Język guarani
W dzisiejszym świecie Język guarani to temat, który przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Dzięki swoim licznym aspektom i implikacjom Język guarani stał się kluczowym punktem dyskusji w różnych dziedzinach, od polityki po naukę, kulturę i społeczeństwo w ogóle. Na przestrzeni dziejów Język guarani odegrał kluczową rolę w ewolucji ludzkości, wyznaczając ważne kamienie milowe i generując znaczące zmiany w sposobie, w jaki widzimy i rozumiemy otaczający nas świat. W tym artykule zbadamy różne wymiary Język guarani i przeanalizujemy jego wpływ na naszą obecną rzeczywistość.
| Obszar | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
6–7 mln | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Boliwia, Paragwaj, Corrientes (Argentyna) | ||||||
| Organ regulujący | Akademia Języka Guarani | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | gn | ||||||
| ISO 639-2 | grn | ||||||
| ISO 639-3 | grn | ||||||
| IETF | gn | ||||||
| Glottolog | tupi1282 | ||||||
| Ethnologue | grn | ||||||
| GOST 7.75–97 | гуа 160 | ||||||
| SIL | grn | ||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język guarani (nazwa własna: Avañe'ẽ) – polisyntetyczny język z rodziny językowej tupi-guarani, którym posługuje się 6–7 mln osób – południowoamerykańskich Indian z grupy ludów Guarani oraz tamtejszych Metysów. Zamieszkują oni głównie w Paragwaju, a także w Brazylii, Boliwii i Argentynie (w tym liczni emigranci w Buenos Aires).
Początkowo jeden z głównych języków ludów pierwotnych, zamieszkujących centralne obszary Ameryki Południowej, od czterech stuleci współistnieje tam z językiem hiszpańskim, co prowadzi do ich wzajemnego przenikania się i uzupełniania. Pierwotnie występował wyłącznie w wersji ustnej, ale w XVIII wieku, początkowo dzięki tekstom religijnym wykorzystywanym przez jezuitów w tzw. redukcjach na terenie Republiki Guaranów, uzyskał także formę literacką. Obecnie, obok hiszpańskiego, jest jednym z dwóch oficjalnych języków Paragwaju.
Mimo wyjątkowej w skali kontynentu sytuacji, w której ponad 90% mieszkańców kraju zna język guarani jako ojczysty, to elity rządzące posługują się głównie hiszpańskim i przez to obecność guarani w sytuacjach oficjalnych i urzędowych jest wciąż niewielka. W 1950 r. na kongresie językowym w Montevideo przyjęto nowy model alfabetu języka guarani, niezależny od wzorców języka hiszpańskiego.
Dysponuje 18 spółgłoskami oraz samogłoskami: a, e, i, o, u, y – każdej z nich odpowiada też samogłoska nosowa. Deklinacja rzeczowników jest słabo rozbudowana. Posiada tylko 4 rodzime liczebniki, reszta (od 5 w górę) pochodzi z języka hiszpańskiego.
Dzięki językowi guarani do języków europejskich trafiły takie słowa, jak tukan, jaguar, aguti, pirania i kuguar. Większość nazw geograficznych w Paragwaju ma jedynie hiszpańskie formy, ale np. stolica państwa Asunción w języku guarani nazywa się tak samo jak kraj – Paraguai.
Przykładowy tekst w języku guarani:
- Mayma yvypóra ou ko yvy ári iñapytl’yre ha eteîcha dignidad ha derecho jeguerekópe; ha ikatu rupi oikuaa añetéva ha añete’yva, iporâva ha ivaíva, tekotevê pehenguéicha oiko oñondivekuéra.
Przekład:
- Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa (Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka)