Lista największych państw w historii

W tym artykule poruszony zostanie temat Lista największych państw w historii, który w ostatnich latach zyskał duże znaczenie ze względu na jego wpływ na różne obszary społeczeństwa. Od momentu powstania Lista największych państw w historii budzi coraz większe zainteresowanie wśród specjalistów i ogółu społeczeństwa, stając się tematem ciągłej debaty i refleksji. W tym artykule przeanalizowane zostaną różne aspekty związane ze Lista największych państw w historii, takie jak jego pochodzenie, ewolucja, implikacje i przyszłe perspektywy. Podobnie zbadane zostaną różne opinie i stanowiska dotyczące Lista największych państw w historii, w celu przedstawienia kompleksowej i wzbogacającej wizji w tej kwestii.

Lista największych państw w historii – największe terytorialnie imperia i państwa jakie istniały na przestrzeni dziejów.

Polska (I Rzeczpospolita) w latach 1618–1621 zajmuje 99. miejsce w historii pod względem powierzchni.

Imperium	Głowa państwa	Powierzchnia (mln km²)	Mapa	Lata	Ludność (w milionach)	% światowej populacji w danym okresie
11a	0	a	-9999	0	0
Brytyjskie imperium kolonialne	Jerzy V	35,8		1922	458 (w 1938)	19.95% (458 mln na 2295 mln w 1938)
Wielki Ułus Mongołów	Kubilaj-chan	33,0		1270	110,0 (w XIII w.)	25,64% (110 mln na 429 mln w XIII w.)
Imperium Rosyjskie	Aleksander II	23,7		1866	176,4 w 1913	9,84% (176,4 mln na 1791 mln w 1913)
Związek Radziecki	Michaił Kalinin	22,4		1945–1991	286 (1989)	5,4% (286 mln na 5291 mln w 1989)
Hiszpańskie imperium kolonialne	Karol IV	20,0		1740–1790	68,2	12,26% (68,2 mln na 556 mln w XVII w.)
Rosja	Władimir Putin	17,1		2022	146,1	2,0% (142,9 mln na 7000 mln w 2011)
Chiny – Cesarstwo Qing	Qianlong	14,7		1790	432,2 w 1851.	36,6% (381 mln na 1.041 mln w 1820)
Kalifat Umajjadów	Jazid II	13,0		720–732	62 (w wieku VIII)	29,5% (62 mln na 210 mln w wieku VII)
Francuskie imperium kolonialne	Alexandre Millerand	13,5		1923–1938	150,9 w 1938	6,0% (150,9 mln na 2295 mln w 1938)
Kalifat Abbasydów	As-Saffah	11,1		750	50 W 850	20,0% (50 mln na 250 mln w 850)
Portugalskie imperium kolonialne	Maria I	10,4		1815
Kanada	Karol III	10		2005	33,5	0,5% (33,5 mln na 7000 mln w 2011)
Chińska Republika Ludowa	Xi Jinping	9,9		od 1999	1347	19,2% (1347 mln na 7000 mln w 2011)
Stany Zjednoczone Ameryki	William McKinley	9,8		1898–1946	141,4 w 1946	5,23% (141,4 mln na 2700 mln w 1950)
Cesarstwo Brazylii	Piotr I	8,7		1822–1825	4	0,36% (4 mln na 1100 mln w 1820)
Australia	Jerzy VI	8,2		1939	22,3 w 2011	0,3% (22,3 mln na 7000 mln w 2011)
Persja – Imperium Achemenidów	Kserkses I	8,0		480 p.n.e.	49,4 (w V w. p.n.e.)	44,0% (49,4 mln na 112,4 mln w 480 p.n.e.)
Cesarstwo Wielkiej Japonii	Hirohito	7,4		1942	134,8 w 1938	5,9% (134,8 mln na 2295 mln w 1938)
Cesarstwo Rzymskie	Trajan	6,5		115–117	80,0 (w II w n.e.)	35,9% (80,0 mln na 223 mln w II w n.e.)
III Rzesza	Adolf Hitler	6,4		1942	75,4 mln	3,3% (75,4 mln na 2295 mln w 1938)
Kaganat Turkutów	Bumyn	6,0		557
Złota Orda	Tokta	6,0		1310
Królestwo Macedonii	Aleksander Macedoński	5,2		323 p.n.e.
Turcja – Imperium Osmańskie	Mehmed IV	5,2		1683	39 w XVII w.	7,1% (39,0 mln na 556 mln w XVII w.)
Kalifat Fatymidów	Al-Mu’izz	5,1		969
Indie – Imperium Maurjów	Aśoka	5,0		250 p.n.e	50,0 w II w. p.n.e.	33,3% (50,0 mln na 150 mln w II w. p.n.e.)
Cesarstwo Meksyku	Augustyn I	4.9		1822
Imperium tybetańskie	Sadnalegs	4,6		800
Persja – Imperium Timurydów	Timur	4,6		1405
Indie – Imperium Wielkich Mogołów	Aurangzeb	4,6		1690	175 w 1700	29,2% (175,0 mln na 600 mln w 1700)
Cesarstwo Bizantyńskie	Justynian I Wielki	4,5		550	35 w VI w.	19,8% (35 mln na 177 mln w 550)
Indie – Imperium Pala	Devapala	4,0		850	60 w 850	24,0% (60,0 mln na 250 mln w 850)
Państwo Heftalitów	Toramana	4,0		490
Persja – Imperium Afszarydów	Nadir Szah Afszar	4,0		1747
Persja – Imperium Seleucydów	Seleukos I	3,9		301 p.n.e.
Turcja – Wielcy Seldżucy	Malikszah I	3,9		1080
Włoskie imperium kolonialne	Wiktor Emanuel III	3,8		1939–1940	51,9 w 1938	2,3% (51,9 mln na 2295 mln w 1938)
Indie – Imperium Kuszanów	Vasudeva I	3,8		200	42,37 w 140	19,0% (42,37 mln na 223 mln w 140)
Ilchanat	Oldżajtu	3,75		1310
Holenderskie imperium kolonialne	Wilhelmina	3,7		1920–1940	60 w 1940	2,9% (60 mln na 2100 mln w 1940)
Indie – Imperium Ćolów	Rajadhiraja Chola	3,6		1050
Imperium Chorezmijskie	’Ala ad-Din Muhammad II	3,6		1218
Persja – Imperium Sasanidów	Chosrow II	3.5		620	78,0 (w VII w.)	37,1% (78,0 mln na 210 mln w VII w.)
Indie – Imperium Guptów	Ćandragupta II	3,5		400	58 w 400	26,36% (58,0 mln na 220 mln w 400)
Chanat Czagatajski	Czagataj	3,5		1310–1350
Persja – Imperium Safawidów	Isma’il I	3,5		1512
Niemieckie imperium kolonialne	Wilhelm II	3,5		1914	64,9 w 1914	3,7% 64,9 mln na 1753 mln w 1910)
Peru-Boliwia	Andrés de Santa Cruz	3,5		1835–1839
Indie	Fakhruddin Ali Ahmed	3,3		od 1975	1166	16,7% (1166 mln na 7000 mln w 2011)
Sułtanat Delhijski	Kutb ud-din Mubarak Szach	3,2		1320	70 w 1330	18,91% (70,0 mln na 370 mln w 1330)
Kaganat ujgurski	Jaγlaqar	3,1		795
Kaganat Chazarski	Zachariasz	3,0		850
Ruś Kijowska	Jarosław I Mądry	3,0		1050
Kaganat Karachanidów	Muhammad Toghan Khan	3,0		1025
Duńskie imperium kolonialne	Chrystian VII	3,0		1800
Imperium Medów	Kyaksares	2,8		585 p.n.e.
Królestwo Partów	Wonones I	2,8		1
Argentyna	Julio Argentino Roca	2,8		od 1881	40	0,6% (40 mln na 7000 mln w 2011)
Sutanat Ajjubidów	Saladyn	2,7		1190
Kazachstan	Kasym-Żomart Tokajew	2,7		od 1991	18,4 w 2017	0,24% (18,4 mln na 7530 mln w 2017)
