Aleje Ujazdowskie w Warszawie

W dzisiejszym świecie Aleje Ujazdowskie w Warszawie stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu. Wraz z postępem technologii i globalizacją Aleje Ujazdowskie w Warszawie stał się głównym tematem w różnych sferach życia codziennego. Niezależnie od tego, czy w sferze zawodowej, akademickiej czy osobistej, Aleje Ujazdowskie w Warszawie nabrał kluczowego znaczenia i wywołał debaty i dyskusje na temat jego implikacji i konsekwencji. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Aleje Ujazdowskie w Warszawie, od jego pochodzenia i ewolucji po wpływ na współczesne społeczeństwo. Ponadto przeanalizujemy różne perspektywy i opinie na temat Aleje Ujazdowskie w Warszawie, aby zaoferować wszechstronną i wzbogacającą wizję na ten temat, który jest dziś tak aktualny.

Aleje Ujazdowskie w Warszawie
Śródmieście
Ilustracja
Aleje Ujazdowskie, widok w kierunku północnym
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Długość

1,6 km

Przebieg
światła 0 m ul. Bagatela,
ul. Belwederska
560 m ul. Agrykola
światła 625 m al. J.Ch. Szucha,
Trasa Łazienkowska
plac Na Rozdrożu
światła 700 m ul. Koszykowa
930 m al. Róż
1040 m ul. Chopina
światła 1150 m ul. Piękna
1250 m ul. J. Matejki
1440 m ul. Wilcza
światła 1600 m pl. Trzech Krzyży
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Aleje Ujazdowskie w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Aleje Ujazdowskie w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Aleje Ujazdowskie w Warszawie”
Ziemia52°13′09,0″N 21°01′31,0″E/52,219167 21,025278
Multimedia w Wikimedia Commons
Aleje Ujazdowskie przed I wojną światową
Aleje przed 1939. Widok w kierunku placu Trzech Krzyży, w oddali widoczna kopuła kościoła św. Aleksandra
Adolf Hitler odbierający defiladę zwycięstwa wojsk niemieckich w Alejach Ujazdowskich, 5 października 1939
Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (nr 1/3)

Aleje Ujazdowskie – ulica w śródmieściu Warszawy stanowiąca fragment Traktu Królewskiego.

Na całej swojej długości jest to szeroka aleja o dwóch pasach ruchu w każdą stronę. Wzdłuż niej wytyczono drogę dla rowerów.

Historia

Pierwsze wzmianki o ulicy prowadzącej do Ujazdowa (Jazdowa) pochodzą z 1659. W latach 1722–1732 z polecenia króla Augusta II przez pola uprawne wytyczona została Droga Kalwaryjska, prowadząca od placu Trzech Krzyży do Grobu Chrystusa niedaleko Zamku Ujazdowskiego. Stanowiła ona naturalne przedłużenie trasy prowadzącej ze Starego Miasta przez Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat do Wilanowa. Wzdłuż drogi wzniesiono 28 murowanych kaplic zaprojektowanych przez Joachima Daniela Jaucha. Droga miała długość ok. 2 km i szerokość 14 metrów. Była obsadzona lipami i przecinały ją drogi narolne (późniejsze ulice).

W drugiej połowie XVIII wykonane z nietrwałych materiałów kaplice uległy zniszczeniu, a Droga Kalwaryjska przekształciła się w Aleje Ujazdowskie. W latach 1767–1768 po obu stronach ulicy wykopano rowy odwaniające i ustawiono ławki.

W roku 1827 powstała Dolina Szwajcarska, szybko stając się popularnym miejscem spotkań i imprez masowych. W 1857 przy ulicy zainstalowano pierwsze latarnie gazowe, jednak wskutek niewłaściwego ułożenia rur ulatniający się gaz doprowadził do zniszczenia drzew rosnących przy ulicy. W 1863 rury gazowe ułożono pośrodku ulicy i zabroniono ich układania w pobliżu drzew.

W 1879 rozpoczęto kanalizowanie Alej. W latach 1893–1896 po wschodniej stronie ulicy, pomiędzy ul. Piękną i placem Na Rozdrożu, urządzono park Ujazdowski.

Druga połowa XIX wieku to początek zabudowy willowej i pałacowej w Alejach – powstały wówczas liczne siedziby arystokracji i przemysłowców. Po I wojnie światowej przy ulicy znalazło swoją siedzibę wiele poselstw i ambasad.

W 1881 poprowadzono Alejami linię tramwaju konnego, a w 1908 – tramwaju elektrycznego. Cechą charakterystyczną Alej Ujazdowskich był nietypowy dla Warszawy sposób ułożenia torowiska. Pomimo szerokości jezdni wynoszącej 14 metrów na całej długości Alej ułożono je nie pośrodku jezdni, ale przy chodnikach.

11 grudnia 1922 roku przeciwnicy wyboru Gabriela Narutowicza na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zbudowali na rogu Alej Ujazdowskich i ul. Pięknej barykadę z ławek, usiłując nie dopuścić go do Sejmu w celu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym.

5 października 1939 Adolf Hitler przyjął w Alejach Ujazdowskich defiladę zwycięstwa wojsk niemieckich. Trybunę honorową dla kanclerza III Rzeszy ustawiono na wysokości wylotu ulicy Chopina (po stronie parku Ujazdowskiego). Była to jedyna wizyta Adolfa Hitlera w okupowanej Warszawie.

W czasie okupacji rejon Alej Ujazdowskich znalazł się w obrębie dzielnicy niemieckiej, co spowodowało konieczność przekwaterowania stamtąd polskich mieszkańców przez Zarząd Miejski do innych części miasta. Dwukrotnie zmieniano nazwę ulicy. W maju 1940 Aleje zostały przemianowane na Lindenallee (aleję Lipową), a 6 października 1940 na Siegesstrasse (ulicę Zwycięstwa). Nazwa nawiązywała do niemieckiego zwycięstwa nad Polską w 1939. Nazwy tej nie wolno było tłumaczyć na język polski. Zmianie nazwy ulicy towarzyszyła defilada oddziałów Wehrmachtu, SS i policji, odebrana przez generalnego gubernatora Hansa Franka i feldmarszałka Wilhelma Lista. Niektóre budynki znajdujące się w Alejach Ujazdowskich zostały zajęte przez niemiecką administrację m.in. w kamienicach dochodowych Bohdanowicza pod nr 9 (obecnie 11 – siedziba Ministerstwa Sprawiedliwości) i ul. Koszykowej 6 i 6a miała swoją siedzibę Kriminalpolizei (Kripo), w willi Gawrońskich (nr 23) mieściła się siedziba dowódcy SS i Policji na dystrykt warszawski, a pod nr 31 – warszawska siedziba NSDAP. Aleje Ujazdowskie były jedną z reprezentacyjnych ulic, po których na podstawie zarządzenia Ludwiga Leista w lipcu 1940 zabroniono chodzenia Żydom. W kwietniu 1942 ulicą zaczęła kursować przeznaczona wyłącznie dla Niemców nowo uruchomiona okólna linia tramwajowa „O” łącząca najważniejsze punkty Śródmieścia.

1 lutego 1944 w Alejach Ujazdowskich miał miejsce udany zamach na Dowódcę SS i Policji na dystrykt warszawski, Franza Kutscherę.

Zabudowa ulicy uległa poważnym zniszczeniom w czasie powstania warszawskiego. Po 1945 zachowała jednak swój charakter szerokiej, zadrzewionej ulicy z pałacami i wysokimi kamienicami. Jeden z zachowanych budynków został jednak zburzony pod budowę Ambasady Stanów Zjednoczonych.

Fragment ulicy między placem Trzech Krzyży a placem Na Rozdrożu uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 5 marca 1945 przemianowano na aleję im. Marszałka Józefa Stalina. Dawną nazwę przywrócono w 1956.

Od 1951 roku w Alejach Ujazdowskich organizowano kiermasz książkowy pod nazwą Dni Oświaty, Książki i Prasy, przeniesiony później pod Pałac Kultury i Nauki.

W związku z budową w latach 1971–1974 Trasy Łazienkowskiej pod ulicą przebito tunel o długości 46 metrów.

W 1994 Trakt Królewski w Warszawie wraz z historycznym zespołem miasta i Wilanowem został uznany za pomnik historii. W 2023, w czasie przebudowy placu Na Rozdrożu, zlikwidowano przejście podziemne dla pieszych znajdujące się pod ulicą.

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Przypisy

  1. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 187. ISBN 978-83-62189-08-3.
  2. ↑ Marek Kwiatkowski: Plac Trzech Krzyży Rocznik Warszawski XXI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 47. ISBN 83-06-02033-2.
  3. ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 25.
  4. ↑ a b Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 200. ISBN 83-213-2958-6.
  5. ↑ Małgorzata Wołodźko: Przemiany Alej Ujazdowskich enklawy zabytkowej zieleni, Wnętrze warszawskiej ulicy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2002, s. 85. ISBN 83-88372-19-X.
  6. ↑ Małgorzata Wołodźko: Przemiany Alej Ujazdowskich enklawy zabytkowej zieleni, Wnętrze warszawskiej ulicy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2002, s. 86. ISBN 83-88372-19-X.
  7. ↑ Marek Kwiatkowski: Plac Trzech Krzyży Rocznik Warszawski XXI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 48. ISBN 83-06-02033-2.
  8. ↑ a b Małgorzata Wołodźko: Przemiany Alej Ujazdowskich enklawy zabytkowej zieleni, Wnętrze warszawskiej ulicy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2002, s. 91. ISBN 83-88372-19-X.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 619. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski: Utracone miasto. Warszawa wczoraj i dziś. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2016, s. 78. ISBN 978-83-63842-27-7.
  11. ↑ Henryk Janczewski: Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej. Warszawa: Arkady, 1971, s. 292.
  12. ↑ Paweł Brykczyński: Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017, s. 72. ISBN 978-83-65853-20-2.
  13. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 28.
  14. ↑ a b Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 21. ISBN 978-83-07-03239-9.
  15. ↑ Aleksander Władysław Zawadzki. Gospodarka budżetowa Warszawy w latach okupacji niemieckiej 1939–1944. „Rocznik Warszawski”. XV, s. 387–388, 1979. 
  16. ↑ a b Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 48. ISBN 978-83-07-03239-9.
  17. ↑ a b Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy, Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 65. ISBN 978-83-62189-21-2.
  18. ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy, Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 68. ISBN 978-83-62189-21-2.
  19. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 99. ISBN 83-908950-8-0.
  20. ↑ Aleksander Kunicki: Cichy front. Ze wspomnień oficera wywiadu dywersyjnego dyspozycyjnych oddziałów Kedywu KG AK. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1969, s. 119.
  21. ↑ Sebastian Pawlina. Czy Powstanie musiało wybuchnąć?. „Stolica”, s. 26, sierpień-wrzesień 2016. 
  22. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 42. ISBN 978-83-07-03239-9.
  23. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. Cz. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 124. ISBN 83-907574-00.
  24. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 404. ISBN 83-01-08836-2.
  25. ↑ a b Jan Zachwatowicz: Problemy zachowania historycznych budynków Warszawa współczesna. Geneza i rozwój. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 288. ISBN 83-01-02892-0.
  26. ↑ Jan Górski, Odbudowa Warszawy. Wybór dokumentów i materiałów, t. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 258; Uchwała Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 5 marca 1945 r. w sprawie zmiany nazw niektórych ulic w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”. nr 9, rok IV, s. 1, 3 kwietnia 1948. 
  27. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 911. ISBN 83-01-08836-2.
  28. ↑ Jan Górski: Odbudowa Warszawy. Wybór dokumentów i materiałów. Tom 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 261.
  29. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 266.
  30. ↑ Wszystko o Trasie „Ł”. Wywiad z Wiesławem Rososińskim. „Stolica”. 27, s. 3, 7 lipca 1974. 
  31. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423).
  32. ↑ Jarosław Osowski. Ostatnia łopata Na Rozdrożu. „Gazeta Stołeczna”, s. 12, 15 grudnia 2023. 

Linki zewnętrzne

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot