Gubernia wileńska
Obecnie Gubernia wileńska stał się istotnym i interesującym tematem dla szerokiego spektrum osób i społeczności. Od wpływu na społeczeństwo po wpływ na kulturę popularną, Gubernia wileńska zdołał przyciągnąć uwagę ludzi w różnym wieku i o różnym pochodzeniu. W tym artykule podjęto próbę zbadania różnych aspektów Gubernia wileńska, analizując jego znaczenie, implikacje i znaczenie w dzisiejszym świecie. Celem multidyscyplinarnego podejścia jest przedstawienie holistycznej wizji Gubernia wileńska, zachęcając czytelnika do refleksji i krytycznej analizy tego tematu tak obecnego w naszej rzeczywistości.
| gubernia | |||
| 1795–1796 i 1801–1915 | |||
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia |
41 907,9 km² | ||
| Populacja (1904) • liczba ludności |
|||
| • gęstość |
38 os./km² | ||
Położenie na mapie 1897.jpg)
| |||
Gubernia wileńska (ros. Виленская губерния; biał. Віленская губерня; lit. Vilniaus gubernija) – jedna z guberni Imperium Rosyjskiego, utworzona w 1795 po III rozbiorze Polski. Razem z guberniami kowieńską, grodzieńską, mińską, mohylewską oraz witebską tworzyła Kraj Północno-Zachodni (teren b. Wielkiego Księstwa Litewskiego).
Historia
Na początku dzieliła się na powiaty (ujezdy): brasławski (później zwany nowoaleksandrowskim), wileński, wiłkomierski, zawilejski, kowieński, oszmiański, rosieński, telszewski, trocki, upicki (poniewieski), szawelski.
W czasie reform administracyjnych Pawła I ukazem z 12 września 1796 (wszedł w życie w 1797) połączono ją z gubernią słonimską w jedną gubernię litewską z siedzibą w Wilnie. Za Aleksandra I gubernia litewska w 1801 podzielona została na wileńską (do 1840 nazywaną litewsko-wileńską) oraz grodzieńską (dawniej gubernia słonimska). Od 1819 roku gubernia wileńska pozostawała pod naczelnym zarządem administracyjnym wielkiego księcia Konstantego.
W 1843 część obszaru przeszła do nowo utworzonej guberni kowieńskiej. W wileńskiej powstały wtedy powiaty: wileński, oszmiański, święciański (powiat zawilejski) i trocki, a także przekazany z guberni grodzieńskiej lidzki oraz z mińskiej – powiat wilejski i dziśnieński.
Ludność
| Rok | Razem | Litwini | Polacy | Białorusini | Rosjanie | Żydzi | inni | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1862 | 838 464 | 418 880 | 50% | 154 386 | 18% | 146 431 | 17% | 14 950 | 2% | 76 802 | 9% | 27 035 | 3% |
| 1865 | 891 715 | 210 273 | 24% | 154 386 | 17% | 418 289 | 47% | 27 845 | 3% | 76 802 | 9% | 4120 | 0% |
| 1883 | 1 192 000 | 417 200 | 35% | 281 312 | 24% | 239 592 | 20% | – | 176 416 | 15% | 77 480 | 7% | |
| 1897 | 1 561 713 | 274 414 | 18% | 126 770 | 8% | 880 940 | 56% | 75 803 | 5% | 197 929 | 13% | 5857 | 0% |
| 1909 | 1 550 057 | 231 848 | 15% | 188 931 | 12% | 570 351 | 37% | 408 817 | 26% | 146 066 | 9% | 4094 | 0% |
Podział narodowy ludności guberni wileńskiej (części okupowanej) przeprowadzony przez okupacyjną administrację niemiecką w 1916:
- Cała Ludność - 478 753
- Polacy - 263 149 (55%)
- Litwini - 118 188 (25%)
- Żydzi - 83 127 (20%)
- Inni - 13 489 (5%)
Różnica w spisach rosyjskich i niemieckich dotyczącej liczby Polaków w guberni wileńskiej uwarunkowana była zaniżaniem, przez wszystkie rosyjskie spisy ludności, liczby Polaków mieszkających na ziemiach zabranych.
Podział administracyjny w 1914 (na powiaty)
Generał-gubernatorzy wileńscy
- 1801 Levin August, hrabia von Bennigsen
- 1804–1806 Iwan Rückman
- 1806–1808 Aleksander Rimski-Korsakow
- ...
- 1812–1830 Aleksander Rimski-Korsakow, ponownie
- ...
- 1850–1855 Iwan Bibikow (1794–1857)
- 1855–1863 Włodzimierz Nazimow (1802–1874)
- 1863–1865 hr. Michaił Murawjow Wileński (1796–1866)
- 1865–1866 Konstantin von Kaufman (1818–1882)
- 1866–1868 hr. Edward Baranow (1811–1884)
- 1868–1874 Aleksandr Potapow (1818–1886)
- 1874–1880 Piotr Albiedinski (1826–1883)
- 1880–1884 hr. Eduard Totleben (1818–1884)
- 1884–1893 Iwan Kachanow (1825–1909)
- 1893–1897 Piotr Orżewski (1839–1897)
- 1897–1901 Witalij Nikołajewicz Trocki
- 1901–1902 w czasie przerwy w obsadzie gubernatorów wileńskich funkcję tę pełnił generał-gubernator Prowincji Litewskiej Wiktor Wilhelmowicz von Wahl
- 1902–1904 ks. Piotr Swiatopołk-Mirski (1857–1914)
- 1904–1905 Aleksander Freze
- 1905–1909 Konstanty Krzywicki
1912 – likwidacja urzędu generał-gubernatora wileńskiego
Miasta
Lista miast guberni na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego z 1897 roku oraz porównanie przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:
| Miasto | Populacja | Przynależność państwowa | ||
|---|---|---|---|---|
| w 1897 r | 1930 r | 2016 r | ||
| 1. | Wilno | 154 532 | 
|
|
| 2. | Lida | 9 323 |
|
|
| 3. | Oszmiana | 7 214 |
|
|
| 4. | Dzisna | 6 756 |
|
|
| 5. | Święciany | 6 025 |
|
|
| 6. | Druja | 4 742 |
|
|
| 7. | Wilejka | 3 560 |
|
|
| 8. | Troki | 3 240 |
|
|
| 9. | Radoszkowicze | 2 615 |
|
|
Przypisy
- ↑ Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.
- ↑ Jedynie nazwa rosyjska posiadała status oficjalny
- ↑ Wacław Tokarz, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Warszawa 1993, s. 55–56.
- ↑ Dmowski Roman, Polityka polska i odbudowanie państwa, Warszawa 1989.
Linki zewnętrzne
- Gubernia wileńska, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 525.
- o guberni w Encyklopedii Brockhauza i Efrona
| Rosja (Zabór rosyjski) |
| ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prusy (Zabór pruski) | |||||||||||||
| Austria (Zabór austriacki) |
| ||||||||||||
| Protektorat Austrii, Prus i Rosji (1815–1846) | |||||||||||||