Madżapahit	Hayam Wuruk	2,7		1389
Królestwo Indo-Greckie	Demetriusz II	2,5		150 p.n.e.
Królestwo Greko-Baktryjskie	Antymachos I Theos	2,5		184
Konfederacja Marathów	Ramaraja	2,5		1674–1820	150 w 1820	13,6% (150 mln na 1100 mln w 1820)
Belgijskie imperium kolonialne	Albert I	2,5		1922–1960
Chanat Kara Kitajów	Yelü Zhilugu	2,5		1210
Wielka Kolumbia	Simón Bolívar	2,5		1825–1831	2,6 w 1825	0,23% (2,6 mln na 1100 mln w 1825)
Sudan	Abdel Fattah Muhammad al-Maghrabi	2,5		1956–2011	33 w 2009	0,5% (33 mln na 6820 mln w 2009)
Algieria	Ahmed Ben Bella	2,3		od 1962	41,3 w 2018	0,54% (41,3 mln na 7530 mln w 2018)
Chiny – Cesarstwo Jin	Taizong	2,3		1126
Demokratyczna Republika Konga	Joseph Kasavubu	2,3		od 1963-	81,3 w 2018	1,1% (81,3 mln na 7530 mln w 2018)
I Cesarstwo Francuskie	Napoleon I	2,1		1811	30,3 w 1811	2,9% (30,3 mln na 1050 mln w 1811)
Sułtanat Mameluków	An-Nasir Muhammad	2,1		1300
Arabia Saudyjska	Abd al-Aziz ibn Saud	2,0		od 1932	33 w 2018	0,43% (33 mln na 7530 mln w 2018)
Cesarstwo zachodniorzymskie	Flawiusz Honoriusz	2,0		395	22 w IV w.	12,4% (22 mln na 178 mln w 400)
Emirat Saffarydów	Amr Ibn Lajs	2.0		900
Kalifat Almohadów	Muhammad an-Nasir	2,0		1200
Państwo Inków	Huayna Capac	2,0		1527
Skonfederowane Stany Ameryki	Jefferson Davis	2,0		1861–1865	9,1 w 1865	0,65% (9,1 mln na 1400 mln w 1865)
Związek Południowej Afryki	Jerzy VI	2		1949–1990 (aneksja Namibii)	35 w 1990	0,66% (35 mln na 5300 mln w 1990)
Indonezja	Sukarno	1,9		od 1945	264	3,5% (264 mln na 7530 mln)
Chanat Syberyjski	Ibak-Irahim	1,8		1520
Libia	Idris I	1,78		od 1951	6,4 w 2018	0,08% (6,4 mln na 7530 mln)
Królestwo Indo-Partów	Gondofares	1.5		50
Królestwo Indo-Scytów	Maues	1,5		90
Mongolia	Bogda Chan	1,5		od 1911	3 w 2018	0,04% (3 mln na 7530 mln w 2018)
Imperium Nowoasyryjskie	Aszurbanipal	1,4		697 p.n.e.
Songhaj	Askia Muhammad	1,4		1500
Federacja Mali	Modibo Keïta	1,4		1959-1960	7,5 w 1960	0,25% (7,5 mln na 3000 mln w 1960)
Imperium Harszy	Harsza	1,35		625–648
Etiopia	Haile Selassie I	1,3		1952–1993	48 w 1990	0,9% (48 mln na 5300 mln w 1990)
Imperium Mali	Ko Mamadi	1,29		1312	45 w poł XV w.	10,0% (45,0 mln na 450 mln w poł w. XV)
Czad	François Tombalbaye	1,28		od 1960	15 w 2018	0,2% (15 mln na 7530 mln w 2018)
Niger	Hamani Diori	1,26		od 1960	21,5 w 2018	0.3% (21,5 mln na 7530 mln w 2018)
Aksum	Ezana	1,25		350
Angola	Agostinho Neto	1,25		od 1975	17	0,2% (na 7000 w 2011)
Imperium Frankijskie	Karol Wielki	1,2		814
Zjednoczona Republika Arabska	Gamal Abdel Naser	1,18		1959–1961	32	1,07% (32 mln na 2982 mln w 1961)
Rzeczpospolita Obojga Narodów	Zygmunt III	1,15		1618–1621	10	1,8% (10 mln na 546 mln w 1620)
I Państwo Bułgarskie	Symeon I	0,8		681–1018	4	1,6% (4 mln na 255 mln w 1000)

Zobacz też

• Lista państw świata według powierzchni
• Imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce

Uwagi

1. ↑ Osoba sprawująca urząd głowy państwa w momencie osiągnięcia przez dane imperium największego terytorium, lub powstania danego państwa w takich rozmiarach.
2. ↑ W 1922 Imperium Brytyjskie – metropolia (Wielka Brytania), kolonie, dominia, terytoria mandatowe. Dominia w tym czasie były de facto samorządnymi państwami powiązanymi z Wielką Brytanią unią personalną (wspólny król), po tym jak w 1919 zostały dopuszczone na równi z suwerennymi państwami do grona sygnatariuszy traktatu wersalskiego i członków założycieli Ligi Narodów. W 1922 Imperium Brytyjskie bez dominiów obejmowało 13,7 mln km² (co dawałoby mu 7. miejsce w rankingu).
3. ↑ Michaił Kalinin był symboliczną głową państwa ZSRR jako Przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej. Faktycznie przywódcą państwa był Józef Stalin jako sekretarz generalny KC KPR(b), WKP(b) i KPZR, oraz przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, a potem Rady Ministrów ZSRR; oraz jako Marszałek (generalissimus) Związku Radzieckiego.
4. ↑ Rosja – jako Federacja Rosyjska powstała w 1991 po rozpadzie Związku Radzieckiego.
5. ↑ Liczba osób spisanych w 1851 wyniosła 432 164 047 zgodnie z Draft History of Qing.
6. ↑ Aneksja Wyspy Hans.
7. ↑ Chińska Republika Ludowa proklamowana w 1949 roku.
8. ↑ Od przyłączenia Makau do ChRL.
9. ↑ Amerykańskie Imperium kolonialne od zdobycia Filipin i Portoryko w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej do uzyskania niepodległości przez Filipiny.
10. ↑ Wystąpienie Urugwaju.
11. ↑ 1939-(retroakcja) wejście w życie Statutu Westminsterskiego stwierdzającego niepodległość Australii. Wówczas państwo administrowało Terytorium Papui i Nowej Gwinei (wcześniej Papua oraz Nowa Gwinea Australijska).
12. ↑ 1942: apogeum podbojów Cesarstwa Japonii w czasie II wojny światowej – Japonia + terytoria mandatowe + obszary okupowane (Indochiny, Malaje, część Chin, Holenderskie Indie Wschodnie i niektóre wyspy Pacyfiku.
13. ↑ „Rzesza Wielkoniemiecka” łącznie z obszarami okupowanymi nie wcielonymi do III Rzeszy, np. komisariaty na zajętych obszarach Związku Radzieckiego.
14. ↑ Aneksja Sikkimu.
15. ↑ W skład duńskiego imperium kolonialnego wchodziły Dania, Norwegia, Islandia i Grenlandia.
16. ↑ Przyłączenie Patagonii.
17. ↑ ^{a b c d e f} Uzyskanie niepodległości.
18. ↑ Objęcie mandatu nad Ruanda-Urundi do uzyskania niepodległości przez Kongo Belgijskie.
19. ↑ Do czasu uzyskania niepodległości do powstania Sudanu Południowego.
20. ↑ Ostateczne przyłączenie (pokonanie secesji) Katangi.
21. ↑ I Cesarstwo Francuskie pod panowaniem Napoleona I łącznie z państwami zależnymi (Księstwo Warszawskie, Związek Reński, Hiszpania i Włochy).
22. ↑ Powstanie Królestwa Arabii Saudyjskiej.
23. ↑ Podział Cesarstwa Rzymskiego.
24. ↑ W latach 1976–2002 częścią Indonezji był de facto Timor Wschodni.
25. ↑ Niepodległość od Chin jako Mongolia Zewnętrzna.
26. ↑ Łącznie z Erytreą.
27. ↑ Zjednoczona Republika Arabska powstała 1 lutego 1958 roku w wyniku połączenia Egiptu i Syrii. 29 września 1961 w Syria w wyniku zamachu stanu, wycofała się z unii. Egipt zachował nazwę Zjednoczonej Republiki Arabskiej aż do 1971 roku.
28. ↑ Po rozejmie z Rosją w Dywilinie.

