Ewangeliarz Anastazji

Dlaczego Ewangeliarz Anastazji jest obecnie tak ważny? Ewangeliarz Anastazji przyciągnął uwagę milionów ludzi na całym świecie, wywołując kontrowersje i debaty we wszystkich obszarach. Od momentu pojawienia się Ewangeliarz Anastazji był przedmiotem analiz i dyskusji w różnych dziedzinach, od nauki i technologii po politykę i kulturę popularną. W tym artykule zbadamy wpływ, jaki Ewangeliarz Anastazji wywarł na dzisiejsze społeczeństwo i jak jego obecność ukształtowała nasz sposób myślenia i działania. Dodatkowo zbadamy znaczenie Ewangeliarz Anastazji w stale zmieniającym się świecie i to, jak jego wpływ jest nadal zauważalny w naszym codziennym życiu.

Ewangeliarz Anastazji
Ilustracja
Tylna okładka Ewangeliarza
Oznaczenie

Rps 3307 II

Data powstania

2. połowa XII w.

Zawartość

ewangelie i teksty dotyczące ewangelii

Język

łacina

Rozmiary

30,5×20 cm

Liczba kart

66 (64+2)

Czcionka

minuskuła romańska

Miejsce przechowywania

Biblioteka Narodowa w Warszawie

Multimedia w Wikimedia Commons

Ewangeliarz Anastazji – napisany po łacinie ewangeliarz z XII wieku przechowywany w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie. Na 66 kartach zawiera tekst czterech ewangelii z Wulgaty oraz kilka innych krótkich dzieł.

Historia

Ewangeliarz powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XII wieku. Do Płocka dotarł być może za czasów biskupów płockich Aleksandra z Malonne lub Wernera, który w 1166 podróżował na dwór Fryderyka Barbarossy. Początkowo kodeks był przechowywany w płockiej bibliotece katedralnej. Następnie mógł być przekazany przez Bolesława Kędzierzawego do nowego opactwa kanoników regularnych w Czerwińsku i znajdować się tam aż do wieku XIX (dokument z 1808 wymienia tam jakiś ewangeliarz w srebrnej oprawie, aczkolwiek nie ma pewności, czy chodzi o Ewangeliarz Anastazji). W 1831 biskup Adam Michał Prażmowski przekazał rękopis po skasowanym w 1819 klasztorze do biblioteki Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Po upadku powstania listopadowego został wywieziony do Petersburga i umieszczony w Cesarskiej Bibliotece Publicznej. Do Polski powrócił w 1921. Obecnie znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie pod numerem katalogowym II 3307.

Nazwa Ewangeliarz Anastazji związana jest z księżną Wierzchosławą nowogrodzką, żoną Bolesława Kędzierzawego, której drugie imię chrzcielne mogło brzmieć Anastazja (tak nazywał ją Jan Długosz). Jej śmierć mogła stać się przyczyną zamówienia ewangeliarza jako daru-ofiary za zbawienie jej duszy.

Opis

Ewangeliarz ma wymiary 30,5×20 cm. Składa się z 66 pergaminowych kart. 64 karty zawierają głównie teksty ewangelii, zaś na dwóch dodatkowych umieszczonych na początku znajduje się zapis darowizny biskupa Prażmowskiego oraz karta z tekstem genealogii Jezusa Chrystusa wzięta z innego kodeksu. Właściwe teksty ewangeliarza zapisane są w jednej kolumnie minuskułą romańską.

Szczególnie cennym elementem ewangeliarza jest oprawa, zachowana prawdopodobnie w pierwotnej postaci. Wykonana została z drewna dębowego, pokrytego srebrną blachą zdobioną płaskorzeźbami figuralnymi oraz napisami majuskułą.

Okładka przednia, wykonana w stylu bizantyńskim, przedstawia ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa ze stojącymi postaciami Marii i św. Jana oraz klęczącą postacią kobiety, być może samej Anastazji. W górnych rogach umieszczone są okrągłe w medaliony z symbolem słońca i napisem „sol” oraz wyobrażeniem księżyca i napisem „luna”.

Tylna okładka, nosząca cechy sztuki mozańskiej, przedstawia Chrystusa na tronie z uniesionymi do góry dwoma palcami prawej ręki (tzw. Maiestas Domini) oraz litery A. i W. W narożnikach tylnej okładki umieszczone zostały symbole czterech ewangelistów: człowiek (Mateusz), orzeł (Jan), lew (Marek), byk (Łukasz).

Połączenie stylów sztuki bizantyńskiej i mozańskiej sugeruje, że okładki mogły powstać nie nad Mozą, lecz w samym Płocku, zaś sporządzili je twórcy z regionu Mozy przybyli do Płocka. Zdaniem Teresy Mroczko wykonane ze srebra okładki są unikatem na skalę europejską, zaś podobną oprawę posiadają tylko dwa zachowane ewangeliarze: z Namur w Belgii i Treviso we Włoszech.

Okładzina górna oprawy

Zawartość

Na zawartość ewangeliarza składają się:

Przypisy

  1. ↑ a b c Święcki 2000 ↓, s. 14.
  2. ↑ Święcki 2000 ↓, s. 14–15.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Święcki 2000 ↓, s. 15.
  4. ↑ a b c d e Misiarczyk 2015 ↓, s. 45.
  5. ↑ a b c d e f Misiarczyk 2015 ↓, s. 46.

Bibliografia

  • Leszek Misiarczyk. Kanony Euzebiusza z Cezarei w Ewangeliarzu Anastazji z XII wieku. „Saeculum Christianum”. XXII, s. 43–54, 2015. 
  • Cezary K. Święcki. Apogeum kultury średniowiecznego Płocka. „Pamiętnik Literacki”. 3 (91), s. 7–33, 2000. 

Linki zewnętrzne

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot