Kalendarium paryskie

Kalendarium paryskie
	; Karta 1r
Oznaczenie	Rps II 3309
Data powstania	trzecia ćwierć XIV w.
Miejsce powstania	prawdopodobnie Paryż
Język	łacina
Rozmiary	24,5x18cm
Liczba kart	6 + II (7 + V)
Miejsce przechowywania	Biblioteka Narodowa w Warszawie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kalendarium paryskie (łac. Calendarium Parisiense) – średniowieczny, zdobiony manuskrypt francuski z XIV w., zawierający kalendarz liturgiczny, przechowywany Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Historia

Manuskrypt powstał prawdopodobnie w trzeciej ćwierci XIV wieku w jednym ze skryptoriów paryskich (według informacji na stronie Polony około 1350–1400). Księga została przywieziona do Polski w 1. połowie XVIII w. przez Józefa Andrzeja Załuskiego. Po przejęciu Biblioteki Załuskich przez Rzeczpospolitą król Stanisław August Poniatowski ufundował skórzaną oprawę z królewskim superekslibrisem oraz inskrypcją „PATRIAE PATRIS STANISLAI AUGUSTI CURA ET LIBERALITATE REGIA MDCCLXXV”. Po upadku powstania kościuszkowskiego manuskrypt wraz z Biblioteką Załuskich przewieziony został do Petersburga. Przez pewien czas przechowywany był w Ermitażu. Na mocy traktatu ryskiego powrócił do Polski i trafił do zbiorów Biblioteki Narodowej. W 1939 przewieziono go do Kanady, skąd powrócił po dwudziestu latach. Manuskrypt jest dostępny on-line w Cyfrowej Bibliotece Narodowej „Polona”.

Opis

Manuskrypt, spisany na pergaminie, ma wymiary 24,5x18cm (wg informacji na stronie Polony 25x18cm). Składa się z 6 kart głównych (12 stron) i II dodatkowych (według informacji na stronie Polony 7 + V kart).

Na początku każdej strony umieszczony jest łaciński tekst pisany heksametrem, zawierający informacje o dniach ferialnych według tradycji rzymskiej, a także dotyczące liczby dni, długości nocy i dni danego miesiąca. Informacje umieszczone są w czterech kolumnach (pierwsza – dni kalendarza astronomicznego według cyklu księżycowego, druga – dni tygodnia kalendarza kościelnego z wyróżnionymi niedzielami, trzecia i czwarta – kalendy, nony i idy kalendarza juliańskiego), zaś w piątek kolumnie wymienione są święta kościelne i imiona świętych. Imiona świętych, zwłaszcza czczonych szczególnie w Paryżu, wyróżnione są kolorem złotym. Teksty zapisano gotycką minuskułą kaligraficzną, czarnym atramentem, złotem płatkowym, ultramaryną, różowym karminem i czerwienią cynobrową.

Każda strona otoczona jest bordiurą, złożoną z listewek i wyrastających z nich złotych listków głogu. W dolnych marginesach bordiury umieszczone są po dwa medaliony, ukazujące m.in. zajęcia typowe dla danej pory roku (w sumie 24 medaliony).

Manuskrypt był początkiem większej całości, prawdopodobnie brewiarza. Zalicza się do najpiękniej zdobionych francuskich rękopisów średniowiecznych w zbiorach Biblioteki Narodowej.