शोकांतिका हा नाटकाचा एक प्रकार आहे ज्यात माणसांना त्रास व दुःखी होऊन कथानकाचा अंत दुःखद होतो. ह्या दुःखद भावनांचे आवाहन करून प्रेक्षकांना एका प्रकारचे समाधान व आनंद देण्याचा प्रयत्न ह्या नाट्यप्रकारातून होतो. जरी अनेक संस्कृतींनी या विरोधाभासी प्रतिसादाला उत्तेजन देणारे प्रकार विकसित केले असले तरी, शोकांतिका हा शब्द अनेकदा नाटकाच्या एका विशिष्ट परंपरेला सूचित करतो ज्याने पाश्चात्य सभ्यतेत ऐतिहासिकदृष्ट्या एक अद्वितीय आणि महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. ॲरिस्टॉटलच्या परिभाषेत शोकांतिका म्हणजे नायक किंवा नायिका किंवा इतरांसाठी वाईटरित्या समाप्त होणारे कथानक. ही शोकांतिका सहसा अशा व्यक्तीबद्दल असते ज्यामध्ये अनेक चांगले गुण असतात, परंतु त्यात एक खराब गुण असतो (ज्याला "दुःखद दोष" म्हणतात) ज्यामुळे त्याच्यासाठी आणि कदाचित त्याचे कुटुंब किंवा मित्रांना त्रास होतो. शोकांतिका हे "शोक" + "अंतीका" असा होतो म्हणजे ज्याचा अंत शोकमय आहे असा.
ब्रिटनमधील इंग्रजी नाटकात, शोकांतिकेचे मुख्यतः दोन प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाते जे प्रामुख्याने विल्यम शेक्सपिअर यांनी दाखवले. "परिस्थितीची शोकांतिका" म्हणजे जेव्हा लोक त्यांच्या शोकाकुल परिस्थितीत जन्म घेतात आणि ते स्वतः अशी परिस्थिती निवडत नाहीत. अशा शोकांतिका जन्माधिकारांचे परिणाम शोधतात, विशेषतः एखाद्या सम्राटांसाठी. दुसरा प्रकार म्हणजे "चुकीची शोकांतिका" जिथे नायकाच्या निर्णयाच्या चुकीचे त्याच्यावर आणि त्याच्या प्रियकरावर दुःखद परिणाम होतात.
आधुनिकतावादी साहित्यात शोकांतिकेची व्याख्या अस्पष्ट झाली आहे. खरी शोकांतिका केवळ सामर्थ्यवान आणि उच्च दर्जा असलेल्यांचेच चित्रण करू शकते या ॲरिस्टॉटलच्या विधानाला नकार देणे हा आधुनिकतावादी साहित्यातला सर्वात मूलभूत बदल आहे. अमेरिकन नाटककार आर्थर मिलरचा निबंध "ट्रॅजेडी अँड द कॉमन मॅन" (१९४९) असा युक्तिवाद करतो की शोकांतिका सामान्य लोकांच्या घरगुती वातावरणात देखील चित्रित होऊ शकतात व अशा प्रकारे ते घरगुती शोकांतिका परिभाषित करतात.[६] ब्रिटीश नाटककार हॉवर्ड बार्कर यांनी समकालीन नाटकांमधील शोकांतिकेच्या पुनर्जन्मासाठी जोरदार युक्तिवाद केला आहे, विशेषतः त्याच्या "आर्ग्युमेंट्स फॉर अ थिएटर" या पुस्तकात.[७]
^Dukore, ed. (1974). Dramatic Theory and Criticism: Greeks to Grotowski.
^Carlson, Marvin (1993). Theories of the Theatre: A Historical and Critical Survey from the Greeks to the Present (expanded ed.). Ithaca and London: Cornell UP. ISBN0-8014-8154-6.
^Miller, Arthur (27 February 1949). "Tragedy and the Common Man". The New York Times. p. 894
^Barker, Howard (1989). Arguments for a Theatre (3rd ed.). London: John Calder (प्रकाशित 1997). p. 13. ISBN0-7190-5249-1.