Babilońska mapa świata

W dzisiejszym świecie Babilońska mapa świata to temat, który staje się coraz bardziej istotny. Od wpływu na społeczeństwo po wpływ na środowisko, Babilońska mapa świata jest aspektem, którego nie możemy zignorować. Przez lata budził duże zainteresowanie i wywoływał debaty na różnych obszarach. Dlatego w tym artykule szczegółowo zbadamy Babilońska mapa świata, analizując jego różne aspekty i rolę w dzisiejszym świecie. Niezależnie od tego, czy na poziomie osobistym, społecznym czy globalnym, Babilońska mapa świata ma znaczący wpływ, który zasługuje na pełne zrozumienie.

Babilońska mapa świata
gliniana tabliczka z Babilońską mapą świata;
zbiory British Museum (BM 92687)

Babilońska mapa świata – schematyczny obraz świata znanego Babilończykom (wraz z komentarzem) znajdujący się na pochodzącej z Mezopotamii glinianej tabliczce, przechowywanej obecnie w zbiorach British Museum (BM 92687).

Tabliczka

Częściowo uszkodzona gliniana tabliczka o wymiarach 12,2 × 8,2 cm została odkryta w roku 1882 przez asyryjskiego archeologa Hormuzda Rassama podczas wykopalisk na stanowisku Abu Habbah, utożsamianym ze starożytnym miastem Sippar, około 60 km na północ od Babilonu. Umieszczone na niej dwa teksty i objaśnienia na mapie zapisane są pismem klinowym w języku akadyjskim, którym posługiwano się zarówno w Babilonii, jak i w Asyrii. Mapa zajmuje większą część strony przedniej. Nad nią znajduje się pierwszy z tekstów. Drugi tekst pokrywa całą tylną stronę tabliczki. Widniejąca na niej mapa i towarzyszące jej teksty opublikowane zostały po raz pierwszy w 1889 roku przez F.E. Peisera.

Datowanie i miejsce powstania

Sama tabliczka datowana jest w przybliżeniu na VI wiek p.n.e. (ok. 600-500 rok p.n.e.), czyli na okres nowobabiloński lub perski. Jak jednak informuje zakończenie tekstu, była ona tylko kopią starszej, niezachowanej tabliczki, która według uczonych mogła pochodzić z ok. VIII-VII wieku p.n.e., gdyż na ten okres datuje się powstanie "babilońskiej mapy świata".

Na podstawie samej treści "babilońskiej mapy świata" jej opracowanie datuje się na VIII-VII wiek p.n.e. Nie mogła ona powstać przed IX wiekiem p.n.e., gdyż jej twórca podaje nazwę aramejskiego plemienia Bit-Jakini, które zaczyna pojawiać się w tekstach od tego właśnie wieku. Dodatkowo nie nazywa on „morza” tradycyjnym akadyjskim słowem tâmtu, jak w tekstach wcześniejszych, lecz zapożyczonym z języka aramejskiego słowem marratu, którego użycie poświadczone jest po raz pierwszy w inskrypcjach asyryjskiego króla Salmanasara III (858-824 p.n.e.). Z drugiej strony mapa nie mogła powstać później niż w VII wieku p.n.e., gdyż zaznaczone na niej zostały państwa Asyria i Urartu, których upadek nastąpił w końcu VII wieku p.n.e.

Mapa oryginalnie została opracowana najprawdopodobniej w Babilonii, gdyż centralne miejsce zajmuje na niej rzeka Eufrat i położone nad nią miasto Babilon. Nie była to raczej Asyria, którą zaznaczono w formie niewielkiego owalu na skraju mapy.

Treść tabliczki

Mapa

Mapa zajmuje środkową i dolną część przedniej strony tabliczki. Ma ona formę dwóch koncentrycznych okręgów z ośmioma (pięć zachowanych) trójkątami wychodzącymi z okręgu zewnętrznego. W kręgu wewnętrznym znajduje się „kontynent” z zaznaczonymi miastami, krainami, górami, bagnami i kanałami. „Kontynent” z północy na południe przecina duża rzeka (dwie równoległe linie) identyfikowana z Eufratem Cały „kontynent” otacza dokoła „morze” (akad. marratu), zajmujące na mapie przestrzeń pomiędzy wewnętrznym a zewnętrznym okręgiem. Poza okręgiem zewnętrznym, oznaczone w formie wychodzących z niego trójkątów, znajdują się „wyspy” (akad. nagû), będące najprawdopodobniej legendarnymi, odległymi krainami.

„Legenda” do mapy
Tłumaczenie objaśnień znajdujących się na mapie
(słowa w nawiasach zapisane kursywą są w języku akadyjskim,
a te zapisane zwykłą czcionką w języku sumeryjskim)
1 – 'góra' (ša-du-u2)
2 – 'miasto' (uru)
3 – Urartu (u2-ra-aš2-tum)
4 – Asyria (kuraš+šurki)
5 – Der (der2ki)
6 – ? tekst uszkodzony
7 – 'bagna' (ap-pa-ru)
8 – Suza (šušanki)
9 – 'kanał' (bit-qu)
10 – Bit-Jakini (bῑt-ia-᾿-ki-nu)
11 – 'miasto' (uru)
12 – Habban (ha-ab-ban)
13 – Babilon (tin.tirki)
14–17 – 'morze' (mar-ra-tum)
18 – 'Wielki Mur w odległości sześciu „mil”
tam, gdzie słońce nie jest widoczne'
(bad3.gu.la 6 bēru ina bi-rit ašar dšamaš la innammaru)
19 – 'Wyspa w odległości sześciu „mil” (na-gu-u2 6 bēru ina bi-rit)
20 – 'Wyspa ...' (na-gu-u2 ...)
21 – 'Wyspa ...' (na-gu-u2 ...)
22 – 'Wyspa w odległości 8? „mil”' (na-gu-u2 8? bēru ina bi-rit)
23–25 – brak opisu

Tekst na przedniej stronie tabliczki

Na przedniej stronie tabliczki, w jej górnej części ponad mapą, znajduje się tekst w języku akadyjskim. Jest on mocno uszkodzony (szczególnie jego początek), ale zachowane fragmenty zdają się wskazywać, iż wymieniał on mityczne stworzenia (np. ptaka Anzu, węża-smoka czy człowieka-skorpiona), egzotyczne zwierzęta (np. gazele, małpy czy kameleony) i legendarne postacie (np. Utnapisztima czy Sargona), które – jak się wydaje – zamieszkiwać miały pokazane na mapie odległe i nieznane „wyspy”. Zdaniem niektórych uczonych tekst ten, w przeciwieństwie do tekstu na tylnej stronie tabliczki, nie towarzyszył pierwotnie mapie, lecz dodany został później, gdyż brak jest w nim bezpośredniego odniesienia do „wysp”, a „morze” nazywane jest tâmtu, a nie marratu. Sam autor tabliczki też zaznacza w kolofonie na końcu tekstu drugiego, iż znajdujące się na niej teksty i mapę „razem zebrał”.

Transliteracja tekstu klinowego Tłumaczenie treści
(1') x x x x
(2') x ālānumeš ab-t
(3') tum ša2 i-bar-ru-u2 dmarduk ti-tu2-ri qe2-r
(4') i u ilānumeš ab-tu-t ša2 ina lib3-bi tam-tim u2-še-
(5') -x-šu iz-za-zu ba-aš-mu mušhuššu rabû ina libbi an-zu-u2 girt
(6') r-mu ṣa-bi-tum ap-sa-su-u2 im-ru ki-sa-r
(7') ēšu barbaru lulīmu u3 bu-u2-
(8') -u2 pa-gi-tum turāhu lu-ur-mu šu-ra-nu hur-ba-bi-li
(9') u2-ma-mu ša2 ina muhhi tam-tim gal-lim dmarduk ib-nu-šu-n
(10') ut-napištim šarru-kin u nūr-da-gan šar3 bur-ša-an-ha-a
(11') a-ap-pi iṣṣuriš-ma man-ma qe2-reb-ši-na ul i-
(1') ...
(2') wane miasta
(3') łe, które Marduk widzi. Most we
(4') i pokona bogowie, których on osied pośrodku morza
(5') są obecni; żmija, wielki wąż-smok w (jego) wnętrzu. Ptak Anzu i człowi
(6') ski kozioł, gazela, zebu, ntera, człowiek-b
(7') ew, wilk, jeleń i hie
(8') pa, małpa – samica, kozioł skalny, struś, kot, kameleon,
(9') stworzenia, które Marduk powołał do życia na powierzchni wzburzogo morza,
(10') tnapisztim, Sargon i Nur-agan, król Puruszha,
(11') rzydła jak ptak, którego nikt nie potrafi

Tekst na tylnej stronie tabliczki

Tekst ten zajmuje całą tylną stronę tabliczki. Jest bardzo uszkodzony i miejscami trudny do zrozumienia. Jego treść wydaje się być opisem „wysp” ukazanych na mapie. Określenie „wysp” akadyjskim słowem nagû i wzmianki o odległości do nich mierzonej w „milach” (bēru) wyraźnie nawiązują do objaśnień na mapie, wskazując, że tekst ten powstać musiał razem z nią i miał jej towarzyszyć. Wymienienie w tekście 8 „wysp” wskazuje, że na mapie pierwotnie znajdować się ich musiało również osiem.

Transliteracja tekstu klinowego Tłumaczenie treści
(1') x
(2') x
(3') ra-bi-tu2
(4') i-šu2 tal-l
(1') x
(2') x
(3') wielkie
(4') eć, trzeba podróżo
(5') a-šar tal-la-ku 7 bē
(5') , miejsca do którego trzeba podróżować 7 „m
(6') x x x šap-
(6') x x x w do
(7') na-gu(DU!)-u2 a-šar tal-la-ku 7 bēr
(8') -ru mut-tap-ri-ši la u2-šal-l
(7') „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „mi
(8') Uskrzydlony ak nie może bezpiecznie ukoń
(9') -bi-i na-gu-u2 a-šar tal-la-ku 7 bē
(10') -du ik-bi-ru ma-la par-sik-tum 20 ubân
(9') tej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „m
(10') są grube jak (naczynie?} parsiktu, 20 „palcó ... ]
(11') u na-gu-u2 a-šar tal-la-ku 7 bēru
(12') mi-lu-šu2 1 UŠta.am3 ṣu-up-pan x
(13') x zi-nu-šu2 a-na aš-lata.am3
(14') -x-mi da-mi-ša ul im-mar
(15') ni-il-lu aš-ri-tal-la-
(16') -al-la-ku 7 b
(17') a-ṣi-i ša2? ina?
(18') -šu2 i-bi-ri
(11') tej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „mil”
(12') jej wysokość; 840 „łokci” jest jej ... ]
(13') . jej deszcz?; co najmniej 1 „linę” liczy
(14') . jej krwi on nie widzi
(15') pinamy się?, gdzie ty podróżuje
(16') dziesz podrożować 7 „m
(17') . odejście których? jest w
(18') jej on przekroczył
(19') na-gu-u2 a-šar tal-la-ku
(20') muhhi a-na-ku KIM-m
(19') „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować
(20') . szczycie. Ja .
(21') na-gu-u2 a-šar tal-la-ku
(22') ša2 alpu qar-nu šak-nu
(23') i-la-as-su-mu-ma i-kaš-ša2-du-u2
(21') ej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować
(22') gdzie bydło ma rogi
(23') poruszają się szybko i docierają
(24') a-na -ani na-gu-u2 a-šar tal-la-ku 7 bēr
(25') a-šar ti-še-'-ru ina ha-an-du-ri-šu2 x-
(24') Do mej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „mi
(25') jsce gdzie ... w jej bramie?
(26') i ša2 kib-ra-a-ti er-bet-ti ša2 kal x
(27') x : qe2-reb-ši-na man-ma la i-
(26') z czterech stron całego
(27') których nikt nie jest w stanie po
(28') x ki-ma la-bi-ri-i-šu ša-ṭi-ir-ma ba-r
(29') mār-šu2 miṣ-ṣu-ru r mdea-bēl-ilī
(28') skopiowane ze starej (tabliczki) i razem zebra
(29') syn Iṣṣuru, mek Ea-bel-ili

Przypisy

  1. W literaturze fachowej dotyczącej starożytnego Bliskiego Wschodu stosowana jest też nazwa „Mappa Mundi”; W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 20.
  2. a b c d e Map of the World – opis zabytku na oficjalnej stronie British Museum. www.britishmuseum.org. . (ang.).
  3. a b c d e W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 26.
  4. W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 20.
  5. a b W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 25.
  6. Dwie równoległe linie przecinają prostokąt (13) oznaczony jako Babilon. W I tys. p.n.e. Eufrat przepływał przez środek Babilonu; W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 27.
  7. Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 20-22.
  8. „Mila” lub „podwójna godzina (marszu)” (akadyjskie bēru, sumeryjskie danna) jest asyryjsko-babilońską miarą długości, równą ok. 10,8 km; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  9. a b Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 22-23.
  10. Utnapisztim jest jednym z bohaterów akadyjskiego Eposu o Gilgameszu. Dzięki pomocy boga Enkiego udało mu się przetrwać potop, a następnie umieszczony został przez bogów w odległej krainie u „ujścia rzek”; M.G. Kovacs, The Epic of Gilgamesh, Stanford University Press, Stanford 1989, s. 103.
  11. „Sargon i Nur-Adad, król Puruszhandy” są bohaterami akadyjskiego eposu šar tamhāri („Król walki”), opowiadającego o wyprawie Sargona Wielkiego do odległego, anatolijskiego miasta Puruszhanda, rządzonego przez króla Nur-Adada; P. Puchta, šar-tamhāri, w: O. Drewnowska-Rymarz i inni, Mity akadyjskie, seria Antologia literatury mezopotamskiej, Wydawnictwo AGADE, Warszawa 2000, s. 160-164.
  12. Akadyjskie słowo parsiktu (sumeryjskie bariga) oznacza miarę pojemności równą ok. 60 litrom; może też oznaczać naczynie o takiej właśnie pojemności; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 172.
  13. „Palec” (akadyjskie ubãnu, sumeryjskie šu.si) jest miarą długości równą ok. 1,66 cm; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  14. 1 UŠ jest miarą długości równą 720 „łokciom” (ok. 360 m); akadyjskie ṣuppan jest liczbą podwójną od ṣuppu, miary długości równej 60 „łokciom” (ok. 30 m); 1 UŠ i 2 ṣuppu dają więc w sumie 840 „łokci” czyli ok. 420 m; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  15. „Lina” (akadyjskie aślu, sumeryjskie eše2) jest miarą długości równą ok. 60 m; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  16. Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 23-24.
  17. Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 24-25.

Bibliografia

  • W. Horowitz, Mesopotamian Cosmic Geography, Eisenbrauns, Winona Lake 1998.

Linki zewnętrzne