Mapa radziwiłłowska

W dzisiejszym świecie Mapa radziwiłłowska zyskał niespotykane dotąd znaczenie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie w historii czy wpływ na dziedzinę nauki, Mapa radziwiłłowska stał się stałym tematem rozmów na całym świecie. Od początków do obecnej ewolucji Mapa radziwiłłowska pozostaje tematem zainteresowania ekspertów, entuzjastów i ogółu społeczeństwa. W tym artykule dokładnie zbadamy znaczenie Mapa radziwiłłowska, analizując jego różne aspekty i rolę, jaką odgrywa w naszym codziennym życiu.

Mapa radzwiłłowska, wydanie z 1613 roku zawierające mapę Dniepru. Pod mapami znajdował się również opis geograficzny i etniczny
Mapa radziwiłłowska, wydanie z 1635 roku
Oddzielne wydanie mapy ze schematem dolnego Dniepru, wyd. 1640

Magni Ducatus Lithuaniae caeterumque regionum illi adiaciencium exacta descriptio (pol. Dokładne opisanie Wielkiego Księstwa Litewskiego i krajów sąsiednich), znana jako mapa radziwiłłowska – mapa ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego w skali 1:1 300 000 powstała pod nadzorem Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, wykonana przez niderlandzkiego kartografa i grawera Hessela Gerritsza na podstawie rysunków Tomasza Makowskiego. Mapa została wydana w 1613 w Amsterdamie w drukarni Willema Janszoona Blaeu.

Mapa radziwiłłowska uważana jest za arcydzieło sztuki kartograficznej. Pod względem precyzji i dokładności przewyższała późniejsze mapy XVII- i XVIII-wieczne. Była szeroko wykorzystywana w kartografii Europy Wschodniej.

Opis

Fragment mapy przedstawiający Bramę Smoleńską
Fragment mapy przedstawiający rzekę Roś

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, zwany „Sierotką”, od 1579 roku marszałek wielki litewski i później wojewoda wileński, zainteresował się wykonaniem dokładnej mapy Wielkiego Księstwa Litewskiego zgodnie ze współczesnymi standardami sztuki kartograficznej. W tym celu zebrał zespół, w skład którego wchodził wojewoda kijowski Konstanty Wasyl Ostrogski, angielski matematyk i jezuita Jakub Bosgrave oraz rysownik Tomasz Makowski, dworzanin Radziwiłła.

Zespół Radziwiłła pracował nad mapą od 1595 do 1599 roku. Zbieraniem materiałów i dokonywaniem pomiarów zajął się Tomasz Makowski, który też najprawdopodobniej sporządził główny rysunek mapy. Parametry geograficzne zostały częściowo zaczerpnięte z dokumentów pomiary włócznej, reformy rolnej zainicjowanej w 1547 roku przez królową Bonę Sforzę. Na mapie zaznaczono 1020 miejscowości, spośród których 357 było przedstawionych w kartografii po raz pierwszy.

Pierwotnie miedziorytowa karta była przewidziana jako mapa ścienna. Oprócz przedstawienia ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego w granicach z końca XVI wieku, mapa przedstawiała również terytoria sąsiednie (duża część Ukrainy, Prusy Książęce, Kurlandia, część Mazowsza i Małopolski). Dodatkowo zawierała dwuczęściowy schemat dolnego Dniepru aż do jego ujścia w Morzu Czarnym, wraz z dodatkowymi opisami np. porohów. Dniepr stanowił dla Wielkiego Księstwa Litewskiego ważny szlak komunikacyjny oraz transportowy. Podobną rolę odgrywała przedstawiona na mapie Dźwina. Pod mapami znajdował się obszerny opis geograficzny i etniczny Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W późniejszych wydaniach szkice Dniepru i dolny opis usunięto, i wówczas mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego była drukowana samodzielnie jako kwadrat o wymiarach ok. 74 × 74 cm.

W 1631 roku Willem Blaeu umieścił mapę również w wydanym przez niego atlasie Appendix Theatri A.Ortelii et Atlantis G. Mercatoris. Aby poprawić czytelność mapy w atlasie, drukował ją z czterech miedzianych płyt i umieszczał na czterech osobnych stronach, zaś mapy Dniepru dołączył oddzielnie. W sumie do roku 1670 rodzina Blaeu opublikowała 17 razy mapę radziwiłłowską Litwy w swoich atlasach w niezmienionym formacie z datą 1613.

Mapa radziwiłłowska wyróżnia się niezwykłą jak na swoje czasy precyzją oraz bogactwem szczegółów geograficznych, któremu towarzyszą liczne opisy i scenki ikonograficzne. Analiza dokładności lokalizacji osad wskazuje, że jest ona równie lub dokładniejsza niż mapy Wielkiego Księstwa wykonane do 1770 roku. Kolejną cechą są wyjątkowo szczegółowe i dokładne sieci hydrograficzne przedstawione na mapie. W rezultacie przez ponad sto lat mapa radziwiłłowska była uważana za najważniejsze źródło informacji o terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego, a dziś stanowi cenne źródło historyczne.

Przypisy

  1. ↑ Pełna nazwa: MAGNI DVCATVS LITHVANIAE, CAETERARVMQVE REGIONVM ILLI ADIACENTIVM EXACTA DESCRIPTIO. Illssmi ac Excellssmi Pricipis et Dni D Nicolai Christophori Radziwil, D G Olycae ac in Nieswies Ducis, S Rom Imperii Principis in Szylowiec ac Mir Comitis et S Sepulchri Hierosolimitani Militis etc. opera, cura et impensis facta ac in lucem edita. W tłumaczeniu: Dokładny opis Wielkiego Księstwa Litewskiego i pozostałych krajów przylegających do niego, dzieło wykonane i na świat wydane dzięki trudowi, staraniu i wydatkom Najsławniejszego i Najświetniejszego Księcia i Pana Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła z Bożej Łaski Księcia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, na Ołyce i Nieświeżu, hrabiego na Szydłowcu i Mirze i rycerza Świętego Grobu Jerozolimskiego.
  2. ↑ a b c Jarosław Łuczyński Przestrzeń Wielkiego Księstwa Litewskiego na mapie radziwiłłowskiej Tomasza Makowskiego z 1613 roku w świetle treści kartograficznej i opisowej, Zapiski historyczne, tom LXXVIII, rok 2013
  3. ↑ a b Algimantas Česnulevičius, M. K. Radvila map in Middle Europe mapping context of the XVII century, „Geografija”, 49 (2), 2013, s. 145–153, ISSN 1392-1096 .
  4. ↑ J. Jakubowski, Tomasz Makowski, sztycharz i kartograf nieświeski, Warszawa 1923
  5. ↑ a b Znane i nieznane dziedzictwo księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki – Echa Polesia , polesie.org .
  6. ↑ Maps1601-22 , www.lithuanianmaps.com .
  7. ↑ Jarosław Łuczyński, Analiza dokładności mapy Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r., tzw. radziwiłłowskiej na podstawie siatki zniekształceń, Polski Przegląd Kartograficzny t. 33: 2001, nr 4, s. 365–371

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot