W dzisiejszym świecie Gołdap to temat, który wzbudził wiele zainteresowania i debaty. Od lat Gołdap jest przedmiotem studiów i badań, a jego znaczenie wzrosło z biegiem czasu. Zarówno w środowisku akademickim, jak i wśród ogółu społeczeństwa, Gołdap przykuł uwagę wielu osób ze względu na jego znaczenie w różnych aspektach społeczeństwa. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Gołdap, od jego pochodzenia i ewolucji po dzisiejszy wpływ. Poprzez wyczerpującą analizę będziemy starali się dogłębnie zrozumieć, w jaki sposób Gołdap wpłynął na różne obszary i jakie perspektywy otwierają się wokół tego tematu.
Według danych z 31 grudnia 2022 Gołdap liczyła 13 283 mieszkańców.
Charakterystyka
Miasto posiada status uzdrowiska. Jako uzdrowisko klimatyczno-borowinowe oferuje usługi lecznictwa w zakresie schorzeń narządów ruchu, reumatycznych, stanów pourazowych oraz niektórych chorób kardiologicznych, układu oddechowego i nerwowego, a także chorób kobiecych.
W 2010 r. miasto otrzymało środki zewnętrzne na szereg inwestycji uzdrowiskowych, w tym na budowę nad jeziorem dwóch tężni solankowych, których realizacja zakończyła się z ponad półrocznym opóźnieniem 30 kwietnia 2014; był to czwarty obiekt tego typu w Polsce.
Decyzja o budowie Parku Zdrojowego z pijalnią wód mineralnych, groty solnej i tężni zapadła w 2012 roku. Dwie pierwsze otwarto w Parku w 2013 r.
Gołdap jest także ośrodkiem narciarskim. Na stokach Pięknej Góry (Gołdapskiej Góry), w Centrum Sportowo-Rekreacyjnym Piękna Góra udostępniono ponad 2000 m tras zjazdowych oraz 5 wyciągów narciarskich (w tym kolej krzesełkową przy trasie zjazdowej o długości 750 m). Przy dobrych warunkach śniegowych funkcjonuje tam również ponad kilometrowy betonowy tor saneczkowy.
W mieście znajduje się również Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne z basenem oraz halą sportową.
Położenie
Pod względem historycznym Gołdap leży na pograniczu trzech krain historycznych, będących terytoriami dawnych plemion bałtyckich: jej część położona na północ od rzeki Gołdapy należy do Nadrowii, fragment na południowym brzegu rzeki – do Galindii, zaś część leżąca na wschód od rzeki, w pobliżu jeziora Gołdap – do Jaćwieży.
Pod względem etnograficznym Gołdap położona jest zarówno na Mazurach, jak i na Małej Litwie. Jest to obszar tradycyjnie zamieszkiwany zarówno przez polskich Mazurów, jak i Litwinów pruskich.
Według danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,20 km².
Toponimia
Nazwa miasta ma pochodzenie staropruskie. Galdo oznacza dolinę, podłużną nieckę, a ape rzekę, co w połączeniu daje "rzekę płynącą w dolinie"; por. litewskie odpowiedniki gelda i upė.
Wieś Szyłajty powstała w 1565 roku z polecenia księcia Albrechta Hohenzollerna w miejscu wybranym przez starostów Rynu, Olecka i Wystruci, zasadźcą i pierwszym sołtysem był Bronisz Rostek. Prawa miejskie dawnej wsi Szyłajty nadał w 1570 r. książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern (obecna nazwa pochodzi od rzeki), uprawnił mieszczan do spławiania towarów do Królewca, połowu ryb oraz urządzania polowań na niedźwiedzie, wilki i lisy, a także uprawiania pszczelarstwa.
W 1583 r. miał miejsce bunt mieszczański, skutkujący znaczącą emigracją. Podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. przez kilka tygodni w Gołdapi stacjonowały polskie wojska Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego, przyszłego hetmana wielkiego koronnego. Tu w 1664 r. urodził się ks. Jan Jakub Gräber, polski duchowny luterański i wydawca publikacji religijnych w Królewcu. W XVIII w. przez Gołdap przebiegały dwie poczty konne: polska i litewska.
W 1807 r. w Gołdapi stacjonowały wojska gen. Jan Henryka Dąbrowskiego. W latach 1878–1879 miasto uzyskało połączenie kolejowe z Ełkiem i Wystrucią. Zostało poważnie zniszczone w I i II wojnie światowej. W czasie walk o Gołdap poległo około 12 000 żołnierzy Armii Czerwonej a znaczna część miasta została zniszczona.
nad zachodnim brzegiem jeziora Gołdap, opodal sanatorium „Wital”, zachowały się pozostałości zbudowanej w 1940 roku głównej kwatery wojennej dowództwa Luftwaffe (niem. Oberbefehlshaber der Luftwaffe-Hauptquartier) o kryptonimie „Robinson”, współpracującej z kwaterą Hermanna Göringa w Romintach (obecnie Krasnolesie) w Puszczy Rominckiej. W czasie wojny znajdował się tu m.in. schron przeciwlotniczy, dwa schrony do pracy sztabowej ze stopami strunobetonowymi, 6 obiektów ceglanych oraz 3 duże zbiorniki przeciwpożarowe. Była tam także eksperymentalna hamownia silników odrzutowych. W nocy z 19 na 20 października 1944 roku, w obliczu nadciągającej Armii Czerwonej, na hasło „Johannisfeuer”, kompleks został zniszczony.
Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Gołdapi,
Szkoła Podstawowa nr 2 im Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gołdapi,
Szkoła Podstawowa nr 3 im T. Kościuszki w Gołdapi,
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Noblistów Polskich w Gołdapi.
Szkoły ponadpodstawowe
Liceum Ogólnokształcące im Jana Pawła II w Gołdapi (ul. Popiełuszki 2)
Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi (ul. Jaćwieska 14)
Inne
Dom św. Faustyny „Nie lękajcie się” w Gołdapi Caritas Diecezcji Ełckiej (ul. Wojska Polskiego 16),
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Gołdapi (ul. Wolności 11),
Zespół Placówek Edukacyjno-Wychowaczych w Gołdapi (ul. Wojska Polskiego 18), w skład którego wchodzą: Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Bursa Szkolna i Biblioteka Pedagogiczna,
Państwowa Szkoła Muzyczna I st. w Gołdapi (ul. Partyzantów 31),
Kultura
Biblioteka Publiczna w Gołdapi (ul. Partyzantów 31),
Dom Kultury w Gołdapi (ul. Krótka 2),
Galeria K-2 (działająca w domu kultury)
Kino Kultura (wejście od ul. Plac Zwycięstwa 14).
Ośrodek Sportu i Rekreacji (ul. Partyzantów 31),
Muzeum Ziemi Gołdapskiej im. Mieczysława Ratasiewicza (dział zbiorów specjalnych Biblioteki Publicznej w Gołdapi na prawach izby regionalnej),
Cykliczne imprezy:
Kierunek Gołdap (styczeń),
Bieg Jaćwingów (ferie zimowe),
Dni Gołdapi (lipiec),
Międzynarodowy Konkurs Krzyku (lipiec),
Kartaczewo (sierpień),
Święto Jajka (sierpień),
Międzynarodowy Półmaraton Gusiew – Gołdap (sierpień),
Oprócz współpracy z miastami partnerskimi Gołdap aktywna jest na polu międzynarodowej współpracy w zakresie turystyki – należy do organizacji Cittàslow skupiającej miasta zainteresowane rozwojem zrównoważonego ruchu turystycznego.
↑Aleksander Kamiński: Jaćwież. Terytorium, ludność, stosunki gospodarcze i społeczne. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1953, s. 53. OCLC69316019. Cytat: mapa Toeppena przesuwała granicę galindzko-jaćwieską bardziej na wschód i wyznaczała ją do rzeki Gołdap, gdzie dziś miasto Gołdap. Tu zaczynała się Nadrowia, której południowe krańce wyznaczył na rzece Gołdap. (pol.).
↑Grzegorz Rąkowski: Mazury Garbate. Przewodnik dla turystów pieszych. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 12. ISBN 83-7005-027-1. Cytat: Obszary na pn. od jez. Mamry i rzeki Gołdapy zamieszkiwało pruskie plemię Nadrowów (Nadrowia). Okolice jez. Mamry i Puszczy Boreckiej były częścią terytorium wyjątkowo silnie rozwiniętego w tym okresie plemienia Galindów (Galindia). Natomiast okolice jez. Gołdap i Wzgórz Szeskich oraz tereny położone dalej na wsch. zamieszkiwały plemiona jaćwieskie (Sudawia). (pol.).
↑Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski: Leksykon miast polskich. Warszawa: MUZA SA, 1998, s. 199. ISBN 83-7079-926-4. Cytat: We wczesnym średniowieczu tereny nad Gołdapą zamieszkiwali pruscy Nadrowowie i Galindowie oraz Jaćwingowie . (pol.).
↑Mały słownik historii Polski. Tadeusz Łepkowski (red. nacz.). Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1964, s. 187. OCLC6987514. Cytat: Mazury – region geograficzno-hist. na Pojezierzu Mazurskim, obecne pow.: Gołdap . (pol.).