Duszniki-Zdrój

W tym artykule szczegółowo zbadamy Duszniki-Zdrój, analizując jego znaczenie, wpływ i wpływ na różne aspekty codziennego życia. Duszniki-Zdrój to zjawisko, które przyciągnęło uwagę ekspertów i badaczy z różnych dziedzin, ponieważ jego znaczenie sięga od poziomu osobistego po globalny. W tym artykule przeanalizujemy różne aspekty, które sprawiają, że Duszniki-Zdrój jest przedmiotem zainteresowania i refleksji, a także różne perspektywy, z których można do niego podejść. Ponadto zagłębimy się w implikacje, jakie Duszniki-Zdrój ma w różnych kontekstach i jego potencjał do generowania znaczących zmian w społeczeństwie.

Duszniki-Zdrój
miasto i gmina
Ilustracja
Centrum Dusznik-Zdroju
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Prawa miejskie

1346

Burmistrz

Grzegorz Jung (pełniący obowiązki)

Powierzchnia

22,28 km²

Wysokość

ok. 583 m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


4090
183,6 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-340

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Duszniki-Zdrój”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Duszniki-Zdrój”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Duszniki-Zdrój”
Ziemia50°24′15″N 16°23′26″E/50,404167 16,390556
TERC (TERYT)

0208011

SIMC

0983913

Urząd miejski
Rynek 6
57-340 Duszniki-Zdrój
Strona internetowa
BIP
Park zdrojowy
Teatr Zdrojowy im. Fryderyka Chopina (tzw. Dworek Chopina)
Dom przy ul. Sudeckiej 6
Kamienica przy Rynku, w której gościł król Jan II Kazimierz Waza
Hotel Fryderyk
Pomnik Fryderyka Chopina

Duszniki-Zdrój (niem. Bad Reinerz, cz. Dušníky) – miasto uzdrowiskowe w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, graniczące z Czechami. Historycznie miejscowość znajdowała się w hrabstwie kłodzkim. Położone w dolinie rzeki Bystrzycy Dusznickiej, oddzielającej Góry Orlickie od Gór Bystrzyckich.

Do 1951 r. miejscowość była siedzibą władz wiejskiej gminy Duszniki Zdrój.

Położenie

Centrum Dusznik-Zdroju jest położone na wysokości 537 m n.p.m. Najwyżej położoną częścią miasta jest Zieleniec, który leży na wysokości 800–960 m n.p.m.

Sąsiednie gminy: Lewin Kłodzki, gmina Szczytna. Duszniki-Zdrój graniczą z Czechami (powiat Rychnov nad Kněžnou).

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

W Dusznikach-Zdroju nie utworzono jednostek pomocniczych miasta (takich jak osiedla lub dzielnice). Urzędowo ustalono 6 części miasta: Dolina Strążycka, Graniczna, Kozicowa Hala, Podgórze, Wapienniki, Zieleniec. Zwyczajowo wyróżnia się także: Stare Miasto, Zdrój, Osiedle Chopina. W ramach podziału katastralnego Miasta Duszniki-Zdrój wyróżnia się sześć obrębów ewidencyjnych: Centrum, Lasy, Podgórze, Wapienniki, Zdrój, Zieleniec.

Toponimia

Polską nazwę Duśniki oraz niemiecką Reinerz w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.

Niemiecka nazwa Reinerz jest dzierżawcza od imienia Reinhard.

Do 1945 r. stosowano poprzednią niemiecką nazwę Bad Reinerz. W 1946 r. ustalono urzędowo polską nazwę Duszniki Zdrój.
Nazwa miejscowości Duszniki-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest nazwą urzędową, ustaloną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych i opublikowaną w Dzienniku Ustaw. W 2004 r. Rada Języka Polskiego uchwaliła taki sposób zapisu wieloczłonowych nazw miejscowych. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. „Duszniki Zdrój” jest natomiast formą potoczną. Ponadto w nazwach dwuczłonowych odmieniają się oba człony, dlatego należy odmieniać zarówno nazwę, jak i określenie Zdrój. Brak odmiany predykatu Zdrój jest często spotykanym błędem nawet wśród samorządowców i dziennikarzy.

Historia

Widok miejscowości w 1737

Na przełomie X i XI wieku w rejonie miasteczka wzniesiono drewnianą warownię, siedzibę właścicieli okolicznych dóbr, rodu Panowiców. Później drewnianą budowlę zastąpiono murowanym zamkiem z wysoką wieżą. Pierwsze wzmianki o samym mieście pochodzą z 1324 r. W 1346 r. Duszniki otrzymały prawa miejskie w wyniku lokacji na prawie niemieckim. Zyski czerpało głównie z handlu i prawa składu towarów przewożonych szlakiem z głębi Królestwa Czech na Śląsk oraz wydobyciu rud żelaza. W 1477 r. miasto zostało włączone w obręb hrabstwa kłodzkiego.

Z XV wieku pochodzą pierwsze wzmianki o istnieniu źródła leczniczego „Zimny Zdrój”. W okresie wojen religijnych zamek został zajęty i utrzymany przez husytów. Opuszczony w 1560 r. popadł w ruinę. Do dziś pozostały po nim resztki murów i fragment wieży. W połowie XIV wieku w Dusznikach rozwinęło się hutnictwo żelaza, złoża rud wyczerpały się jednak dość szybko. Pod koniec XVI wieku gwałtownie rozwijał się dusznicki handel oraz przemysł: tkacki i papierniczy, wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. W 1584 r. został wzniesiony ratusz, a w 1562 r. (lub wcześniej) wybudowano budynek działającego do dzisiaj młyna papierniczego.

Wojna trzydziestoletnia wstrzymała rozwój miasta. Jego odrodzenie nastąpiło w drugiej połowie XVII wieku, kiedy miasto stało się ważnym ośrodkiem tkactwa, produkcji papieru i handlu suknem, a także uzdrowiskiem. 17 sierpnia 1669 r., po abdykacji w drodze do Francji, w Dusznikach zatrzymał się były król Polski Jan Kazimierz.

Po wojnach śląskich Bad Reinerz, jak i większość Śląska wszedł w terytorium Królestwa Prus.

W 1748 przeprowadzono pierwsze badania źródeł mineralnych. Od 1769 r. Duszniki stały się oficjalnym uzdrowiskiem poprzez wpisanie „Zimnego Zdroju” na listę źródeł leczniczych ówczesnych Prus. W 1777 r. we Wrocławiu opublikowano broszurę pt. Publiczne Uwiadomienie Zdroiów Zdrowych lub wód mineralnych leczących na Śląsku w Kodowie, Reynercu, Altwasser, Szarlotenbrun, Salcbrun i Flinsbergu się znaydujących, w której zawarto informacje obejmujące m.in. wyniki przeprowadzonych analiz, skład chemiczny wód oraz medyczne ich zastosowanie. Było to dokonane przez Dawida Vogla tłumaczenie wydanej również we Wrocławiu książeczki Johanna Gotfrieda Morgenbessera, wrocławskiego lekarza i chemika. Niemiecka wersja tej publikacji nie zachowała się w publicznych zbiorach, natomiast nieliczne polskie egzemplarze znajdują się w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego i w Bibliotece Jagiellońskiej. Stanowią one obecnie ważne źródło do dziejów balneologii na ziemiach polskich.

W 1797 r. w prowizorycznie wzniesionej szopie w 6 wannach rozpoczęto leczenie kuracyjne w podgrzanej wodzie z „Zimnego Zdroju”. W tym samym roku odkryto „Letni Zdrój”, zwany obecnie „Pieniawa Chopina”. Wkrótce za miastem wybudowano (1802) pawilony, pierwsze urządzenia kąpielowe, „dom towarzyski” i pierwsze zajazdy. Na początku XIX wieku Duszniki stały się popularnym uzdrowiskiem w regionie. W 1817 r. odkryte zostało kolejne źródło „Źródło Ulryki”, obecnie zwane „Jan Kazimierz”. W sierpniu 1826 r. na kurację, wraz z matką i siostrami, przybył 16-letni Fryderyk Chopin, który dał dwa koncerty. Dochód z nich przeznaczony został na utrzymanie sierot. Koncerty uważa się za pierwsze zagraniczne występy młodego Fryderyka Chopina. W 1862 r. zostały wybudowane nowe łazienki (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy), a w 1877 r. oddano do użytku palmiarnię wraz z salą koncertową (obecnie Pijalnia Zdrojowa).

W 1897 r. (inne źródła podają 1896 r.) w 60 rocznicę pobytu Fryderyka Chopina w Bad Reinerz odsłonięto pomnik z jego wizerunkiem na medalionie z brązu, wykonanym prawdopodobnie według rzeźby Stanisława Romana Lewandowskiego.

Ten pomnik diorytowy z brązową płaskorzeźbą F. Chopina ufundował Wiktor Magnus, z zawodu leśnik, rozmiłowany w jego muzyce. Pomnik dwumetrowej wysokości z brązowym medalionem przedstawiającym popiersie artysty i opisem w łacinie, tł. Fryderykowi Chopinowi, który w Dusznikach w 1826 r. swą sztuką prawdziwą i wysoką kulturą szlachetny duszy charakter w zaraniu młodości okazał, pomnik ten ku wiecznej rzeczy pamięci za pozwoleniem władz miejskich Polak Polakowi wystawił.

Wybudowana w latach 1890–1905 linia kolejowa ze stacją kolejową do Kudowy-Zdroju przyspieszyła rozwój Dusznik-Zdroju. W pierwszym etapie uruchomiono odcinek do Szczytnej (1890), w grudniu 1902 r. otwarto odcinek do Dusznik-Zdroju, w trzecim do Kudowy-Zdroju (lipiec 1905 r.). Między innymi istniejące źródła zostały w latach 1909–1910 pogłębione poprzez wykonanie odwiertów.

Władze niemieckie zostały wyparte z Bad Reinerz w 1945 r. przez oddziały 59 Armii 1 Frontu Ukraińskiego. 7 lutego 1953 r. na pl. Warszawy odsłonięto Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej. Pomnik ten został w 1990 roku zlikwidowany uchwałą Rady Miejskiej.

Po II wojnie światowej Duszniki przyznano Polsce. Dotychczasowa ludność miasta została wysiedlona do nowego terytorium Niemiec. Jako że Duszniki uniknęły zniszczeń wojennych, już w 1946 r. zorganizowano tu I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju, a dawne pensjonaty i hotele znacjonalizowano. W latach 1958–1962 zrekonstruowano stare ujęcia wód mineralnych (Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz), wybudowano nowe oraz przeprowadzono remont kapitalny pijalni wód mineralnych. W następnych latach nadal pracowano nad nowymi odwiertami źródeł (lata 1965–1973). Najgłębszy dotychczas odwiert tzw. Nr 39 został wykonany w 1993 i ma głębokość 180 metrów. W mieście działały niewielkie zakłady przemysłu chemicznego i szklarskiego oraz Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej „Polmo”.

W 1968 r. w starym młynie papierniczym powstało Muzeum Papiernictwa gromadzące eksponaty dotyczące historii papiernictwa i rozwoju przemysłu papierniczego. W 1971 r. uruchomiono czerpalnię papieru, gdzie do tej pory odbywa się produkcja papieru metodami tradycyjnymi. W 2011 r. młyn papierniczy uzyskał status Pomnika Historii, a w 2019 r. stał się kandydatem Rzeczypospolitej Polskiej do wpisu na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

W 1976 r. odsłonięto drugi pomnik F. Chopina.

W 1998 r. Duszniki-Zdrój zniszczyła powódź. Szczególnie ucierpiała część zdrojowa z zabytkowym Parkiem Zdrojowym. Obecnie skutki powodzi zostały usunięte, a muzeum papiernictwa, park i położony w nim tzw. Dworek Chopina są starannie odnowione. W parku przebudowano grającą, kolorową fontannę (czynną w soboty i niedziele po zmroku), a nad potokiem zrekonstruowano w 1999 r. zadaszone mostki wykonane według dawnych zdjęć.

Zabytki

W wojewódzkim rejestrze zabytków na liście zabytków wpisane są obiekty:

  • miasto
  • kościół par. pw. śś. Piotra i Pawła, z XVII w., ul. Kłodzka 13, renesansowo-barokowy kościół z bogatym wystrojem wnętrz i unikatową amboną w kształcie wieloryba
  • dawny kościół ewangelicki, obecnie polskokatolicki, parafialny pw. MB Różańcowej, ul. J.Słowackiego, z lat 1845–1846
  • kaplica pustelnika, z XVIII w., dawna kaplica Świętej Trójcy – pierwotnie pustelnia, później zamieniona na kaplicę nagrobną rodu Fraise, przez pewien czas Muzeum Festiwali Chopinowskich
  • kaplica na Górze Pustelnika, z XVIII w.
  • park zdrojowy, z pocz. XIX w., zmiany w drugiej połowy XIX w.
  • zabytki przy rynku:
    • dom, w którym gościł król Polski Jan II Kazimierz Waza, Rynek 1, z XVII w., XX w.
    • dom, Rynek 3, z drugiej połowy XIX w.
    • dom, Rynek 5, z XVIII w., XX w.
    • ratusz, dawniej kamienica mieszkalna, z XVI w., XIX w., Rynek 6
    • dom, Rynek 9, z XVII w.
    • dom, Rynek 10/11, z drugiej połowy XVIII w.
  • dom, ul. Kłodzka 2, z XVIII w., XIX w., XX w.
  • dom, ul. Kłodzka 12, z XVII – XX w.
  • pensjonat „Słoneczna”, ul. Krakowska 6, z lat 1900–1910
  • dom, ul. Krakowska 12, z 1910 r.
  • dom, ul. Juliusza Słowackiego 1, z 1900 r.
  • gospoda, ob. dom, ul. Słowackiego 2, z 1598 r., XIX – XX w.
  • szpital, ul. Sprzymierzonych 11, z 1891 r.
  • dom, ul. Sudecka 3, z 3 ćwierci XIX w.
  • dom, ul. Sudecka 6, z końca XIX w.
  • dom, pl. Warszawy 4, z 1715 r., z przełomu XIX i XX w.
  • dawna Willa Schmidt, ob. Hotel Fryderyk, ul. Wojska Polskiego 10, z 1862 r.,
  • kuźnia, nad rzeką Bystrzycą, z XVII w.
  • młyn – papiernia, drewn., z 1605 r., 1709, XX w., obecnie Muzeum Papiernictwa (pomnik historii)
    • otoczenie młyna.

Inne zabytki:

  • renesansowy rynek,
    • figura wotywna Matki Bożej z Dzieciątkiem w rynku – postawiona w 1725 r. jako dar wotywny za uratowanie miasta od zarazy,
    • niemiecka tablica upamiętniająca pobyt króla Jana Kazimierza,
  • kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, tak zwany kościół zdrojowy,
  • klasztor franciszkański – 1925–1926 jako klasztor i jednocześnie dom wypoczynkowy dla braci z całej prowincji Śląsk,
  • Pomnik diorytowy z brązową płaskorzeźbą F. Chopina – ufundowany w 1897 r. przez Wiktora Magnusa,
  • pomnik upamiętniający Ludwika Zamehofa przy ul. Zdrojowej,
  • eklektyczna stacja meteo w części zdrojowej,
  • ruiny zamku Homole.
  • Cmentarz wojenny żołnierzy Wojny prusko-austriackiej wraz z pomnikiem, na którym był napis Preussens und Oesterreichs Helden 1866.

Demografia

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 4090 mieszkańców (625. miejsce w kraju). Powierzchnia wynosiła 22,28 km² (260. miejsce w kraju), natomiast gęstość zaludnienia 183,6 osób/km².

Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miejska miała 4745 mieszkańców, co stanowiło 2,9% ludności powiatu. Gęstość zaludnienia wynosi 213,0 osoby na km².

Dane z 31 grudnia 2016:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 4745 100 2531 53,34 2214 46,66

Piramida wieku mieszkańców Dusznik-Zdroju w 2014 r.

Gospodarka

Głównie turystyka; całoroczna baza uzdrowiskowa i turystyczna. Także pijalnia wód mineralnych, papiernia, stacja kolejowa. Drobny przemysł, Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej, papier czerpany metodą ręczną.

Uzdrowisko od 1769 r. Wody mineralne to szczawy alkaliczne i żelaziste. Leczenie uzdrowiskowe jest bodźcowe, to znaczy uruchamia rezerwy, zmusza organizm do wysiłku, mobilizuje system obronny. Duszniki mają silnie bodźcowy klimat mocno pobudzający produkcję czerwonych ciałek krwi. Balneo- i fizykoterapią leczy się schorzenia kardiologiczne i gastrologiczne. Duszniki słyną również z kąpieli igliwiowych. Kąpiele borowinowe pomagają na kobiece dolegliwości, łącznie z niepłodnością.

W Dusznikach znajduje się również Centrum Diagnostyki i Leczenia Osteoporozy z nowoczesnym sprzętem.

Duszniki posiadają połączenie kolejowe z Kłodzkiem (linia otwarta na początku grudnia 1902) i Kudową-Zdrojem (linia otwarta 10 lipca 1905).

Turystyka

Muzeum Papiernictwa

Ważną atrakcją Dusznik-Zdroju jest odbywający się corocznie z początkiem sierpnia Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju. Na terenie gminy znajduje się ośrodek biathlonowy Centrum Polskiego Biathlonu Jamrozowa Polana. W pobliżu miasta unikatowy rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem z roślinnością typową dla tundry. Doskonały punkt wypadowy dla wycieczek w Góry Stołowe, na Szczeliniec Wielki, w Góry Orlickie oraz Góry Bystrzyckie, do rezerwatu Błędne Skały oraz Wambierzyc.

Szlaki turystyczne

Sport

Administracja i samorząd

Rynek z ratuszem

Duszniki-Zdrój mają status gminy miejskiej. Mieszkańcy wybierają do swojej Rady Miejskiej w Dusznikach-Zdroju 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest Burmistrz Dusznik-Zdroju. Siedzibą władz miasta jest ratusz, znajdujący się na rynku.

Lata Burmistrzowie Dusznik-Zdroju (od 1990)
1990–1994 Bogdan Berczyński
1994–2002 Grzegorz Średziński
2002–2006 Bolesław Krawczyk
2006–2010 Grzegorz Średziński
2010–2014 Andrzej Rymarczyk
2014–2023 Piotr Lewandowski
2023–2024 Grzegorz Jung (pełniący obowiązki)
2024- Przemysław Kuklis (pełniący obowiązki)

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół polskokatolicki Matki Bożej Różańcowej

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Zobacz też

Uwagi

  1. Np.: park w Dusznikach-Zdroju, pociąg do Buska-Zdroju, kartka związana z Kudową-Zdrojem, pozdrowienia z Cieplic-Zdroju; błędnie: w Dusznikach-Zdrój, do Buska-Zdrój, z Kudową-Zdrój, z Cieplic-Zdrój.

Przypisy

  1. a b Grzegorz Jung będzie pełnił funkcję burmistrza Dusznik-Zdroju. 24klodzko.pl, 2023-09-28. . . (pol.).
  2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku , Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 .
  3. a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku , stat.gov.pl (pol.).
  4. a b c d e f g h i Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 70–83. ISBN 83-7005-301-7.
  5. Szerzej patrz: Kotlina Kłodzka. mapa turystyczna 1:100 000, oprac. K. Marciniak, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  6. Warstwa Dane Katastralne > Obręby Ewidencyjne. System Informacji Przestrzennej . Urząd Miejski w Dusznikach-Zdroju / Gison. .
  7. Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 24.
  8. Heinrich (1812-1897) Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit. - Zweite vermehrte und verbesserte Auflage, „410 II”, 1888 .
  9. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  10. . Wydawnictwo Naukowe PWN SA. .
  11. Użycie łącznika w wieloczłonowych nazwach miejscowych. Rada Języka Polskiego, 2004. . (pol.).
  12. Wykaz urzędowy nazw miejscowości w Polsce. Warszawa: 1980–1982. (pol.).
  13. Jak jest poprawnie: zawody odbywają się w Polanicy Zdrój czy w Polanicy Zdroju?. Poradnia językowa Instytutu Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2008-08-30. .
  14. Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, paźdz. 2013. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393. (pol.). 
  15. a b c d e f g h i Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 317, 318. ISBN 978-83-89188-95-3.
  16. Marek Żukow-Karczewski, Pięknem urzeczeni (trzy zapomniane relacje), „Aura”, nr 1/1998.
  17. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 774.
  18. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 159.
  19. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 65–66. . .
  20. Po 146 latach odnowiony został pomnik na Cmentarzu Wojennym w Dusznikach-Zdroju.
  21. a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2016 r. (Stan w dniu 31 XII 2016 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 30 maja 2017, ISSN 2451-2087.
  22. Duszniki-Zdrój w liczbach , Polska w liczbach (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  23. Atlas uzdrowisk polskich. Warszawa – Wrocław: PPWK, 1990, s. 174. ISBN 83-7000-070-3.
  24. Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2015-08-03.
  25. Duszniki Arena.
  26. ME w biathlonie. Duszniki-Zdrój gotowe. sport.interia.pl. .
  27. Strona parafii polskokatolickiej w Dusznikach-Zdroju.
  28. Sala Królestwa.
  29. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org .
  30. Miasta partnerskie- oficjalna strona miasta. duszniki.pl. .

Bibliografia

Linki zewnętrzne