Język tetum

We współczesnym świecie Język tetum stał się tematem ogólnego zainteresowania ze względu na jego wpływ na różne aspekty społeczeństwa. Od wpływu na gospodarkę po znaczenie w technologii i kulturze, Język tetum stanowi punkt zwrotny w naszym sposobie rozumienia świata. Jego znaczenie przekroczyło bariery geograficzne i wywołało globalną debatę na temat jego znaczenia i konsekwencji. W tym artykule zbadamy wiele aspektów Język tetum i jego rolę w dzisiejszym społeczeństwie, analizując jego skutki i przyszłość w zmieniającym się i dynamicznym kontekście.

lia-tetun
Obszar

Timor Wschodni, Indonezja (głównie wyspa Timor)

Liczba mówiących

750–800 tys.

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Timor Wschodni
Organ regulujący Narodowy Instytut Językoznawstwa
Ethnologue 5 rozwojowy
Kody języka
ISO 639-2 tet
ISO 639-3 tet
IETF tet
Glottolog tetu1245
Ethnologue tet
BPS 0119 2
WALS ttn
SIL tet
Występowanie
Ilustracja
Tetun-Dili w Timorze Wschodnim
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku tetum
Słownik języka tetum
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tetum (lia-tetun, tetun) – język austronezyjski używany głównie w Timorze Wschodnim, gdzie wraz z portugalskim jest objęty statusem języka urzędowego. Szacunkowo posługiwać się nim może ok. 750–800 tys. osób. Jest używany także w Indonezji (szczególnie w indonezyjskiej części wyspy TimorTimorze Zachodnim).

Tetum dzieli się na cztery główne dialekty: Tetun-Dili lub Tetun-Prasa, którym posługuje się ludność zamieszkująca Dili i okolice, Tetun-Terik, którym posługuje się ludność południowo-wschodniej części Timoru Wschodniego, Tetun-Belu, którym posługuje się ludność zamieszkująca tereny od cieśniny Ombai po morze Timor, oraz Nana’ek, którym posługuje się ludność Metinaro. W dialekcie Tetun-Dili szczególnie mocno są zaznaczone wpływy języka portugalskiego. Według Ethnologue jest to odrębny język kreolski. Dialekt ten jest zrozumiały na całym terytorium Timoru Wschodniego – pełni funkcję krajowej lingua franca. W powszechnym użyciu jest także język indonezyjski.

Kościół katolicki przyjął tetum jako język liturgiczny.

Fonologia

W taki oto sposób przedstawia się zasób samogłoskowy języka tetum:

Fonemy samogłoskowe języka tetum
przednie centralne tylne
przymknięte i u
średnie e o
otwarte ä

W języku tetum /a/ /i/ oraz /u/ wymawia się stosunkowo niezmiennie, natomiast na wymowę /e/ i /o/ mają wpływ głoski, którymi są otoczone. Przykładowo ich dźwięk jest nieco wyższy, kiedy w następnej sylabie znajdują się głoski /u/ lub /i/.

Gramatyka

 Osobny artykuł: Gramatyka języka tetum.

Tetum nie jest językiem fleksyjnym, czym odróżnia się np. od wielu języków indoeuropejskich. W gramatyce tetum występuje jednak szereg reguł zapożyczonych bezpośrednio z języka portugalskiego.

Słownictwo

Tetum jest językiem malajsko-polinezyjskim, co powoduje, że jego podstawowe słownictwo wywodzi się właśnie ze rdzeni austronezyjskich. Jednak w ciągu wieków tetum przejął bardzo wiele słów z języka portugalskiego, np.:

  • aprende – uczyć się (od aprender);
  • eskola – szkoła (od escola);
  • istoria – historia (od historia);
  • paun – chleb (od pão).

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Tyler M. Heston, The segmental and suprasegmental phonology of Fataluku, praca doktorska, University of Hawaiʻi at Mānoa, 2015, s. 2–3, OCLC 1257952306 (ang.).
  2. M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Tetun Dili, Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 (ang.).
  3. Robert B. Kaplan, Richard B. Baldauf: Language Planning in the Asia Pacific: Hong Kong, Timor-Leste and Sri Lanka. Routledge, 2013. ISBN 978-1-317-98179-4. OCLC 1053715502. . (ang.).
  4. Geoffrey Hull: Tetum, Language Manual for East Timor. Academy of East Timor Studies, Faculty of Education & Languages, University of Western Sydney, Macarthur, 1999. (ang.).
  5. A Traveller’s Dictionary in Tetun-English and English-Tetun.

Linki zewnętrzne