Bulwar Filadelfijski w Toruniu

Bulwar Filadelfijski w Toruniu

Bulwar widziany z Mostu Drogowego im. Józefa Piłsudskiego
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Dzielnica	Stare Miasto
Data założenia	1973
Położenie na mapie Torunia Bulwar Filadelfijski w Toruniu
Położenie na mapie Polski Bulwar Filadelfijski w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Bulwar Filadelfijski w Toruniu
53°00′29″N 18°36′23″E/53,008056 18,606389
Multimedia w Wikimedia Commons

Bulwar Filadelfijski w Toruniu (dawniej ulica Nadbrzeżna, niem. Uferstraße) – nabrzeże znajdujące się na prawym brzegu Wisły w Toruniu. Liczy ok. 2 km długości. Jej nazwa pochodzi od amerykańskiego miasta Filadelfia, będącego miastem partnerskim Torunia.

Historia

Od czasów średniowiecza, na miejscu dzisiejszego Bulwaru Filadelfijskiego, mieścił się port, gdzie przyjmowano statki morskie, kursujące m.in. do Warszawy, Gdyni, Gdańska. W 2. połowie XIX w. pojawił się pierwsze plany zagospodarowania nadbrzeża w celach rekreacyjnych. W 1878 roku została otwarta nadbrzeżna linia kolejowa. Przebiegała ona od Dworca Toruń Miasto, przez teren dzisiejszych bulwaru, do Portu Zimowego.

W 1973 roku, z okazji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, zagospodarowano tereny nadwiślańskie. Rozebrano dawne nabrzeże portowe, a na jej miejscu wybudowano bulwar. Podczas przygotowań do Roku Kopernikańskiego zmieniono układ komunikacyjny Torunia. Ruch tranzytowy przekierowano ze Starego Miasta na Ulicę Nabrzeżną oraz Wały Generała Sikorskiego. W 1976 (według innego źródła w 1977 roku) roku nadano obecną nazwę bulwarowi.

W 1973 roku na Bulwarze Filadelfijskim zaczęły działać otwarte kąpielisko i hotel funkcjonujący w ramach Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Było to największe wówczas kąpielisko w Toruniu, gdzie mieściło się pięć basenów i brodzików mogących pomieścić ok. 2,5 tys. osób. W 2008 roku zamknięto ostatni basen. Obecnie na miejscu kąpieliska znajduje się hotel.

28 czerwca 2022 roku rozpoczęto przebudowę Bulwaru Filadelfijskiego. Początkowo prace miały rozpoczął się w 2017 roku, jednak termin przesunięto ze względu na obawy o zakłócenie płynnego ruchu drogowego przy jednoczesnym remoncie mostu drogowego im. Józefa Piłsudskiego, położonego w bezpośrednim sąsiedztwie bulwaru, oraz w wyniku spadku wpływów do budżetu miasta podczas pandemii COVID-19. Kontrowersje wzbudziła budowa dwóch pawilonów przy Bulwarze Filadelfijskim. Zdaniem generalnego konserwatora zabytków Jarosława Sellina, budowa pawilonów może przyczynić się do zaburzenia integralności i autentyzmu panoramy Zespołu staromiejskiego, co może w konsekwencji przyczynić się do usunięcia Torunia z listy światowego dziedzictwa UNESCO. Podczas prac odnaleziono dolną partię muru Grodzy I rozebranej ok. 1886–1888 roku oraz pozostałości po schronie przeciwlotniczym z 1943 roku.

Kultura

• Na Bulwarze odbywają się różnego rodzaju wydarzenia kulturalne oraz plenerowe pokazy historyczne, m.in.: Dni Torunia.
• Na Bulwarze Filadelfijskim nakręcono zdjęcia do filmów: Ludzie Wisły w reż. Aleksandra Forda i Rejs w reż. Marka Piwowskiego.
• 5 marca 2006 roku na Bulwarze znaleziono padłe łabędzie zarażone wirusem ptasiej grypy. Z tego powodu 11 lipca 2006 roku na Bulwarze ustawiono tymczasowy pomnik ptasie grypy, według projektu Andrzeja Szmaka. Składał się on z pomalowanej na złoto rury mierzącej 4 m wysokości. Na jej szczycie umieszczono łabędzia ze słomy. Swoją formą nawiązywał do filmu tytułowego Miś z filmu Stanisława Barei. W grudniu 2006 roku pomnik usunięto, na jego miejscu postawiono białe jajo, które w kwietniu 2007 roku zamieniło się w pisankę wielkanocną. Jajo zdjęto w czerwcu 2007 roku, w styczniu 2008 roku zostało wystawiono na internetowej aukcji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

Ważniejsze obiekty

• Pomnik Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu
• Przystań łodzi „Katarzynka”
• Przystań statków turystycznych pływających po Wiśle
• Budynek limnigrafu z 1892 roku, rejestrujący wahania poziomu wód Wisły
• Mural upamiętniający kręcenie zdjęć do filmu Rejs

Schrony przeciwlotnicze

Na Bulwarze Filadelfijskim znajdują się schrony przeciwlotnicze: w okolicach skrzyżowania z Wolą Zamkową, u wylotu Bramy Klasztornej oraz u wylotu ulicy św. Jakuba.

Pod skwerem im. Oficerskiej Szkoły Morskiej u wylotu Bramy Klasztornej mieści się schron przeciwlotniczy, oddany do użytku 11 października 1943 roku. Prawdopodobnie miał służyć pracownikom portu lub gazowni. Mógł pomieścić do stu osób. W skład schronu wchodzą korytarze o długości ponad 50 metrów, dwie suche latryny (w każdej stało wiadro na odchody, opróżnianie po ustaniu nalotu bombowego), wnęki o wymiarach 1,5 x 2 m służące jako pomieszczenia porządkowe oraz pomieszczenie przeznaczone prawdopodobnie dla matek z dziećmi. Obiekt jest zbudowany z lanego betonu i prefabrykatów, ma grawitacyjny układ wentylacji, z trzema nadciśnieniowymi zaworami jednokierunkowymi. Szczelina, zatrzymująca odłamki i falę uderzeniową, zbudowana była z dwóch przedsionków z drzwiami. Nie była odporna na bezpośrednie trafienie pociskiem artyleryjskim bądź bombą lotniczą oraz nie chroniła przed atakiem chemicznym. Korytarz jest ułożony zygzakowato, składa się z czterech odcinków pod kątem prostym mierzących po ok. 11 metrów. Wyjścia ewakuacyjne składały się z szybu i drabiny. Oświetlenie zapewniała energia elektryczna dostarczana z zewnątrz. Obecnym właścicielem obiektu jest Dom Legend.

Schron u wylotu ulicy św. Jakuba został zbudowany prawdopodobnie w 1943 roku. Został zasypany po 1965 roku. Odnaleziono go w marcu 2023 roku, podczas remontu Bulwaru Filadelfijskiego. Układ korytarzy i pomieszczeń jest podobny do schrony u wylotu Bramy Klasztornej i również mógł pomieścić do stu osób. Po II wojnie światowej do schronu zaglądali cywili, którzy zostawiali napisy na ścianach. Najmłodszy napis pochodzi z lata 1965 roku. Po obfotografowaniu i sfilmowaniu schron został ponownie zasypany.

Przypisy

Bibliografia

• Katarzyna Kluczwajd: Toruń, którego nie ma. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2017. ISBN 978-83-7729-333-1.
• Zbigniew Podgórski, Paulina Lipowska. Krajobrazy Torunia w projektach filmów fabularnych. „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 2018. 
• Wojciech Polak. Obchody pięćsetlecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1973 roku w Toruniu. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. 3, 2013. 
• Artur Trapszyc. Nazwy miejscowe–przekaz i świadectwo rzeczywistości kulturowo-historycznej. Ochrona, eksploracja, upowszechnianie. „Łódzkie Studia Etnograficzne”. 55, 2016. 
• Antoni Ziółkiewicz, Adam Paczuski: Pomniki Torunia. Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002. ISBN 83-87768-85-5.
• Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.