In dit artikel wordt het onderwerp Krim-Tataars vanuit verschillende perspectieven en benaderingen behandeld, om een alomvattende en gedetailleerde visie te geven op deze kwestie die vandaag de dag zo relevant is. Historische, culturele, sociale en economische aspecten gerelateerd aan Krim-Tataars zullen worden geanalyseerd, waarbij ook de nadruk zal worden gelegd op de impact ervan op het dagelijks leven van mensen. Door middel van uitgebreid onderzoek en het verzamelen van relevante informatie is het doel om de lezer een diepgaand en actueel begrip van Krim-Tataars te bieden, met als doel zijn kennis uit te breiden en reflecties over dit onderwerp te genereren.
Krim-Tataars qırımtatar tili къырымтатар тили | ||||
---|---|---|---|---|
Gesproken in | Oekraïne Oezbekistan Kirgizië Bulgarije Turkije Roemenië Rusland | |||
Vitaliteit | Ernstig bedreigd | |||
Sprekers | 540.000 | |||
Taalfamilie |
| |||
Alfabet | Latijns cyrillisch | |||
Officiële status | ||||
Officieel in | ||||
Taalcodes | ||||
ISO 639-1 | – | |||
ISO 639-2 | crh | |||
ISO 639-3 | crh | |||
Percentage Tataren op de Krim
| ||||
|
Het Krim-Tataars (къырымтатар тили, qırımtatar tili) is een Turkse taal, die wordt gesproken door de Krim-Tataren op de Krim en in de diaspora in Centraal-Azië. De taal mag niet worden verward met het Tataars, dat weliswaar verwant is aan het Krim-Tataars, maar deel uitmaakt van een andere tak van de Kiptsjaakse talen. De beide talen zijn niet wederzijds verstaanbaar.
Er leven vandaag ongeveer 260.000 Krim-Tataren op de Krim. Daarnaast wonen er zo'n 150.000 Krim-Tataren in Centraal-Azië, waar hun voorouders in 1944 door de Sovjet-Unie naartoe werden gedeporteerd. In 2013 stond het Krim-Tataars op het randje van uitsterven. De taal werd nog op slechts 15 scholen onderwezen. Turkije verleent sindsdien steun om het onderwijs in het Krim-Tataars te helpen moderniseren.
Er leven naar schatting 5 miljoen mensen van Krim-Tataarse komaf in Turkije. Er zijn ook kleinere gemeenschappen in Roemenië (22.000) en Bulgarije (6.000). Ze zijn afstammelingen van Krim-Tataren die in de loop van de 19e eeuw naar het Ottomaanse Rijk zijn geëmigreerd. Een eerste golf kwam op gang tussen 1784 en 1790 na de val van het Kanaat van de Krim. Tijdens de Krimoorlog volgde een tweede golf. In 1783 werd het Krim-Tataars gesproken door 98 procent van de bevolking op de Krim. Tegen 1897 was dat aantal teruggelopen tot 34,1 procent.
In 1917 werd het Krim-Tataars de enige officiële taal van de kortstondige Volksrepubliek van de Krim. Ook in de Krimse ASSR was het Krim-Tataars aanvankelijk een bestuurstaal naast het Russisch. De status van officiële taal werd ingetrokken onder Stalin, die de gehele Krim-Tataarse bevolking in 1944 naar Centraal-Azië liet deporteren. Vanaf de jaren 80 begonnen de Krim-Tataren terug te keren naar hun thuisland.
Na de onafhankelijkheid van Oekraïne kregen het Krim-Tataars en het Russisch speciale rechten op de Krim. Niettemin was het Oekraïens toen de enige officiële taal. Toch zijn er in die periode weer Krim-Tataarse scholen en culturele instellingen geopend. Sinds de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 zijn opnieuw veel Krim-Tataren hun vaderland ontvlucht. De taal heeft onder Russisch bewind voor het eerst weer een officiële status, al wordt in de praktijk enkel het Russisch gebruikt als bestuurstaal en worden de Krim-Tataren door de overheid vervolgd.
labiaal | alveolaar | post- alveolaar |
velaar | uvulaar | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
nasaal | m | n | ŋ | |||||||
plosief | p | b | t | d | t͡ʃ | d͡ʒ | k | ɡ | q | |
fricatief | f | v | s | z | ʃ | x | ɣ | |||
vibrant | r | |||||||||
approximant | l | j |
voor | achter | |||
---|---|---|---|---|
ongerond | gerond | ongerond | gerond | |
gesloten | i | y | ɯ | u |
open | e | ø | ɑ | o |
Oorspronkelijk gebruikten de Krim-Tataren een aangepaste versie van het Arabisch schrift. In 1928 werd overgeschakeld op het Latijnse alfabet. Vanaf 1938 werd het cyrillisch schrift gebruikt. Sinds de onafhankelijkheid van Oekraïne is zowel het Latijns als het cyrillisch alfabet in zwang.
A a | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
Ğ ğ | H h | I ı | İ i | J j | K k | L l | M m |
N n | Ñ ñ | O o | Ö ö | P p | Q q | R r | S s |
Ş ş | T t | U u | Ü ü | V v | Y y | Z z |
А а | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Д д | Е е | Ё ё |
Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Къ къ | Л л | М м |
Н н | Нъ нъ | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у |
Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Дж дж | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
A a | B ʙ | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
H h | I i | J j | Ь ь | K k | Q q | Ƣ ƣ | L l |
M m | N n | Ꞑ ꞑ | O o | Ɵ ө | P p | R r | S s |
Ş ş | T t | U u | У y | V v | X x | Z z | Ƶ ƶ |
ﺍ | ﺀ | ﺏ | ﭖ | ﺕ | ﺙ | ﺝ | ﭺ |
ﺡ | ﺥ | ﺩ | ﺫ | ﺭ | ﺯ | ﮊ | ﺱ |
ﺵ | ﺹ | ﺽ | ﻁ | ﻅ | ﻉ | ﻍ | ﻑ |
ﻕ | ﻙ | ﮒ | ﯓ | ﻝ | ﻡ | ﻥ | ﻭ |
ﻩ | ﻻ | ﻯ |
De onderstaande tekst is een uittreksel uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in het Krim-Tataars.
Referenties
|