Przypisy

1. ↑ Ferguson, Niall (2004). Empire, The rise and demise of the British world order and the lessons for global power. Basic Books. ISBN 0-465-02328-2.
2. ↑ Harrison Moore: The Dominions of the British Commonwealth in the League of Nations, International Affairs, s. 373, rok 1931.
3. ↑ F. R. Scott (January 1944). „The End of Dominion Status”. The American Journal of International Law (American Society of International Law) 38 (1): 34–49.
4. ↑ Mark Harrison: The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison, 1998.
5. ↑ https://web.archive.org/web/20120819050341/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf s.222 Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). „East-West Orientation of Historical Empires” (PDF). Journal of World-Systems Research (University of Connecticut) 12 (no. 2): 219-229.
6. ↑ ^{a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac} Peter Turchin, Thomas D. Hall and Jonathan M. Adams, „East-West Orientation of Historical Empires”, Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219-229 (2006).
7. ↑ ^{a b c d} Gordon (2005).
8. ↑ Inwazja Rosji na Ukrainę (2022).
9. ↑ Mały słownik kultury świata arabskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971. Hasło: Omajjadzi w Damaszku, s. 415.
10. ↑ ^{a b} McEvedy and Jones (1978).
11. ↑ Hans – nietypowa walka Kanady i Danii o bezludną wyspę , turystyka.wp.pl .
12. ↑ 2011 Census Profile , Statistics Canada   (ang.)., dostępna.
13. ↑ ^{a b c d e f} Human Population Through Time. American Museum of Natural History 2016-11-04. .
14. ↑ Vasseghi, Sheda.
15. ↑ The other Iran story: Re-engineering the nation’s cultural DNA. worldtribune.com. .”, Breaking... WorldTribune.com World Tribune News (12 October 2009).
16. ↑ Alfred Cook, Psychology, an Account of the Principal Mental Phenomena 27.
17. ↑ International Programs – People and Households – U.S. Census Bureau , census.gov  .
18. ↑ Steele, Christy, „Rome”, p. 36 (2001).
19. ↑ Mclynn Frank „Marcus Aurelius” p. 4. wyd. The Bodley Head 2009.
20. ↑ Roman Empire Population s. 65.
21. ↑ Mclynn Frank „Marcus Aurelius” p. 4. Wyd. The Bodley Head 2009.
22. ↑ ^{a b c d e} Rein Taagepera „Size and Duration of Empires Growth-Decline Curves, 3000 to 600 B.C.”, Social Science Research Vol. 7, 180-196 (1978).
23. ↑ Colin McEvedy y Richard Jones (1978), „Atlas of World Population History”, Facts on File (p. 342-351). New York.
24. ↑ Thomlinson (1975, Tabla 1).
25. ↑ History Chola Empire – History Of Ancient, Medieval And Modern India.
26. ↑ Harrison (1998, p. 3,7).
27. ↑ Populacja Imperium Rzymskiego « IMPERIUM ROMANUM, „IMPERIUM ROMANUM”   (pol.).
28. ↑ John O. Hunwick: Timbuktu and the Songahy Empire: Al-Sa’di’s Ta’rikh Al-sudan Down to 1613 and other Contemporary Documents (Brill, 2003), p. xlix.
29. ↑ Hempstone, s. 312.
30. ↑ Walker, Sheila S., African roots/American cultures: Africa in the creation of the Americas, Publicado por Rowman & Littlefield, p. 127. (2001).
31. ↑ Mariusz Trąba, Lech Bielski: Władcy i królowie Polski. Warszawa: Reader’s Digest, 2005, s. 444. ISBN 83-60123-13-6.