ललितविस्तर सूत्र

ललितविस्तर सूत्र बुद्ध धर्मया महायान संघया परम्पराय् च्वयातःगु छगू मू ग्रन्थ खः। थ्व ग्रन्थ मूलरुपय् संस्कृत भासय् च्वयातःगु जुसां थ्व सफूया थीथी भासय् भाय्-हिलाः जुइ धुंकूगु दु। नेपालभासय् थ्व ग्रन्थया भाय्-हिला पूनर्जागरण कालय् पण्डित निष्ठानन्द बज्राचार्यं यानादीगु ख। वय्कलं थ्व सफू १०३४ बछलागाः १३ शुक्रवाः खुन्हु पिकयादिल। ^[१]

ग्रन्थया विभाजन

थ्व ग्रन्थया खण्ड थ्व कथं दु ^[२]-

१ निदानपरिवर्तः प्रथमः:

भगवान बुद्ध श्रावस्तीया जेतवन विहारय् धर्मदेशना दीगु खँ।

२ समुत्साहपरिवर्तो द्वितीयः:

महावैपुल्य सूत्रया खँ कनातःगु।

३ कुलपरिशुद्धिपरिवर्तस्तृतीयः

४ धर्मालोकमुखपरिवर्तश्चतुर्थः

५ प्रचलपरिवर्तः पञ्चमः

६ गर्भावक्रान्तिपरिवर्तः षष्ठः:

बोधिसत्व मायादेवीया गर्भय् च्वनाबिज्याःगु परिवर्त।

७ जन्मपरिवर्तः सप्तमः:

बोधिसत्वया जन्मया खँ कनातःगु परिवर्त।

८ देवकुलोपनयनपरिवर्तोऽष्टमः:

सुद्धोधन जुजुं सिद्धार्थयात कुलदेवगण दर्शन यायेत यंकूगु बाखँ।

९ आभरणपरिवर्तो नवमः:

सिद्धार्थया मचा जंकोबिले वसपोलया न्ह्योने आभरण (तिसा) बुलुगू बाखँ

१० लिपिशालासंदर्शनपरिवर्तो दशमः:

थ्व बाखँय् सिद्धार्थं आखः स्यंगु खँ दु। थ्व भागय् ख्वीप्यता लिपिया खँ कनातःगु दु। थ्व लिपिया धलखय् ब्राह्मीलिपि, खरोष्टी लिपि, पुष्करसारिंलिपि, अङ्गलिपि, वङ्गलिपि, मगधलिपि, मङ्गल्यलिपि, अङ्गुलीयलिपि, शकारिलिपि, ब्रह्मवलिलिपि, पारुष्यलिपि, द्राविडलिपि, किरातलिपि, दाक्षिण्यलिपि, उग्रलिपि, संख्यालिपि, अनुलोमलिपि, अवमूर्धलिपि, दरदलिपि, खाष्यलिपि, चीनलिपि, लूनलिपि, हूणलिपि, मध्याक्षरविस्तरलिपि, पुष्पलिपि, देवलिपि, नागलिपि, यक्षलिपि, गन्धर्वलिपि, किन्नरलिपि, महोरगलिपि, असुरलिपि, गरुडलिपि, मृगचक्रलिपि, वायसरुतलिपि, भौमदेवलिपि, अन्तरीक्षदेवलिपि, उत्तरकुरुद्वीपलिपि, अपरगोडानीलिपि, पूर्वविदेहलिपि, उत्क्षेपलिपि, निक्षेपलिपि, विक्षेपलिपि, प्रक्षेपलिपि, सागरलिपि, वज्रलिपि, लेखप्रतिलेखलिपि, अनुद्रुतलिपि, शास्त्रावर्तां लिपि, गणनावर्तलिपि, उत्क्षेपावर्तलिपि, निक्षेपावर्तलिपि, पादलिखितलिपि, द्विरुत्तरपदसंधिलिपि, यावद्दशोत्तरपदसंधिलिपि, मध्याहारिणीलिपि, सर्वरुतसंग्रहणीलिपि, विद्यानुलोमाविमिश्रितलिपि, ऋषितपस्तप्ता रोचमानां लिपि, धरणीप्रेक्षिणीलिपि, गगनप्रेक्षिणीलिपि, सर्वौषधिनिष्यन्दां लिपि, सर्वसारसंग्रहणीं लिपि, व सर्वभूतरुतग्रहणीम् लिपि ख।

११ कृषिग्रामपरिवर्त एकादशः:

सिद्धार्थ १६दँ दुबलय् ग्रीष्म ऋतुइ बुंज्यामित नापलाःगू बाखँ

१२ शिल्पसंदर्शनपरिवर्तो द्वादशः

थ्व बाखँय् इहिपाया निंतिं दण्डपाणि शाक्य जुजुया लाय्कूलि सिद्धार्थं थःगु विद्या ब्वःगु खँ कनातःगु दु। इहिपाया निंतिं लिपिज्ञान (आचार्य विश्वमित्र शाक्षी च्वंगु), संख्यागणना/संख्याज्ञान (ल्याखँया ज्ञान)य् ल्याखँविद अर्जुनया न्हेसः "कोटिशतोत्तरा" (१० मिलियनया १००गू पावर)^[३] गथे गणना याइ धकाः न्यःबिले वसपोलं सच्छि कोटीया नां आयुत, सच्छि आयुतया नां नियुत, सच्छि नियुतया नां कङ्कर,सच्छि कङ्करया नां विवर, सच्छि विवरया नां अक्षोभ्य, सच्छि अक्षोभ्यया नां विवाह, सच्छि विवाहया नां उत्सङ्ग, सच्छि उत्सङ्गया नां बहुल, सच्छि बहुलया नां नागबल, सच्छि नागबलया नां तिटिलम्भ, सच्छि तिटिलम्भया नां व्यवस्थानप्रज्ञप्ति, सच्छि व्यवस्थानप्रज्ञप्तिया नां हेतुहिल, सच्छि हेतुहिलया नां करकुन, सच्छि करकूनया नां हेत्विन्द्रिय, सच्छि हेत्विन्द्रियया नां समाप्तलम्भ, सच्छि समाप्तलम्भया नां गणनागति, सच्छि गणनागतिया नां निरवद्य, सच्छि निरवद्यया नां मुद्राबल, सच्छि मुद्राबलया नां सर्वबल, सच्छि सर्वबलया नां विसंज्ञागती, सच्छि विसंज्ञागतिया नां सर्वसंज्ञा, सच्छि सर्वसंज्ञाया नां विभूतंगमा, सच्छि विभूतंगमानाया नां तल्लक्षण। थन थ्व परिवर्तय् थ्व हे तल्लक्षणयात गणनया आधार यासें सुमेरू पर्वतया आकार ल्या खायेछिं धकाः धयातःगु दु। थ्व धुंका वइगु ल्या ध्वजाग्रवती जूगु गुकियात छ्येला गङ्गा खुसिया फिग्वः ल्यायेखाये ज्यूगु खँ कनातःगु दु। थ्व धुंका ध्वजाग्रनिशामणी, वाहनप्रज्ञप्ति, इङ्गा, कुरुटु, कुरुटावि, सर्वनिक्षेपा (थ्व इकाइ छ्यला १०पू गङ्गा खुसिया फिग्वः ल्याखायेछिंगु खँ कनातःगु दु)। थ्व धुंका अग्रसारा गुकियात छ्येला कोटीशत (सच्छि कोटि) गङ्गा खुसिया फिग्वः ल्याखायेछिं धकाः धयातःगु दु। थ्व धुंका परमाणुरजःप्रवेशानुगत (दकलय् शुक्ष्म तत्वया गणना याइगु इकाइ)या खँ कनातःगु दु।

१३ संचोदनापरिवर्तस्त्रयोदशः

१४ स्वप्नपरिवर्तश्चतुर्दशः

१५ अभिनिष्क्रमणपरिवर्तः पञ्चदशः

१६ बिम्बिसारोपसंक्रमणपरिवर्तः षोडशः

१७ दुष्करचर्यापरिवर्तः सप्तदशः

१८ नैरञ्जनापरिवर्तोऽष्टादशः

१९ बोधिमण्डगमनपरिवर्त एकोनविंशः

२० बोधिमण्डव्यूहपरिवर्तो विंशतितमः

२१ मारघर्षणपरिवर्त एकविंशः

२२ अभिसंबोधनपरिवर्तो द्वाविंशः

२३ संस्तवपरिवर्तस्त्रयोविंशः

२४ त्रपुषभल्लिकपरिवर्तश्चतुर्विंशः

२५ अध्येषणापरिवर्तः पञ्चविंशः

२६ धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः षड्‍विंशः

२७ निगमपरिवर्तः सप्तविंशः

बोरोबुदुर स्तुप

वर्तमान इन्दोनेसिया देसय् ललितविस्तर सूत्रय् आधारित बुद्धया जीवनया शिल्प झ्वलं ब्वयातःगु दु। ^[४] थ्व शिला झ्वलय् बाखँ तुषिता भूवनं पृथ्वीइ विज्याःगु थासं शुरु जुसें बुद्धया न्हापांगु धर्मदेशनाय् अन्त जुइ।

स्वयादिसँ

• बुद्ध धर्म

पिनेया स्वापू

• संगणकीकृत बौद्धसंस्कृतत्रिपिटकम्‌या जाःथासय् दूगु ललितविस्तर सूत्रया संस्करण

लिधंसा