat me noe nog es Turkije kint.
1929: Op Wall Street vint 'ne bäörskrach plaots, mèt 'ne wereldwije crisis tot gevolg.
1997: 't Vereineg Keuninkriek gief Hong Kong aon China trök.
Wetensjap
Oontdèkkingsreize
De lèste plaotse op Eerd woorte in 't begin vaan d'n iew aongedoon.
1909: 'n Expeditie oonder d'n Amerikaan Robert Peary bereik woersjijnelek es ierste de geografische Noordpool.
1911: 'n Expeditie oonder de Noor Roald Amundsen bereik es ierste de geografische Zuidpool. Eine maond later zal ouch de tróp vaan Robert Falcon Scott dao aonkoume.
De beteikenis vaan religie naom in d'n twintegsten iew sterk aof. In de communistische len woort 't oontmeujeg (soms zelfs verboje), in de westerse len woorte väöl lui oet eige beweging oonkèrkelek.
1962-5: Op 't Twiede Vaticaans Concilie weure oetgebreide hervörminge vaan de kathelieke kèrk vasgestèld.
1965: PausPaulus VI en metropoliet Athenagoras luffe de banvlook op die de Roems-kathelieke en Grieks-kathelieke kèrke nao 't Sjisma vaan 1054 euverein hadde oetgesproke.
De gansen iew heersde in de (elite)kunste 'n avant-gardefilosofie: de idee tot kuns ziech ummer moot vernuie. Dit steit bekind es modernisme. Pas vaanaof de jaore zèsteg kump, mèt 't postmodernisme, 'n tegereactie, die evels 't individualistisch kunsideaol neet aofdaank.
De sportraasj, die in d'n twieden hèlf vaan de negentienden iew 't Vereineg Keuninkriek in ziene greep heel, breide ziech in de nuien iew euver de ganse wereld oet.