Akt niepodległości Litwy

Akt niepodległości Litwy
Lietuvos nepriklausomybės aktas

Oryginał aktu z podpisami sygnatariuszy
Państwo	Litwa
Data utworzenia	16 lutego 1918
Ratyfikowano	16 lutego 1918
Sygnatariusze	patrz tekst
Cel	niepodległość Litwy

Akt niepodległości Litwy (lit. Lietuvos nepriklausomybės aktas) – akt wydany 16 lutego 1918 roku przez litewską Tarybę ogłaszający niepodległość państwa litewskiego.

Historia

We wrześniu 1917 roku podczas konferencji wileńskiej została wybrana Litewska Rada Narodowa. Spotykała się przy ul. Ostrobramskiej (lit. Aušros Vartų) w budynku będącym siedzibą Litewskiego Stowarzyszenia Nauki, jednak z powodu braków opału 16 lutego 1918 roku zebranie przeniesiono do mieszkania na pierwszym piętrze w domu kupca Kazimierza Sztralla, które wynajmował Komitet Centralny Stowarzyszenia na Rzecz Wspierania Ofiar Wojny. W gabinecie przewodniczącego Komitetu Antanasa Smetony Radzie złożonej z 20 osób odczytano Akt niepodległości i zaproszono do jego podpisania. Jako pierwszy podpisał go Jonas Basanavičius, a potem w porządku alfabetycznym pozostali sygnatariusze. Niemcy, którzy okupowali teren Litwy, skonfiskowali cały nakład numeru gazety „Lietuvos aidas”, w którym wydrukowano Akt niepodległości.

Po odnalezieniu oryginału w 2017 roku eksperci z Centrum Badań Kryminalistycznych Litewskiej Policji na prośbę profesora Liudasa Mažylisa przeprowadzili analizę charakteru pisma i stwierdzili, że został on spisany przez sygnatariusza Jurgisa Šaulysa.

Sygnatariusze

Wśród sygnatariuszy aktu znalazło się wiele wybitnych postaci litewskiego życia publicznego:

Tekst

Akt niepodległości zawiera deklarację Rady, która „jako jedyny przedstawiciel narodu litewskiego, zgodnie z prawem do samostanowienia narodów i zgodnie z konferencją wileńską z 18–23 września 1917 r.” postanowiła ogłosić „niepodległość państwa litewskiego, opartego na demokratycznych zasadach, z Wilnem jako stolicą”. Równocześnie ogłosiła ustanie wszelkich związków łączących Litwę z innymi narodami. W dokumencie zawarto deklarację, że „fundamenty państwa litewskiego i jego stosunki z innymi krajami” określi wybrane w demokratycznych i powszechnych wyborach „Zgromadzenie Konstytucyjne”. W ostatnim zdaniu Rada zawarła wezwanie „do uznania niezależnego państwa litewskiego”.

Dokument

Sygnatariusze podpisali dwa dokumenty: oryginał i kopię. Akt niepodległości, który do 1940 roku przechowywano w archiwum prezydenckim w Kownie, po II wojnie światowej uważano za zaginiony. Był to dokument napisany na maszynie i zawierający podpisy sygnatariuszy, znany historykom z faksymile wykonanego w latach 30. XX wieku. Uważano, że oryginał został zdeponowany u Basanavičiusa, ale nie był znany, bo nigdy nie został zaprezentowany publicznie. W lutym 2017 roku koncern MG Baltic wyznaczył nagrodę 1 miliona euro dla znalazcy (znalazców) podpisanego przez sygnatariuszy dokumentu.

Profesor Liudas Mažylis z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie w archiwum dyplomatycznym niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Berlinie 29 marca 2017 roku odnalazł spisany ręcznie w języku litewskim Akt niepodległości. Umieszczono go wraz z wersją w języku niemieckim w teczce „Przyszłość prowincji bałtyckich: Litwa”. Dokument był złożony „na czworo”, co sugeruje, że został do Niemiec wysłany pocztą.

Z okazji obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości przez Litwę od lutego do listopada 2018 roku akt był prezentowany w Wilnie w Domu Sygnatariuszy, w pokoju, w którym został podpisany. Na wystawie „W drodze do niepodległości litewskiej państwowości: 1863–1918” umieszczono go w specjalnej kuloodpornej gablocie, która zapewniała mu równocześnie odpowiedni mikroklimat. Dokument został wypożyczony Litwie na okres pięciu lat.

Ustalono, że 16 lutego 1918 roku jeden z sygnatariuszy Jurgis Šaulys po podpisaniu wręczył go Eckartowi von Boninowi – niemieckiemu dyplomacie, a ten przekazał go do niemieckiego MSZ, gdzie dokument był przechowywany.

Zobacz też

• Akt Przywrócenia Państwa Litewskiego z 11 marca 1990 roku

Uwagi

Przypisy