W rozległym świecie Departament bydgoski istnieje niezliczona ilość aspektów, które zasługują na zbadanie i przeanalizowanie. Niezależnie od tego, czy z perspektywy eksperta w danej dziedzinie, czy z wizji prostego entuzjasty, Departament bydgoski oferuje nieograniczone możliwości zagłębienia się w różne jego aspekty. W tym artykule zagłębimy się w fascynujący wszechświat Departament bydgoski, badając jego pochodzenie, wpływ na społeczeństwo i możliwe konsekwencje dla przyszłości. Dołącz do nas i zanurz się w ekscytującym świecie Departament bydgoski i odkryj wszystko, co ma do zaoferowania ta koncepcja.
Departament bydgoski (franc. Département de Bydgoszcz) – departament Księstwa Warszawskiego istniejący w latach 1807–1815 ze stolicą w Bydgoszczy, w 1815 r. w zasadniczej części włączony do Wielkiego Księstwa Poznańskiego, w części (powiaty: chełmiński, michałowski i toruński) do prowincji Prus Zachodnich i w pozostałej części (powiat kowalski i częściowo: brzeski i radziejowski) do Królestwa Polskiego (województwo warszawskie). Największym miastem departamentu był Toruń.
Organizacja departamentu bydgoskiego rozpoczęła się w listopadzie 1806 r., po wkroczeniu wojsk francuskich. Byłe siedziby administracyjnych władz pruskich przekształcono na francuskie Cammer Commision w Kwidzynie i Bydgoszczy.
W mieście utworzono administrację polską oraz powstały oddziały wojska polskiego organizowane przez Amilkara Kosińskiego, przysłanego do Bydgoszczy przez gen. Henryka Dąbrowskiego, przebywającego w Poznaniu. Pierwszym prezesem kamery w Bydgoszczy został mianowany hrabia Franciszek Skórzewski, jednak od grudnia 1806 r. realną władzę administracyjną sprawował intendent francuski Gondot. Na początku 1807 r. z Bydgoszczy wyszła ofensywa polsko-francuska w kierunku Pomorza oraz Gdańska, zakończona oblężeniem tego miasta.
Zgodnie z decyzją Komisji Rządzącej z 14 stycznia 1807 r., departament bydgoski miał obejmować tereny dawnych Prus Zachodnich znajdujące się na lewym brzegu Wisły, włącznie z powiatem chojnickim, kamieńskim i wałeckim.
Jednakże w wyniku decyzji traktatu francusko-rosyjsko-pruskiego w Tylży 9 lipca 1807 r., do Księstwa Warszawskiego nie włączono terenów Pomorza Gdańskiego, natomiast włączono ziemię chełmińską, ale bez Grudziądza, Łasina i Radzynia Chełmińskiego, które pozostały w granicach zaboru pruskiego.
Od września do grudnia 1807 r. trwały działania, które miały uniezależnić nowo utworzoną Deputację Administracyjną w Toruniu od departamentu bydgoskiego, które jednak nie przyniosły pozytywnych rezultatów. Dnia 30 grudnia 1807 r. dzięki wpływowemu prefektowi departamentu bydgoskiego Antoniemu Gliszczyńskiemu deputacja w Toruniu została zlikwidowana, a Toruń i ziemia chełmińska włączone do departamentu bydgoskiego. W ten sposób mniejsza Bydgoszcz (ok. 4 tys. mieszk.) stała się siedzibą departamentu, obejmującego na prawach podprefektury większy Toruń (ok. 7 tys. mieszk.). Niezadowolenie mieszkańców Torunia załagodzono przez umieszczenie w tym mieście władz wojskowych i szkolnych departamentu oraz wydzielenie miasta, które zarządzane było przez prezydenta.
Ostatecznie według dekretu księcia warszawskiego Fryderyka Augusta z 19 grudnia 1807 roku departament bydgoski objął część terytorium byłego Obwodu Nadnoteckiego (4 powiaty), ziemię chełmińską (3 powiaty) i część Kujaw (3 powiaty).
Departament zamieszkiwało wówczas ok. 200 tys. osób, w tym dość duży udział narodowości niepolskich (Prusacy oraz Żydzi).
Na czele departamentu bydgoskiego od początku 1808 r. stał prefekt Antoni Gliszczyński, który odznaczył się jako postać wybitna.
Departament dzielił się w latach 1807–1815 na 10 powiatów:
Urząd Prefektury Departamentu Bydgoskiego mieścił się w gmachu przy Starym Rynku wzniesionym w latach 1775-1778 dla władz Obwodu Nadnoteckiego.
Data urzędowania | Prefekt | Uwagi |
24 stycznia 1808 - styczeń 1813 | Antoni Gliszczyński | wcześniej poseł na Sejm Czteroletni, uczestnik powstania kościuszkowskiego, organizator Towarzystwa Przyjaciół Nauk, organizator władz Księstwa Warszawskiego, później członek Rady Stanu, senator i sędzia Królestwa Polskiego, minister spraw wewnętrznych Rządu Narodowego w czasie powstania listopadowego |
styczeń 1813 - 2 marca 1813 | Franciszek Twarowski | tymczasowy zastępca prefekta do kierowania prefekturą bydgoską, po opuszczeniu Bydgoszczy przez Antoniego Gliszczyńskiego, wcześniej szambelan króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, podprefekt toruński, radca prefektury bydgoskiej |
2 marca 1813 - 10 czerwca 1815 | Jan Ignacy Radoliński | oficjalnie powołany zastępca prefekta do kierowania prefekturą bydgoską; wcześniej poseł na Sejm Księstwa Warszawskiego |
Osoba | Uwagi |
Jan Ignacy Bocheński | ksiądz katolicki, radca prefektury w Bydgoszczy, organizator szkolnictwa w departamencie bydgoskim, redaktor pierwszej polskiej gazety w Bydgoszczy |
Jakub Winnicki | urzędnik administracji Księstwa Warszawskiego, podprefekt bydgoski, radca Prefektury Departamentu Bydgoskiego, później więzień pruski |
Ignacy Zawadzki | sekretarz generalny prefektury departamentu bydgoskiego, później landrat w Czarnkowie, Śremie i Poznaniu oraz radca regencyjny w Legnicy |
Przegląd bydgoskich jednostek administracyjnych:
Inne: