Амундсен, Руал

Руал Амундсен
норв. Roald Amundsen
Гуырæн ном	букмол Roald Engelbregt Gravning Amundsen
Райгуырды датæ	1872-æм азы 16 июлы(1872-07-16)
Райгуырæны бынат	Борге, Смолене
Мæлæты датæ	предп. 1928-æм азы 18 июны(1928-06-18) (55 азы)
Мæлæты бынат	Цæгат Ихджын фурд, гом денджыз
Бæстæ	Норвеги
Архайды хуыз	бæлццон-иртасæг, фыссæг, наудзог, иртасæг, полярон иртасæг, тæхæг, бæлццон, денджызон авиацийы пилот
Фыд	Йенс Амундсен
Хорзæхтæ æмæ премитæ	премия Фритьофа Нансена за значительные исследования в области математики и естественных наук (1907) Хаббарды майдан (1907) Константины майдан Вегæйы майдан (1913) Медаль имени Александра фон Гумбольдта (1912) Медаль покровителей (Королевское географическое общество) (1907) АИШ-ы конгрессы сыгъзæрин майдан Большая золотая медаль за исследования (1913) медаль имени Чарлза Дейли (1912) Medalla Plus Ultra (1928-æм азы 18 июлы) Ливингстоны майдан South Pole Medal (1912)
Автограф
Викикъæбицы медиа

Руал Амундсен (норв. Roald Engelbregt Gravning Amundsen, Ру́аль Э́нгельбрегт Гра́внинг А́мундсен; райгуырдис 1872-æм азы 16 июлы — амардис 1928-æм азы 18 июны) — норвегиаг полярон бæлццон æмæ иртасæг. Хуссар полюсмæ фыццаг чи ныххæццæ ис, уыцы лæг. Уый йеддæмæ никæй къухы бафтыдис Цæгат-хурыскæсæйнаг (Сыбыры былты дæргъмæ) æмæ Цæгат-хурныгуылæн (Канадæйы сакъадæхты ’хсæн) денджызон фæндагыл дæр науыл фæцæуын.

Бæлццоны кадæн рахуыдтой Амундсены денджыз, Амундсены хох æмæ америкаг иртæсæн станцæ Амундсен-Скотт Антарктидæйы континентыл.

Цыбыр хронологи

• 1890-1892 ахуыр кодта медицинон факультеты, сахар Христианийы (ныртæккæ хуыйны Осло).
• 1894-æм азæй 1899-æм азы онг матросæй, стæй штурманæй дæр ленк кодта алыхуызон наутыл.
• Сси фыццаг адæймаг, хуымæтæджы науыл Цæгат-хурныгуылæн фæндагыл чи ахызтис Гренландийæ Аляскæмæ (1903-1906, нау "Йоа").
• "Фрам", зæгъгæ, уыцы науыл ныххæццæ ис Антарктикæмæ æмæ 14 декабры 1911 куыйтыл æрбацыдис Хуссар полюсмæ. Уымæй фæсте ныууагъта Роберт Скотты бритайнаг экспедици.
• 1918-æм аз, сæрды, Амундсены экспедици рацыдис Норвегийæ нау «Мод»-ыл æмæ 1920-æм аз Беринджы донкъубалмæ æрхæццæ ис.
• 1926 Амундсен разамындæй дирижабль «Норвеги» скодта фыццаг æппæт Арктикæйыл атахт: Шпицбергенæй Цæгат полюсмæ, уымæй та — Аляскæмæ.
• 1928, Умберто Нобилейы сæфт италиаг экспедици агуыргæйæ, Амундсен 18 июны хæдтæг «Латам»-ыл Баренцы денджызмæ ныххаудта æмæ 56-аздыздæй амардис.

Литературæ

• Амундсен Р. Южный полюс / Пер. Л. Л. Жданова. — М.: Мысль, 1972.
• Буманн-Ларсен Т. Амундсен. — М.: Молодая гвардия, 2005. — (ЖЗЛ).
• Саннес Т. Б. «Фрам»: приключения полярных экспедиций. — Л.: Судостроение, 1991.
• Центкевич Чеслав и Алина. Человек, которого позвало море. — Л.: Гидрометеоиздат, 1971.
• Черри-Гаррард Э. Самое ужасное путешествие. — Л.: Гидрометеоиздат, 1991.
• Яковлев А. Руал Амундсен. 1872—1928. — М.: Издательство ЦК ВЛКСМ «Молодая гвардия», 1957.

Æддаг æрмæг

• Руаль Амундсен. Журнал «GEO» (2001/№5) цы статья раууагъта, уый.
• Норвегийы тыххæй уырыссагау Амундсены биографи; Амундсен æмæ Бетъырбух

Фиппаинæгтæ