W tym artykule zmienna Grażdanka zostanie przeanalizowana pod różnymi kątami w celu zbadania jej aktualnego znaczenia i wpływu. Zostaną omówione różne aspekty związane z Grażdanka, badając jego wpływ na społeczeństwo, gospodarkę, politykę, kulturę lub inny obszar zainteresowań. Ponadto zaprezentowane zostaną różne punkty widzenia i opinie znawców tematu, a także istotne dane, które pozwolą zrozumieć jego znaczenie i zakres jego oddziaływania. Podobnie omówione zostaną możliwe wyzwania i kontrowersje związane z Grażdanka, badając możliwe implikacje krótko- i długoterminowe. W tym artykule staramy się zapewnić wszechstronną i zrównoważoną wizję, która pozwoli czytelnikowi zdobyć solidną wiedzę na temat Grażdanka i jego dzisiejszego znaczenia.
Grażdanka (ros. skrót odprzymiotnikowy od гражданский шрифт, grażdanskij szrift, tj. pismo świeckie) – zbliżona do form antykwy łacińskiej, graficzna odmiana cyrylicy, opracowana przez Piotra Mohyłę i później wprowadzona w Carstwie Rosyjskim za czasów Piotra I Wielkiego w latach 1708–1711.
Pierwotnie dokonano tylko modyfikacji kształtu liter i zachowano w grażdance wszystkie litery należące do cyrylicy. Szersze stosowanie grażdanki pokazało jednak, że zasób liter nie nadaje się w pełni do zapisu tekstów rosyjskich, ponieważ cyrylica pierwotnie służyła do zapisu tekstów w języku cerkiewnosłowiańskim. Dlatego też w ciągu XVIII w. dokonywano następujących zmian:
W XVIII w. nie zmieniono jednak utrwalonej pisowni wyrazów rosyjskich opartej często na naśladownictwie pisowni wyrazów starocerkiewnosłowiańskich (dlatego np. ‘je’ w zależności od wyrazu zapisywano literą E lub Ѣ).
5 lipca 1917 dokonano ostatecznej reformy pisowni, usuwając kolejne zbędne litery, aby uprościć i ujednolicić pisownię (np. odtąd ‘je’ jest zapisywane wyłącznie jako E).
Literę ъ w latach 20. i 30. XX w. często zastępowano apostrofem, ale zmiana przyjęła się tylko w języku ukraińskim i białoruskim.
Na podstawie w ten sposób modyfikowanego alfabetu rosyjskiego zmodyfikowano w XVIII-XIX w. inne alfabety cyryliczne, zarówno stare (w Bułgarii i Serbii), jak i nowe (na Ukrainie, Białorusi, w Mołdawii, Macedonii Północnej oraz Laponii). W XX w. alfabet ten zaadaptowany został do zapisu licznych języków na terenie ZSRR oraz w Mongolii. Sytuacja taka utrzymuje się w zasadzie do dziś, aczkolwiek niektóre z tych języków porzuciły grażdankę na rzecz alfabetu łacińskiego. W większości tych lokalnych odmian grażdanki dodane zostały dodatkowe litery dla oddania dźwięków niewystępujących w języku rosyjskim.
Stary („kościelny”) kształt cyrylicy (tzw. połuustaw) jest dziś zachowywany jedynie w wydawnictwach cerkiewnych w języku cerkiewnosłowiańskim, aczkolwiek i te coraz częściej drukowane są grażdanką. Dotyczy to w szczególności wydawnictw przeznaczonych do użytku wiernych (modlitewniki, śpiewniki).