Opus Dei

In de wereld van vandaag heeft Opus Dei een ongekende relevantie verworven. Bekend om zijn impact op verschillende aspecten van de samenleving, heeft Opus Dei de aandacht getrokken van academici, experts en het grote publiek. De invloed ervan strekt zich uit tot gebieden als economie, politiek, technologie, cultuur en het dagelijks leven. Omdat Opus Dei onderwerp blijft van analyse en debat, is het van cruciaal belang om de implicaties en gevolgen ervan, nu en in de toekomst, te begrijpen. In dit artikel zullen we het belang en de reikwijdte van Opus Dei in detail onderzoeken, evenals de mogelijke effecten ervan op de samenleving.

Opus Dei
Zegel van het Opus Dei (“Een kruis omvat de wereld”)
Bestuurscentrum Viale Bruno Buozzi, 73, 00197 Rome, Italië
Oprichting 2 oktober 1928
Lidmaatschap 95.318 (2018)
Website http://opusdei.org
Portaal  Portaalicoon   Christendom

Het Opus Dei (officiële Latijnse naam: Praelatura Sanctae Crucis et Operis Dei, de Prelatuur van het Heilig Kruis en van het Werk van God) is een personele prelatuur van de Katholieke Kerk dat gesticht werd op 2 oktober 1928 door de in 2002 door de Katholieke Kerk heilig verklaarde Jozefmaria Escrivá. "Opus Dei" staat zogezegd voor "Gods Werk". Critici spreken echter over een sekte die uit is op geld en macht.

Doel

Doel van het Opus Dei is invloed uitoefenen op de maatschappij. Dit door onder de mensen te bevorderen dat zij tot heiligheid geroepen zijn. Het spoort hen aan in overeenstemming met het geloof te leven en aan de evangelisatie van de maatschappij bij te dragen. Deze boodschap heeft een centrale plaats in de leer van het Tweede Vaticaans Concilie. In deze geest leven betekent de menselijke en christelijke deugden in praktijk brengen op het werk, in het gezin en in het leven van alledag. Bedoeling is het voorbeeld van Jezus Christus midden in de wereld te volgen.

De stichter van het Opus Dei, Jozefmaria Escrivá, vatte de doelstelling van het Opus Dei als volgt samen: Het enige doel van het Opus Dei is eraan bij te dragen dat er mannen en vrouwen van alle rassen en sociale klassen zijn die, te midden van de aardse gebeurtenissen en bezigheden, God en hun medemensen in en door hun dagelijkse arbeid willen beminnen en dienen. Het Opus Dei is in 1982 door paus Johannes Paulus II verheven tot personele prelatuur van de Katholieke Kerk, als eerste en vooralsnog enige kerkelijke organisatie. De volledige naam is Prelatuur van het Heilig Kruis en Opus Dei. Het Opus Dei omvat ook het Priestergenootschap van het Heilig Kruis, een vereniging van geestelijken die met de prelatuur is verbonden. Het wordt gevormd door priesters en diakens van de prelatuur en van bisdommen.

Leden en medewerkers

Algemeen

De leden van het Opus Dei komen uit alle sociale lagen van de maatschappij. De priesters die de geestelijkheid van de prelatuur vormen komen voort uit de lekengelovigen van het Opus Dei.

Ongeveer 91.000 personen maken deel uit van de prelatuur, rond 2.100 van hen zijn priester. Van het totaal aantal leden bestaat ongeveer de helft uit vrouwen. De spreiding over de werelddelen is ongeveer als volgt: Afrika 2%, Azië en Oceanië 6%, Amerika 34%, Europa 58%.

Toetreding

Volgens de organisatie zelf wordt toetreding tot het Opus Dei gezien als een bovennatuurlijke roeping: een persoonlijke oproep van God om het leven in zijn dienst te stellen en de universele oproep tot heiligheid in het dagelijkse werk en het sociale leven bekend te maken.

Toetreding tot het Opus Dei, of opname in de prelatuur, gebeurt door middel van een vrijwillige verklaring van contractuele aard. De gelovigen van de prelatuur doen geen geloften en veranderen niet van levensstaat wanneer zij tot de prelatuur toetreden. Iedere leek blijft een gewone gelovige van het bisdom waartoe hij of zij behoort. De aansluiting bij het Opus Dei is een vrije keuze en men is vrij de prelatuur weer te verlaten.

Verschillende types van lidmaatschap

De samenstelling van het Opus Dei is als volgt: een prelaat, de eigen priesters (het presbyterium) en de leken, mannen zowel als vrouwen. Er zijn geen verschillende categorieën van leden. Wel zijn er verschillende manieren om dezelfde christelijke roeping te beleven naargelang de persoonlijke omstandigheden van ieder afzonderlijk: als alleenstaande of gehuwde, als gezonde of zieke enz.

De leden van het Opus Dei bestaan voornamelijk uit surnumerairs. De overige leden - geassocieerden en numerairs - zijn mannen en vrouwen die zich om apostolische redenen aan het celibaat hebben gebonden. Deze laatste doen ook aan zelfkastijding.

Surnumerair

Het grootste deel van de leden (70%) zijn surnumerair. Het zijn werkende gehuwde mannen en vrouwen die een deel van hun tijd besteden aan gebed, aangevuld met regelmatige deelname aan vormingsbijeenkomsten (kring) en retraites. Surnumerairs zijn in het algemeen personen die een gezin willen uitbouwen. Zij zijn ook verplicht om 10% van hun inkomen af te staan ook financieel aan Opus Dei, evenals het grootste deel van hun erfenis.

Geassocieerde

De geassocieerden leven celibatair, wonen bij hun familie of waar het vanwege hun beroep beter uitkomt.

Numerair

De numeraire leden leven celibatair en wonen doorgaans in huizen van het Opus Dei die door celibataire leken worden bestuurd. Zij zijn volledig beschikbaar voor apostolische activiteiten en voor de vorming van de andere leden van de prelatuur. Deze ledengroep heeft een beroepsleven en is verplicht hun volledige inkomen af te staan aan de sekte. Sommige vrouwelijke numerairs, numerair-auxiliair genoemd, wijden zich beroepsmatig vooral aan de huishoudelijke taken in de centra van de prelatuur.

Priesters van het Opus Dei

Priesters staan onder de jurisdictie van de Prelaat van Opus Dei. De categorie is slechts een minderheid (2 %). De priesters van de prelatuur zijn afkomstig uit de lekengelovigen van het Opus Dei. Het zijn numerairs en geassocieerden die bereid zijn priester te worden en die - wanneer zij al jaren lid zijn en een priesteropleiding hebben gevolgd - door de prelaat zijn uitgenodigd om gewijd te worden. Hun priesterlijk werk staat vooral in dienst van de gelovigen van de prelatuur en van hun apostolische activiteiten.

Medewerker

Medewerkers van het Opus Dei zijn mannen en vrouwen die, zonder lid te zijn, behulpzaam zijn bij educatieve en maatschappelijke activiteiten, culturele en sociale projecten enz. en daarbij samenwerken met de leden. De medewerkers kunnen op de eerste plaats aan deze initiatieven bijdragen door hun gebed, maar ook door hun werk of financiële steun. Onder de medewerkers bevinden zich katholieken en niet-katholieke christenen, maar ook gelovigen van andere religies. Ook mannen en vrouwen die geen geloof belijden kunnen medewerker worden.

Enkele bekende en minder bekende leden

Politici

Priesters

Overig

Activiteiten voor individuen en gezinnen

Opus biedt ook activiteiten aan. De focus ligt echter op rekrutering voor de sekte.

In Nederland biedt Opus Dei individuele begeleiding, bezinningsavonden en retraites. Daarnaast zijn er seminaries over religieuze en niet-religieuze onderwerpen, voor enkelingen of ouders om hen te helpen in hun opvoedende rol. Opus Dei hecht veel belang aan het gezin wat zijn weerslag vindt in gezinsdagen, vader-zoon of moeder-dochter weekends. Daarnaast zijn er ook jongerenclubs en vormende werkreizen voor jongeren om hulp te bieden in Oost- en Zuid-Europa en tropische landen.

Vrouwen en mannen

Opus Dei telt 51 procent vrouwelijke leden. Dit komt ook tot uitdrukking in het feit dat er meer vrouwen dan mannen in bestuursfuncties binnen de prelatuur actief zijn. Mannen en vrouwen hebben dezelfde verantwoordelijkheden in leidinggevende en vormende taken.

Opus Dei-stichter Escrivá zei in 1968 over de rol van de vrouw in de maatschappij: De aanwezigheid van de vrouw in het grote geheel van het sociale leven is een logisch en volledig positief verschijnsel. Een moderne, democratische maatschappij moet de vrouw het recht laten om actief aan het politieke leven deel te nemen en moet de noodzakelijke voorwaarden scheppen om aan allen die dat willen, de gelegenheid te geven van dat recht ook inderdaad gebruik te maken (Gesprekken met mgr. Escrivá, 90).

Over de positie van de vrouw in de kerk zei Escrivá: Voor mij is er geen enkele reden om met betrekking tot de vrouw enig onderscheid te maken, als er sprake is van de leken en hun apostolische taken, van hun rechten en plichten. Alle gedoopten, of het nu mannen of vrouwen zijn, hebben dezelfde waardigheid, vrijheid en verantwoordelijkheid als kinderen van God. Conform de officiële leer van de Rooms-Katholieke Kerk is Escrivá van mening dat het sacrament van het priesterschap niet voor vrouwen openstaat, maar op alle andere terreinen moet de Kerk in de wetgeving, het interne leven en de apostolische activiteiten van de Kerk aan de vrouw dezelfde rechten en plichten toekennen als aan de man (Gesprekken met Mgr. Escrivá, 14).

Over de taak van de man met betrekking tot het gezin zei de huidige prelaat Javier Echevarría: De man moet ook zelf deze spanning tussen zijn werk thuis en buitenshuis voelen. Alleen als hij deze ervaring met zijn vrouw deelt en er samen met haar een oplossing voor vindt, kan de man die gevoeligheid verwerven die het gezin van deze tijd nodig heeft. (El Mercurio, 21 januari 1996).

Verbintenis

Door een contractuele verklaring verbinden de gelovigen van het Opus Dei zich een vormingsprogramma te volgen op het vlak van geloofsinhoud, geestelijk leven en evangelisatie, dat is aangepast aan hun omstandigheden en behoeften. Deze vorming wordt zowel individueel als in groepen gegeven. Het filosofie- en theologieonderricht volgt de richtlijnen van de Rooms-Katholieke Kerk. De leden streven ernaar dagelijks de heilige mis bij te wonen en regelmatig het sacrament van de biecht te ontvangen. Verder maken ze tijd vrij voor het lezen van de Bijbel en andere geestelijke boeken, voor de rozenkrans en voor persoonlijk gebed.

Dagelijks leven

Het leven van de leden verandert niet drastisch als zij tot het Opus Dei toetreden. Zij behouden hun baan en hun sociale omgevingen en leven niet gescheiden van de wereld. Integendeel, zij zien hun werk en sociale relaties als een weg die naar God leidt. Ze zijn gewone burgers en gewone katholieken. Het Opus Dei heeft geen speciale manier van doen, ook geen eigen manier van bidden. Het legt er wel de nadruk op dat de mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen heiligheid en anderen moeten aansporen hetzelfde na te streven. Door hun gewone manier van doen zullen de gelovigen van het Opus Dei niet met hun lidmaatschap te koop lopen. Escrivá de Balaguer roept herhaaldelijk op om in het verborgene te werken, bijvoorbeeld: Wees een man van God, maar lijk een man van de wereld: blijf onopgemerkt! Aan de andere kant maken zij er geen geheim van dat zij tot de prelatuur behoren wanneer daar uitdrukkelijk om gevraagd wordt. Hun dienst aan God hoort juist te blijken uit hun manier van leven en uit hun inzet voor het geloof.

Personele prelatuur

De centrale zetel van het Opus Dei is gevestigd in Rome (Viale Bruno Buozzi 73). Aan het hoofd staat een prelaat die volgens het kerkelijk recht door de paus wordt benoemd. De huidige prelaat is, sinds 23 januari 2017, Fernando Ocáriz Braña.

De Prelatuur van het Opus Dei is een organische pastorale eenheid en maakt deel uit van de jurisdictionele en hiërarchische structuur van de Kerk. De prelaat en de geestelijken hebben een specifieke pastorale zorg voor de lekengelovigen van de prelatuur. Het evangeliserende werk van zowel de geestelijken als de leken van de prelatuur komt ten goede aan de Wereldkerk, de plaatselijke kerken en aan alle mensen. De juridische figuur van de personele prelatuur is relatief nieuw in de geschiedenis van de katholieke kerk en is gecreëerd door het Tweede Vaticaans Concilie. Gelovigen van de prelatuur hebben in verschillende landen sociale en educatieve initiatieven opgezet, waaronder universiteiten (onder andere in Pamplona), scholen, ziekenhuizen en ontwikkelingsprojecten.

Plaats in de Kerk

Zoals andere instellingen van de Katholieke Kerk heeft het Opus Dei, vooral in zijn begintijden, te kampen gehad met controverses.

In de jaren van haar ontstaan botste de boodschap van het Opus Dei - de gewone gelovigen midden in de maatschappij zijn geroepen tot heiligheid - met de verregaande klerikale mentaliteit binnen de Katholieke Kerk; het heiligheidsideaal werd gezien als een aangelegenheid voor priesters en religieuzen. Dit leidde in de jaren 1940 onder andere tot openbare verbranding van 'Camino' ('De Weg'), het bekendste boek van Opus Dei-stichter Jozefmaria Escrivá. Dat de leden, in tegenstelling tot priesters en religieuzen, als gewone lekengelovigen niet te onderscheiden waren van hun medeburgers, leidde vanuit klerikale kring tevens tot beschuldigingen van geheimzinnigheid.

Eind jaren 1960, toen de interpretatie van het Tweede Vaticaans Concilie aanleiding gaf tot verwarring op het gebied van geloof en moraal, veranderde de kritiek op het Opus Dei. De stichter Escrivá uitte in deze periode herhaaldelijk zijn loyaliteit tegenover de paus en het kerkelijke leergezag. Dit orthodoxe imago is tot op de dag van vandaag een van de kenmerken van het Opus Dei.

De kritiek op het Opus Dei leek in hevigheid afgenomen. Door de juridische structuur van personele prelatuur heeft het Opus Dei een stabiele plaats in de Kerk gekregen. Ook de heiligverklaring van stichter Jozefmaria Escrivá in 2002 lijkt daartoe te hebben bijgedragen.

Recent echter heeft Paus Franciscus een nieuw motu proprio uitgevaardigd 'Ad charisma tuendum'. Dit perkt bepaalde priviliges van het Opus in. Hun Prelaat mag nooit meer tot bisschop benoemd worden en het instituut mag ook zelf geen priesters meer wijden. Verder moeten de statuten verplicht worden aangepast en publiek gemaakt.

Heiligverklaring stichter

Het heiligverklaringsproces van Jozefmaria Escrivá viel op door de snelheid. Op 6 oktober 2002, zevenentwintig jaar na zijn dood, werd hij door paus Johannes Paulus II heilig verklaard. Redenen voor de snelheid van dit proces waren de vereenvoudigde procedure voor zalig- en heiligverklaringen die het Vaticaan in 1983 had ingevoerd en de wens van de paus om recent overleden gelovigen tot voorbeeld te stellen voor de hedendaagse wereld, zoals ook Moeder Teresa van Calcutta (overleden in 1997, zaligverklaring 2003) en padre Pio (overleden in 1968, heiligverklaring 2002). Bij de heiligverklaring van Escrivá zei Johannes Paulus II: Werk in zijn voetspoor, zonder onderscheid te maken naar ras, stand, cultuur of leeftijd, in de maatschappij het bewustzijn op dat wij allen zijn geroepen tot de heiligheid. Door de nieuwe procedure is het ‘snelheidsrecord’ van Escrivá inmiddels gebroken door andere zalig- en heiligverklaringen.

Politiek en financiën

Vanuit buitenkerkelijke kring werd het exclusief geestelijke doel van het Opus Dei door sommigen in twijfel getrokken. De instelling zou haar leden stimuleren politieke en financiële macht na te streven om haar invloed te vergroten.

Dit verwijt gold vooral het politieke optreden van Opus-Dei leden ten tijde van het Franco-regime. Zo waren 8 ministers onder Franco lid van het Opus Dei. De organisatie zelf benadrukte telkens dat het, als exclusief geestelijke instelling, steeds gehandeld heeft conform zijn statuten. Het Opus Dei zou zich niet in de politiek hebben gemengd of Franco hebben gesteund; de leden zouden geheel op eigen verantwoordelijkheid zijn opgetreden. Voorts werd erop gewezen dat andere leden tegen dezelfde Franco oppositie voerden en naar het buitenland moesten uitwijken.

In artikel 88 lid 3 van de statuten van het Opus Dei staat dat de leden “in hun beroepsuitoefening, op maatschappelijk, politiek gebied, etc. binnen de grenzen van het katholieke geloof en de moraal dezelfde volle vrijheid genieten als hun katholieke medeburgers” en dat “de autoriteiten van de Prelatuur zich in het geheel dienen te onthouden van het geven van aanwijzingen of adviezen ter zake”.

Wat het Opus Dei-lidmaatschap betreft, bepalen de statuten dat elke vorm van geheimzinnigheid vermeden dient te worden (art. 89 lid 2). Mensen in de omgeving zullen in de praktijk op de hoogte zijn van het lidmaatschap. Leden zien echter geen aanleiding hun lidmaatschap publiekelijk bekend te maken. De wijze waarop zij de heiligheid proberen na te streven beschouwen zij als een privé-zaak.

Twee vrouwen zijn op dit moment de bekendste leden van het Opus Dei die politiek actief zijn: de Britse Ruth Kelly, die voor de Labour Party minister van onderwijs en minister voor transport was, en de Italiaanse Paola Binetti, die voor de centrumlinkse coalitie is verkozen in de Italiaanse senaat.

Kritiek

Op het Opus Dei en de manier waarop het te werk gaat, wordt kritiek geuit. De critici zien het als een conservatief bolwerk, dat de macht naar zich toe wil trekken. In verschillende landen, zoals Spanje, Groot-Brittannië en Italië, nemen of namen leden van het Opus Dei deel aan het landsbestuur. Critici zien dit als een poging van de organisatie om (politieke) macht te verwerven. Het Opus Dei heeft naar eigen zeggen geen enkel eigen politiek programma, maar ziet deelname aan de politiek als een mogelijke roeping voor christenen en beschouwt de mogelijkheid voor christenen om deel te nemen aan het politieke debat als een basisrecht. Christenen die betrokken zijn in de politiek en deelnemen aan activiteiten van het Opus Dei worden enkel aangespoord de morele aanwijzingen van de katholieke kerk voor de politiek na te volgen. Officieel heeft het Opus Dei geen eigen politieke leer.

De Amerikaanse journalist en Vaticaan-deskundige John Allen jr publiceerde in 2005 het boek Opus Dei: The First Objective Look Behind the Myths and Reality of the Most Controversial Force in the Catholic Church. Allen zelf zegt over zijn boek dat het niet zijn bedoeling is geweest om het Opus Dei uitputtend te beschrijven, maar dat hij de mythes met de werkelijkheid heeft vergeleken. Het boek is een journalistiek verslag, geen theologisch proefschrift of een verhandeling over de geschiedenis van de Kerk. De benadering is sociologisch, ofschoon het ook de spirituele dimensie van de zaken erkent en respecteert. John Allen concludeert: “In werkelijkheid zijn (..) naar mijn gevoel de zaken binnen Opus Dei niet zo slecht - of op z’n minst zijn de zaken veel beter dan soms wordt aangenomen.”

Populaire cultuur

De boeken van Jef Geeraerts

De Vlaamse auteur Jef Geeraerts heeft een aantal misdaadromans geschreven waarin het Opus Dei als antagonist een centrale rol inneemt. Zijn boeken zijn altijd grondig gedocumenteerd en gebaseerd op waargebeurde feiten. Zij bekendste romans over Opus Dei zijn 'Het Rashomon-complex' en 'De PG'. In interviews liet hij zich vaak kritisch uit over de beweging: Als je de bijbel strikt volgt, zal je nooit onderschrijven wat de beweging dicteert. De doelstellingen van Opus Dei zijn extreem en gevaarlijk. Opus Dei getuigt van een grenzeloze hoogmoed en machtshonger.

De Da Vinci Code

Het Opus Dei heeft door de esoterische roman De Da Vinci Code veel belangstelling gekregen. Enkele leden van de katholieke organisatie worden daarin afgeschilderd als sinistere mensen die er niet voor terugdeinzen moorden te plegen om de ware geschiedenis van de Kerk geheim te houden, namelijk dat Jezus getrouwd was met Maria Magdalena en dat zij kinderen zouden hebben gekregen. Silas, een albino-monnik binnen Opus Dei, doet aan rituele zelfkastijding voordat hij misleid wordt door de Leraar en tot moorden overgaat, in opdracht van de kerkleiding. De auteur Dan Brown heeft laten weten dat de roman een werk van fictie is. Toen op 21 april 2005 bekend werd gemaakt dat hij ‘The British Book Award’ had gewonnen, zei hij dat zijn verhaal over een complot van de Katholieke Kerk niet op waarheid berust. Telt het Opus Dei in zijn boek vijf miljoen leden, in werkelijkheid waren ten tijde van het verschijnen van het boek er rond de 85.000. Als lekenorganisatie kent het Opus Dei geen monniken. In tegenstelling tot kloosterlingen beleven de leden hun geloof juist midden in de maatschappij. De boetepraktijken van de celibataire leden zijn niet te vergelijken met die van Silas en schaden de gezondheid niet.

Opus Dei heeft bij Sony Pictures, de producent van de film, geëist om een waarschuwing op te nemen dat de film "fictie is en geen feiten", wat Sony Pictures weigerde. Het ziet in de toegenomen belangstelling ook een kans tot evangelisatie.

Stripboek

In 2005 werd een Frans-Belgische strip over het leven van Jozefmaria Escrivá geschreven door J. Gillissen en E. Gabriel en geproduceerd door Coccinelle BD. De titel À travers les montagnes (Tussen de bergen door), refereert aan de ontsnapping van Escrivá uit de republikeinse zone over de bergen van Andorra tijdens de Spaanse Burgeroorlog.

There Be Dragons

There Be Dragons is een epische actiefilm en romance die zich afspeelt in het Spanje van de Burgeroorlog. De film ging in het voorjaar van 2011 in première. Het verhaal gaat over het leven van twee jonge mensen, Jozefmaria Escrivá (Charlie Cox) en Manolo Torres (Wes Bentley), jeugdvrienden die van elkaar vervreemden tijdens de politieke onrust van het vooroorlogse Spanje en vaststellen dat ze bij het uitbreken van de burgeroorlog tegenover elkaar staan. Als de persoonlijke en de nationale strijd woeden, botsen de levens van de hoofdrolspelers en komen hun diepste twijfels aan het licht. Alleen dan worden zij geconfronteerd met de ultieme keuzen die kunnen leiden tot tragedie of triomf en kans op uiteindelijke verzoening. There Be Dragons is geregisseerd door Roland Joffé. In de film spelen acteurs mee zoals Charlie Cox, Wes Bentley, Rodrigo Santoro, Olga Kurylenko, Derek Jacobi, Golshifteh Farahani, Dougray Scott en Lily Cole.

Externe links

Zie de categorie Opus Dei van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot