Dialekt

Dzisiaj Dialekt jest bardzo istotnym problemem, który dotyka dużej liczby ludzi na całym świecie. Wraz ze wzrostem globalizacji i wzajemnych powiązań, Dialekt stał się tematem ogólnego zainteresowania, który nie pozostawia nikogo obojętnym. Od wpływu na społeczeństwo po konsekwencje na poziomie osobistym, Dialekt wywołał szeroką debatę i wzbudził zainteresowanie zarówno ekspertów, jak i obywateli. W tym artykule przyjrzymy się różnym aspektom Dialekt i zbadamy jego implikacje w różnych kontekstach.

Dialekt, narzecze – wieloznaczny termin lingwistyczny. W najogólniejszym znaczeniu dialekt to odmiana języka, która odznacza się swoistymi cechami fonetycznymi, leksykalnymi czy gramatycznymi, odróżniającymi ją od innych form tego języka. Wszystkie dialekty w jednakowy sposób rządzą się zespołem zasad gramatycznych, choć ich systemy bywają silnie zróżnicowane.

Różnice dialektalne wykazują zasadniczo wszystkie języki świata, przy czym tylko niektóre z nich mają swoją odmianę ogólną, tzw. dialekt standardowy. Pewną formą dialektu (wariantem językowym o ustalonej strukturze) posługuje się każdy użytkownik języka. Czynniki społeczne prowadzą jednak do porzucania środków gwarowych na rzecz elementów języka standardowego, uważanych za neutralne geograficznie.

Zakres odrębności dialektalnych różni się w zależności od języka. Niektóre języki, jak np. rosyjski, przejawiają je w stosunkowo niewielkim stopniu, a istniejące dialekty mają dość szeroki zasięg geograficzny. W przypadku innych języków, takich jak niemiecki, można wyróżnić dużą liczbę wciąż żywych dialektów. Same dialekty mogą być zróżnicowane wewnętrznie i wykazywać drobne różnice na poziomie lokalnym (w języku polskim mówi się wówczas o gwarach). Granice między poszczególnymi dialektami bywają nieostre i trudne do wyznaczenia.

Badaniem dialektów (zwłaszcza regionalnych) zajmuje się dział językoznawstwadialektologia. W rozumieniu dialektologii tradycyjnej dialekt to byt przeciwstawiany językowi standardowemu.

Historia terminu

Termin „dialekt” wywodzi się z greckiego słowa diálektos (stgr. διάλεκτος) oznaczającego dyskurs, rozmowę, sposób mówienia, a które z kolei pochodzi od słów diá (stgr. διά „poprzez”) i legō (stgr. λέγω „mówię”). Określenie to pojawiło się w europejskim piśmiennictwie już w XVI wieku i pierwotnie oznaczało sposób mówienia, manierę charakterystyczną dla danego mówiącego.

Współcześnie pod pojęciem tym rozumie się wariant języka wyodrębniony na podstawie pewnych odmienności, wynikających ze zróżnicowania geograficznego lub stratyfikacji społecznej jego użytkowników. Czyni się rozróżnienie między formami terytorialnymi a formami stratyfikacyjnymi, zwanymi precyzyjniej socjolektami. Rozgraniczenie to nie jest jednak ścisłe, gdyż formy o podłożu terytorialnym bywają zarazem ograniczone socjalnie.

Rodzaje dialektów

Można wyróżnić dialekty regionalne, będące przedmiotem tradycyjnych badań dialektologicznych, oraz dialekty socjalne, których istnienie zostało stwierdzone przez późniejszą dialektologię miejską.

Brytyjski językoznawca Peter Trudgill proponuje następujący podział dialektów:

  • dialekty tradycyjne (ang. traditional dialects) – silnie zróżnicowane odmiany języka, używane na obszarach wiejskich. Ulegają zanikowi wskutek nowoczesnych przemian społecznych, pod wpływem procesów globalizacji, oświaty i mediów. Popularnie pod pojęciem dialektu rozumie się właśnie dialekty tradycyjne.
  • dialekty mainstreamowe (ang. mainstream dialects) – odmiany języka wypierające dialekty tradycyjne. Należą do nich zarówno odmiany standardowe (np. brytyjska angielszczyzna standardowa), jak i odmiany niestandardowe (dialekty miejskie). Wykazują znacznie mniejszy stopień zróżnicowania wewnętrznego niż dialekty tradycyjne i występują poza terenami wiejskimi. W większym stopnia odzwierciedlają stratyfikację społeczną. Dialekty miejskie bywają przedmiotem krytyki na gruncie tradycji preskryptywizmu, a dawni dialektolodzy postrzegali je jako „zniekształcone” formy języka standardowego.

Podział języka na dialekty

Z punktu widzenia lingwistyki język nie jest konkretnym tworem, lecz zespołem rozmaitych dialektów, na który mogą się składać zarówno odmiany o podłożu geograficznym i socjalnym, jak też ponadgwarowe standardy. Język zawsze się manifestuje w formie pewnej odmiany; z perspektywy lingwistycznej można zatem przyjąć, że każdy użytkownik języka posługuje się jakimś dialektem. Pośród dialektów wchodzących w skład języka nie można wyróżnić form wyższych ani niższych, choć obiegowe poglądy często przypisują rozmaitym dialektom różną wartość, a określony dialekt może być identyfikowany z konkretną funkcją komunikatywną. Praktykę używania dwóch odmian/dialektów języka (zwykle języka standardowego i dialektu miejscowego) przez jedną wspólnotę komunikatywną określa się mianem dyglosji.

Słowem „dialekt” często określa się formy języka bez postaci pisanej, w opozycji do form ustandaryzowanych lub literackich (grafolektów), o których mawia się „języki”. Mianem dialektów bywają określane także autonomiczne języki, które nie wypracowały tradycji piśmienniczej (niekiedy mowa np. o „dialektach afrykańskich”), niezgodnie z terminologią językoznawczą.

Charakterystyka pojęcia

W rozumieniu językoznawstwa dialekt jest formą egzystencji języka charakterystyczną dla pewnej grupy jego użytkowników. Termin ten odnosi się w pierwszej kolejności do form wydzielonych geograficznie (geolektów/regiolektów), choć w szerszym ujęciu, charakterystycznym dla językoznawstwa angielskiego (gdzie jest w praktyce traktowany jako synonim variety), może dotyczyć także mowy jakiejś grupy społecznej (socjolekt) lub etnicznej (etnolekt). Zgodnie z często spotykaną definicją jako swoiste dialekty można rozpatrywać wszystkie odmiany języka, także standardowe (literackie); w lingwistyce czyni się zatem rozróżnienie między dialektami standardowymi a niestandardowymi (wernakularnymi). W języku codziennym, a także w niektórych tradycjach językoznawczych występuje węższe ujęcie, zgodnie z którym dialekt to regionalny (lub socjalny) wariant języka, z definicji przeciwstawiany językowi standardowemu. Takie znaczenie jako główne przyjmują terminy pokrewne w wielu językach europejskich (niem. Dialekt, fr. dialecte, wł. dialetto). W skrajnej definicji pojęcie dialektu odnosi się również do idiolektów, tj. kodów właściwych dla poszczególnych jednostek.

Oba podejścia do definicji dialektu funkcjonują równolegle, choć w przypadku niektórych języków podejścia wartościującego nie da się zastosować z przyczyn obiektywnych. Przykładem może być język włoski, w którym za język standardowy służy dialekt florencki, równoważny i równorzędny innym dialektom tego języka.

Poszczególne dialekty można często dzielić na mniejsze formy, odzwierciedlające ich wewnętrzne zróżnicowanie: warianty lub poddialekty (subdialekty), w polskiej tradycji językoznawczej nazywane gwarami. Terminy „dialekt” i „gwara” są jednak często traktowane jako równoznaczne, zarówno w języku codziennym, jak i w terminologii naukowej. W kontekście badań literaturoznawczych pojęciem w praktyce tożsamym z szerzej ujmowanym dialektem jest rejestr.

W języku codziennym mianem dialektów określa się również języki pozbawione formy pisanej lub standaryzacji, używane w krajach rozwijających się lub odizolowanych częściach świata. Takie znaczenie terminu nie znajduje szerokiej akceptacji w literaturze językoznawczej, gdzie mówi się raczej o językach wernakularnych. Ponadto specjaliści czynią rozróżnienie między terminami „dialekt”, „slang” i „akcent”: akcent w socjolingwistyce dotyczy jedynie sposobu wymowy, tzn. cech fonetycznych lub fonologicznych właściwych dla pewnej grupy ludzi, slang stanowi zaś zbiór specyficznych środków leksykalnych, zwykle nietrwałych i kojarzonych ze środowiskami młodzieżowymi. Dialektem nazywa się natomiast odmianę języka, która jest odrębna na płaszczyźnie gramatyki, również w zakresie fonologii, a często także na poziomie słownictwa. Szczegóły rozpatrywanych cech różnią się w zależności od tradycji lub sytuacji językowej. W Stanach Zjednoczonych akcent stanowi część dialektu, a w Wielkiej Brytanii jest uważany za element niezależny od dialektu.

Język a dialekt

Dialektami nazywane są różne odmiany jednego języka mówionego. O uznaniu jakiejś mowy za odrębny język, nie zaś za wariant danego języka decydują w znacznie większym stopniu rozstrzygnięcia pozajęzykoznawcze niż językoznawcze. W dyskusjach o różnicy pomiędzy językiem a dialektem często pojawia się aforyzm, przypisywany Maxowi Weinreichowi: „Język to dialekt z armią i flotą wojenną. Jak głosi powiedzenie, rozróżnienie między terminami „język” a „dialekt” nie jest ścisłe: wydzielanie języków ma często charakter konwencjonalny i jest wyraźnie zależne od czynników socjopolitycznych.

Na gruncie językoznawstwa można uznać, że dwa kody tworzą jeden język, jeśli są między sobą zrozumiałe. Kryterium to nie jest jednak stosowane w sposób ścisły, gdyż zjawisko wzajemnej zrozumiałości może przybierać różne stopnie nasilenia i występować w sposób asymetryczny. Rygorystyczne przestrzeganie tego kryterium uniemożliwiają również społeczne uwarunkowania językowe – wyodrębnianie języków bywa bowiem umotywowane powstawaniem organizmów państwowych oraz procesami standaryzacyjnymi zachodzącymi w obrębie kompleksów językowych (zob. Abstand- i Ausbausprachen). Odrębność języków narodowych może być uwydatniana poprzez niezależne próby planowania językowego (np. w krajach byłej Jugosławii). Istotną rolę odgrywa odgrywa także odległość geograficzna poszczególnych bytów językowych (dotyczy to np. języków polinezyjskich). Ponadto nie wszystkie społeczności posiłkują się terminami „dialekt” i „język”, co może prowadzić do nieporozumień. W krajach Pacyfiku języki często nie mają lokalnych nazw, a ich użytkownicy posługują się wyrażeniami typu „nasz język”, „właściwy język”; bądź wręcz odwrotnie – istnieje kilka nazw odnoszonych do tego samego języka (często są to nazwy istotnych miejscowości lub nazwy różnych dialektów, dla których nie istnieje wspólne określenie; odmiany takie bywają rozpatrywane w literaturze jako różne od siebie języki). W niektórych zakątkach świata trudno określić stopień wzajemnej zrozumiałości między językami, do czego przyczynia się praktyka wielojęzyczności.

Przykładem mowy o spornym statusie jest kaszubszczyzna, uznawana przez niektórych specjalistów za dialekt języka polskiego, a przez innych za język zupełnie odrębny od polszczyzny ogólnej. Także wśród użytkowników mowy kaszubskiej nie ma jednomyślności na powyższy temat; Ministerstwo Edukacji RP uznało ostatecznie w 1996 roku kaszubszczyznę za język regionalny. Z drugiej strony język chiński oficjalnie (i przez większość użytkowników) uznawany jest za jeden język o dużej liczbie dialektów, pomimo że całkowicie wzajemnie niezrozumiałych, a specjaliści uznają go raczej za zespół języków. Poglądowi temu sprzyja fakt, iż wszystkie chińskie dialekty w piśmie są wzajemnie zrozumiałe.

W niektórych zakątkach świata, gdzie ludność posługuje się blisko spokrewnionymi i podobnymi językami, można mówić o istnieniu kontinuum, w którym trudno nakreślić granice między różnymi językami. Przykładowo pewne dialekty języka niderlandzkiego są zbliżone do gwar dolnoniemieckich, choć te używane w Holandii są uznawane za gwary niderlandzkie, a gwary spotykane w Niemczech – za gwary niemieckie. Rozróżnienie to wynika z czynników politycznych.

Zobacz też

Przypisy

  1. Michał Garcarz, Przekład – pogromca kultury i języka. Utrata tożsamości tekstu na przykładzie tłumaczenia filmu Janosik na angielski, Maria Filipowicz-Rudek, Jadwiga Konieczna-Twardzikowa (red.), Nieznane w przekładzie, Kraków: Universitas, 2006 (Między oryginałem a przekładem XI), s. 289–312, ISBN 978-83-7188-859-5, OCLC 781238857 (ang.), patrz s. 294.
  2. a b c d James R. Hurford, Grammar: A Student's Guide, Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 63–66, ISBN 978-0-521-45627-2, OCLC 844200524 (ang.).
  3. Mate Kapović, Čiji je jezik, wyd. 1, Zagreb: Algoritam, 2010, s. 55, ISBN 978-953-316-282-9, OCLC 747801148 (chorw.).
  4. a b István Lanstyák, Maďarčina na Slovensku – štúdia z variačnej sociolingvistiky / Hungarian in Slovakia – A Study in Variational Sociolinguistics, „Sociologický Časopis / Czech Sociological Review”, 38 (4), 2002, s. 409–427, ISSN 0038-0288, JSTOR41131826 (słow.), patrz s. 411.
  5. a b Ladislav Zgusta, Manual of lexicography, The Hague–Paris: Mouton, 1971 (Janua Linguarum. Series Maior 39), s. 169, DOI10.1515/9783111349183, ISBN 978-3-11-134918-3, OCLC 855425544 (ang.).
  6. a b c Chambers i Trudgill 1998 ↓, s. 5.
  7. Mistrík 1993 ↓, s. 114.
  8. a b Ladislav Dvonč, K otázke sociálnych „nárečí“, „Slovo a slovesnost”, 18 (3), 1957, s. 180–183 (słow.).
  9. Jenny Cheshire i inni, Dialect and Education in Europe: A General Perspective, Jenny Cheshire i inni red., Dialect and Education: Some European Perspectives, Clevedon: Multilingual Matters, 1989 (Multilingual Matters 53), s. 1–12, ISBN 978-1-85359-035-1, OCLC 44961289 (ang.), patrz s. 4.
  10. Adam Fox, Oral and Literate Culture in England, 1500-1700, Oxford: Clarendon Press, 2000 (Oxford Studies in Social History), s. 57, ISBN 0-19-820512-0, ISBN 978-0-19-154229-9, OCLC 838872122 (ang.).
  11. Margaret W. Ferguson, Dido’s Daughters: Literacy, Gender, and Empire in Early Modern England and France, Chicago: University of Chicago Press, 2007, s. 91–94, ISBN 978-0-226-24318-4, OCLC 1055285131 (ang.).
  12. Dolník 1999 ↓, s. 202.
  13. Małgorzata Dąbrowska-Kardas, Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa: Wolters Kluwer, 2012, s. 32, ISBN 978-83-264-1288-2, ISBN 978-83-264-4617-7, OCLC 833874883.
  14. a b c Dolník 1999 ↓, s. 203.
  15. a b Jiří Černý, Dějiny lingvistiky, Olomouc: Votobia, 1996, s. 395, ISBN 80-85885-96-4, OCLC 37391292 (cz.).
  16. a b c Gitte Kristiansen, Style-shifting and shifting style: a socio-cognitive approach to lectal variation, Gitte Kristiansen, René Dirven (red.), Cognitive Sociolinguistics: Language Variation, Cultural Models, Social Systems, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2008 (Cognitive Linguistics Research 39), s. 45–90, DOI10.1515/9783110199154.1.45, ISBN 978-3-11-019915-4 (ang.), patrz s. 83, przyp. 2.
  17. Peter Trudgill, Lars-Gunnar Andersson, Bad Language, Oxford, UK: Basil Blackwell, 1990, s. 165, ISBN 0-631-17872-4, OCLC 21973314 (ang.).
  18. Mate Kapović, Anđel Starčević, Daliborka Sarić, O preskripciji i preskriptivizmu u Hrvatskoj, Barbara Kryżan-Stanojević (red.), Jezična politika: između norme i jezičnog liberalizma, Zagreb: Srednja Europa, 2016, s. 45–67, ISBN 978-953-7963-47-7, OCLC 970772545 (chorw.), patrz s. 56.
  19. Trask 2000 ↓, s. 358.
  20. Čermák 2011 ↓, s. 46.
  21. Rodolfo Jacobson, The Bidialectal Student, „The English Record”, 24 (1), New York State English Council, 1973, s. 41–51 (ang.), patrz s. 42.
  22. Naír García Abelleira, Víctor M. Longa, Enseñando a los niños a discriminar. La plasmación de la ideología del estándar en la escuela., „Representaciones”, XI (2), Universidade de Santiago de Compostela, 2015, s. 148–186 (hiszp.), patrz s. 152.
  23. a b c John Hartley, Communication, Cultural and Media Studies: The Key Concepts, wyd. 3, London–New York: Routledge, 2002, s. 64, DOI10.4324/9780203449936, ISBN 0-415-26888-5, ISBN 978-1-134-49206-0, ISBN 978-0-203-44993-6 (ang.).
  24. a b Ronald L. Jackson II, Michael A. Hogg (red.), Encyclopedia of Identity, t. 1, Thousand Oaks: SAGE Publications, 2010, s. 219, ISBN 978-1-4129-5153-1, OCLC 436031215 (ang.).
  25. Dolník 1999 ↓, s. 204.
  26. Arkadiusz Żmij, Pismo – rewolucja totalna, Pomiędzy oralnością a piśmiennością, Artykuły naukowe z filologii polskiej, język-polski.pl .
  27. Tomasz Kamusella, The History of the Normative Opposition of 'Language versus Dialect:' From Its Graeco-Latin Origin to Central Europe’s Ethnolinguistic Nation-States, „Colloquia Humanistica”, 5, 2016, s. 189–198 (ang.).
  28. Schilling-Estes 2006 ↓, s. 311–341.
  29. Dick Leith, A Social History of English, wyd. 2, London–New York: Routledge, 1997, s. 7, DOI10.4324/9780203992869, ISBN 978-1-134-71145-1, ISBN 0-415-16456-7, ISBN 978-0-203-99286-9, OCLC 37235010 (ang.).
  30. a b c Fodde Melis 2002 ↓, s. 35.
  31. Rosina Lippi-Green, English With an Accent: Language, Ideology, and Discrimination in the United States, London–New York: Routledge, 1997, s. 247–248, ISBN 978-0-415-11477-6, OCLC 35145942 (ang.).
  32. Mistrík 1993 ↓, s. 289.
  33. Błażej Osowski, Opracowania dialektologiczne w iSybislawie, Paweł Kowalski (red.), Z zagadnień informacji naukowej, terminoznawstwa i językoznawstwa, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 2018 (Prace Slawistyczne. Slavica 144), s. 205–220, ISBN 978-83-64031-83-0, OCLC 1241607007 , patrz s. 212.
  34. Trask 2000 ↓, s. 315.
  35. Natalie Schilling-Estes, Walt Wolfram, American English: dialects and variation, wyd. 3, Hoboken: John Wiley & Sons, 2016 (Language in Society), s. 184, ISBN 978-1-118-39022-1, ISBN 978-1-118-39145-7, OCLC 919202335.
  36. a b William McGregor: Linguistics: An Introduction. London: Continuum, 2009, s. 160. ISBN 978-1-84706-367-0. (ang.).
  37. Marianne Mithun, The Languages of Native North America, Cambridge: Cambridge University Press, 2001 (Cambridge Language Surveys), s. 299, ISBN 978-0-521-23228-9, ISBN 978-0-521-29875-9, ISBN 978-1-107-39280-9, OCLC 749527576 (ang.).
  38. Fodde Melis 2002 ↓, s. 36.
  39. a b Schilling-Estes 2006 ↓, s. 312.
  40. Benedikt Perak, Robert Trask, Milica Mihaljević, Temeljni lingvistički pojmovi , 2005, s. 81 (chorw.).
  41. Stanisław Dubisz, Halina Karaś, Nijola Kolis, Dialekty i gwary polskie, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 29, ISBN 978-83-214-0989-4, OCLC 33232743.
  42. Ulrich Ammon, Standard variety, Ulrich Ammon i inni red., Sociolinguistics, wyd. 2, t. 1, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2004 (Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft / Handbooks of Linguistics and Communication Science 3/1), s. 273–283, DOI10.1515/9783110141894.1.2.273, ISBN 978-3-11-014189-4, OCLC 614922494 (ang.).
  43. Leszek Berezowski, Dialect in translation, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 12, ISBN 83-229-1685-X, LCCN 98192470, OCLC 39660096, OL470083M .
  44. Martin Maiden, Mair Parry, Introduction by the editors, Martin Maiden, Mair Parry (red.), The Dialects of Italy, Abingdon–New York: Routledge, 1997, s. 2, DOI10.4324/9780203993880, ISBN 0-415-11104-8, ISBN 978-1-134-83436-5, ISBN 978-0-203-99388-0 (ang.).
  45. Bogusław Wyderka, „Rozprawy Komisji Językowej”, 48, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2003, s. 149–157, ISSN 0076-0390.
  46. Tomasz Kamusella, Silesian – From Gwara to Language After 1989 , wachtyrz.eu, 2015 (ang.).
  47. Monika Szymańska, Regionalizmy językowe w świadomości użytkowników języka polskiego, Uniwersytet Śląski, Katowice 2011, s. 88.
  48. Ewa Siatkowska, Standaryzacja po kurpiowsku, „Polonica”, 37, 2017, s. 5–12, DOI10.17651/polon.37.12, ISSN 0137-9712, patrz s. 5.
  49. Stanisław Urbańczyk (red.), Encyklopedia języka polskiego, wyd. 2, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1994, s. 58, 105, ISBN 83-04-04251-7, OCLC 31217816.
  50. Lance St. John Butler, Registering the Difference: Reading Literature Through Register, Manchester: Manchester University Press, 1999, s. 188, ISBN 978-0-7190-5614-7, OCLC 41212530 (ang.).
  51. a b David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, s. 142–144, DOI10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
  52. Einar Haugen, Dialect, Language, Nation, „American Anthropologist”, 68 (4), New Series, 1966, s. 922–935, DOI10.1525/aa.1966.68.4.02a00040, OCLC 9971098186, JSTOR670407 (ang.), patrz s. 927.
  53. Gerard Van Herk, What Is Sociolinguistics?, Chichester: John Wiley & Sons, 2012, s. 15, ISBN 978-1-4051-9318-4, OCLC 827709504 (ang.).
  54. Trask 2000 ↓, s. 89.
  55. a b Henryk Jaroszewicz, Współczesna społeczność bośniacka i jej język, „Rocznik Slawistyczny”, 54, G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 131–149, patrz s. 132.
  56. Andrea Moro, The Boundaries of Babel: The Brain and the Enigma of Impossible Languages, Cambridge: MIT Press, 2008 (Current studies in linguistics series 46), s. 99, ISBN 978-0-262-51506-1, OCLC 233534447 (ang.).
  57. John McWhorter, What's a Language, Anyway?, „The Atlantic”, 19 stycznia 2016 .
  58. Čermák 2011 ↓, s. 45.
  59. Dani Byrd, Toben H. Mintz, Discovering Speech, Words, and Mind, Hoboken: John Wiley & Sons, 2010, s. 72, ISBN 978-1-4051-5798-8, ISBN 978-1-4051-5799-5, ISBN 978-1-444-35778-3, OCLC 437186930 (ang.).
  60. Peter Trudgill, Glocalisation and the Ausbau sociolinguistics of modern Europe, Anna Duszak, Urszula Okulska (red.), Speaking from the margin: global English from a European perspective, Frankfurt: Peter Lang, 2004 (Polish studies in English language and literature 11), s. 35–49, ISBN 978-3-631-52663-7, OCLC 55960868 (ang.).
  61. Schilling-Estes 2006 ↓, s. 313.
  62. Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 7, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).
  63. Terry Crowley, John Lynch, Malcolm Ross, The Oceanic Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2002, s. 21–22, DOI10.4324/9780203820384, ISBN 978-0-415-68155-1, ISBN 978-0-203-82038-4, OCLC 847627595 (ang.).
  64. Gary Holton, Tobelo, München: Lincom Europa, 2003 (Languages of the World / Materials 328), s. 2, ISBN 3-89586-706-3, OCLC 52602506 (ang.).
  65. Volker Unterladstetter, Multi-verb constructions in Eastern Indonesia, Berlin: Language Science Press, 2020 (Studies in Diversity Linguistics 28), s. 35, 37, DOI10.5281/zenodo.3546018, ISBN 978-3-96110-216-7, OCLC 1154284367 (ang.).
  66. Chambers i Trudgill 1998 ↓, s. 5 i nast.

Bibliografia

Linki zewnętrzne