W tym artykule szczegółowo omówimy temat Budżet Unii Europejskiej i wszystko, co obejmuje. Od jego początków po dzisiejszy wpływ, każdy istotny aspekt otaczający Budżet Unii Europejskiej zostanie szczegółowo przeanalizowany. Zostaną zbadane różne perspektywy, teorie i podejścia, które pozwolą czytelnikowi uzyskać wszechstronne zrozumienie Budżet Unii Europejskiej. Dodatkowo zaprezentowane zostaną dane, statystyki i konkretne przykłady na poparcie przedstawionych argumentów. Celem tego artykułu jest przedstawienie pełnego i wzbogacającego spojrzenia na Budżet Unii Europejskiej, zachęcając czytelnika do refleksji i sformułowania własnej opinii na ten temat.
Unia Europejska
Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje Grupy EBI
Organy doradcze UE
Organy międzyinstytucjonalne
Organy i jednostki zdecentralizowane
Inne
|
Budżet Unii Europejskiej – główny krótkoterminowy plan Unii Europejskiej, sporządzany na czas jednego roku, obejmujący dochody i wydatki związane z prowadzeniem i koordynacją polityk wspólnotowych. Podstawę traktatową budżetu stanowią artykuły 310–325 (dawne artykuły 268-280 TWE) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Początkowo każda ze Wspólnot dysponowała oddzielnymi budżetami, przez co do roku 1967 funkcjonowało ich aż pięć:
Wejście w życie Traktatu ustanawiającego Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich w 1967 roku doprowadziło do połączenia w 1968 wspólnotowych budżetów administracyjnych, a w 1971 do włączenia budżetu badań i inwestycji EWEA do budżetu EWG. Od czasu wygaśnięcia Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali w dniu 24 lipca 2002 funkcjonuje zatem wyłącznie budżet ogólny Wspólnot.
Sporządzanie i dysponowanie budżetem wspólnotowym oparte jest na ośmiu naczelnych zasadach:
Zasadnicze elementy procedury budżetowej zawarte zostały w art. 310–325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Głównymi organami zaangażowanymi w jego powstawanie, realizację i kontrolę, są: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski oraz Europejski Trybunał Obrachunkowy.
Wstępny projekt budżetu sporządzany jest przez Komisję Europejską na podstawie preliminarzy wydatków przygotowanych do końca czerwca przez instytucje wspólnotowe. Następnie, do końca sierpnia, Komisja przedkłada sporządzone zestawienie Radzie. Rada ma wówczas prawo wprowadzenia skonsultowanych z Komisją poprawek, po czym uchwala projekt budżetu i najpóźniej do 5 października przedkłada go Parlamentowi. Wyrażenie przez PE w ciągu 45 dni zgody na projekt jest równoznaczne z uchwaleniem budżetu. Parlament może także zaproponować poprawki, co powoduje powrót projektu do dalszej pracy w Radzie (tzw. drugie czytanie). Może ona poprawki zaakceptować lub odrzucić i ustala jednocześnie poziom wydatków obligatoryjnych. Po tym ustaleniu Parlament ma prawo jedynie do korygowania poziomu wydatków nieobligatoryjnych, po czym Przewodniczący PE stwierdza uchwalenie budżetu. Parlament ma także możliwość zażądania przedłożenia nowego projektu, co skutkuje jednoczesnym wprowadzeniem systemu finansowania Wspólnoty, w którym do czasu uchwalenia nowego budżetu wydatki w każdym kolejnym miesiącu nie mogą przekroczyć limitu 1/12 łącznych wydatków ubiegłego roku budżetowego. Po zakończeniu roku budżetowego rozliczenie z jego wykonania przedstawiane jest Parlamentowi i Radzie przez Komisję Europejską. Jednocześnie sprawozdanie roczne opracowuje Trybunał Obrachunkowy. Przed udzieleniem Komisji absolutorium Parlament ma prawo zażądania dodatkowych informacji.
Celem ograniczenia konfliktów na linii Parlament – Rada UE oraz uniknięcia kierowania się wyłącznie bieżącymi czynnikami, wypracowana została pozatraktatowa procedura stosowania perspektyw budżetowych, które są przedmiotem debaty na szczeblu Rady Europejskiej. Perspektywy te, zwane również ramami finansowymi obejmują okres 5–7 lat. Od czasu reformy budżetowej z 1988 roku w ramach decyzji Rady Europejskiej przyjęto następujące perspektywy budżetowe:
Z racji braku kodyfikacji procedury perspektyw budżetowych w postaci traktatowej stosowanie wobec nich określenia budżet jest nieprawidłowe.
W okresie kształtowania się Wspólnot środki budżetowe pochodziły ze składek członkowskich (członków EWWiS, EWG i Euratom) oraz podatków od producentów stali i węgla (w ramach EWWiS). W odróżnieniu od większości organizacji międzynarodowych finansowanie Wspólnot od 1970 roku opiera się na środkach własnych. Zalicza się do nich:
Do budżetu włącza się także niewykorzystane środki z roku ubiegłego. Przy tworzeniu kalkulacji budżetowej uwzględniany jest również funkcjonujący od 1985 roku rabat brytyjski, związany z nikłym korzystaniem przez Wielką Brytanię ze środków wspólnej polityki rolnej. Inne źródła dochodów to np. podatek od zarobków pracowników UE, wpłaty państw nieunijnych na rzecz niektórych programów oraz grzywny.
Wydatki budżetowe Unii Europejskiej klasyfikuje się według następujących działów:
Obecnymi źródłami pieniędzy są:
Perspektywa finansowa uchwalona przez Parlament Europejski w maju 2006 na 7 lat wynosiła 864,3 mld euro. Środki podzielone zostały w następujący sposób:
W perspektywie finansowej 2014-2020 główne zmiany w budżecie obejmowały:
W maju 2018 roku Komisja Europejska przyjęła pierwszy projekt długofalowego budżetu UE, czyli wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027.
Dnia 27 maja 2020 roku aby odpowiedzieć na społeczno-gospodarcze skutki pandemii COVID-19, zaproponowała zmieniony długofalowy budżet UE.
Propozycja przewiduje nadzwyczajny instrument na rzecz odbudowy (Next Generation EU), który ma pomóc naprawić najpilniejsze szkody spowodowane pandemią i na nowo ożywić gospodarkę.
Projekt Komisji to 7-letni budżet UE o wartości 1850 mld EUR: