Michael Caine

Michael Caine

Michael Caine (2015)
Data i miejsce urodzenia	14 marca 1933 Rotherhithe, Londyn
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy, pisarz
Współmałżonek	Patricia Haines (1954–1958; rozwód) Shakira Baksh (od 1973)
Lata aktywności	1956–2023
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Sir Michael Caine (ur. 14 marca 1933 w Londynie jako Maurice Joseph Micklewhite Jr.) – brytyjski aktor teatralny i filmowy, producent filmowy i autor.

Na początku kariery aktorskiej przyjął pseudonim Michael White. Gdy okazało się, że inny aktor nazywa się tak samo, zmienił pseudonim na Caine. W 2016, w wieku 83 lat postanowił oficjalnie dokonać urzędowej zmiany imienia i nazwiska na Michael Caine.

Zagrał w ponad stu filmach. W 2000 otrzymał tytuł szlachecki nadany mu przez królową Elżbietę II. Jeden z dwóch aktorów, którzy byli nominowani do nagrody Oscara (w kategorii aktor pierwszoplanowy lub aktor drugoplanowy) w każdym dziesięcioleciu od 1960 do 2010 roku (drugim jest Jack Nicholson). Zdobywca dwóch Oscarów w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy: pierwszego otrzymał w 1986 za rolę w filmie Hannah i jej siostry, drugiego w 1999 za rolę w filmie Wbrew regułom.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się jako Maurice Joseph Micklewhite Jr. w londyńskiej gminie Southwark, w dzielnicy Rotherhithe lub Bermondsey. Jego matką była Ellen Frances Marie, kucharka i sprzątaczka, oraz Maurice Joseph Micklewhite Sr., tragarz na targu rybnym. Matka wychowała go w wierze protestanckiej. Miał młodszego brata Stanleya Victora (1935–2013) i starszego przyrodniego brata Davida Williama Burchella (1925–1992). Podczas II wojny światowej został ewakuowany do North Runcton, niedaleko King’s Lynn, a po wojnie rodzina zamieszkała w londyńskim Elephant and Castle (także w Southwark). W 1944 dostał się do Hackney Downs School, a po roku przeniósł się do Wilson’s Grammar School w Camberwell, którą ukończył w wieku szesnastu lat. Następnie pracował krótko jako urzędnik i posłaniec w wytwórni filmowej. W latach 1952−1954 służył w 7 Pułku Piechoty British Army w Niemczech, a także brał czynny udział w wojnie w Korei.

Kariera

Lata 60.

W wieku 20 lat powrócił do Wielkiej Brytanii i postanowił zostać aktorem. Na początku zatrudnił się jako asystent kierownika scenicznego w Horsham. Zmienił nazwisko na Scott, gdy jednak okazało się, że inny aktor już się tak nazywa, zdecydował się na Caine - inspiracji dostarczył mu tytuł dramatu wojennego Bunt na okręcie (w oryginale The Caine Mutiny) z Humphreyem Bogartem. Zaczął grywać role epizodyczne w Westminster Repertory Company na scenie Carfax Electric Theatre. Pierwszy znaczący sukces sceniczny osiągnął w komedii Next Time I’ll Sing To You.

Jego pierwszą kinową rolą była postać Lockyera - jednego z szeregowców w dramacie wojennym A Hill in Korea (1956) u boku Harry’ego Andrewsa, George’a Bakera, Stanleya Bakera, Roberta Shaw i Stephena Boyda. Przepustką do sławy okazała się kreacja porucznika Gonville’a Bromheada, oficera dowodzącego obroną brytyjskiej kolonii w Afryce Południowo-Wschodniej przed zuluskimi wojownikami w dramacie wojennym Zulu (1964). Wkrótce został obsadzony w roli tytułowego podrywacza Alfie’go Elkinsa w komedii Lewisa Gilberta Alfie (1966), za którą otrzymał swoją pierwszą nominację do Oscara.

W filmie kryminalnym Sidneya J. Furie Teczka Ipcress (The Ipcress File, 1965) dużą popularnością szpiega cieszyła się rola Harry’ego Palmera, którego zagrał jeszcze czterokrotnie w filmach: Pogrzeb w Berlinie (Funeral in Berlin, 1966), Mózg za miliard dolarów (Billion Dollar Brain, 1967), Czerwona zagłada (Bullet to Beijing, 1995) i Rosyjski łącznik (Midnight in St. Petersburg, 1996).

Za kreację Harry’ego Tristana Deana w hollywoodzkiej komedii kryminalnej Ronalda Neame’a Gambit (1966) z Shirley MacLaine zdobył swoją pierwszą nominację do Złotego Globu. Podczas pracy na planie filmu poznał i zaprzyjaźnił się z Johnem Wayne’em i agentem „Swifty” Lazarem. Potem wystąpił jako Charlie Croker w komedii sensacyjnej Petera Collinsona Włoska robota (The Italian Job, 1969) i jako dowódca eskadry major Canfield w dramacie wojennym Guya Hamiltona Bitwia o Anglię (Battle of Britain, 1969) o niemieckiej inwazji lotniczej na Wielką Brytanię w 1940.

Lata 70.

Stał się powszechnie znany z tytułowej roli gangstera Jacka Cartera w dreszczowcu Mike’a Hodgesa Dopaść Cartera (Get Carter, 1971). Rola fryzjera Mylo Tindle’a w komediodramacie Josepha L. Mankiewicza Detektyw (Sleuth, 1972) z Laurence’em Olivierem przyniosła mu drugą nominację do Oscara. W filmie przygodowy Johna Hustona Człowiek, który chciał być królem (The Man Who Would Be King, 1975) wg opowiadania Rudyarda Kiplinga u boku Seana Connery’ego zagrał postać żołnierza brytyjskiej armii Daniela Dravota. W filmie sensacyjno-wojennym Johna Sturgesa Orzeł wylądował (The Eagle Has Landed, 1976), adaptacji powieści Jacka Higginsa, obok takich aktorów jak Donald Sutherland, Robert Duvall i Donald Pleasence wystąpił w roli pułkownika Kurta Steinerta. W kolejnym filmie wojennym w Richarda Attenborough O jeden most za daleko (A Bridge Too Far, 1977) grał pułkownika Joe Vandeleura.

Lata 80.

Po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych zaczął być krytykowany za dobór ról, współpracując z takim reżyserami jak Irwin Allen, Richard Fleischer, Michael Ritchie czy Oliver Stone. Za rolę dziennikarza goniącego za sensacyjnym tematem w dreszczowcu Michaela Ritchie Wyspa (The Island, 1980) i jako psychoanalityk doktor Robert Elliott w dreszczowcu Briana De Palmy W przebraniu mordercy (Dressed to Kill, 1980) z Angie Dickinson i Nancy Allen był nominowany do Złotej Maliny. W dreszczowcu Olivera Stone’a Ręka (The Hand, 1981) wystąpił jako twórca komiksów, Jonathan Lansdale, który w wypadku samochodowym traci prawą rękę. W filmowej wersji wystawionej na Broadwayu sztuki Iry Levina Śmiertelna pułapka (Deathtrap, 1982) w reżyserii Sidneya Lumeta zagrał postać znanego autora kryminałów, zrażonego niepowodzeniem ostatniego utworu, który postanawia zamordować początkującego dramaturga (Christopher Reeve). W filmie sensacyjnym Terence’a Younga Człowiek zagadka (The Jigsaw Man, 1983) wystąpił w roli byłego szefa brytyjskich służb wywiadowczych, który przeszedł na stronę ZSRR, został poddany operacji plastycznej i wysłany do Anglii z tajną misją.

Jego kreacja w komedii Lewisa Gilberta Edukacja Rity (Educating Rita, 1983) z Julie Walters, adaptacji sztuki Willy’ego Russella, opartej na wątku dramatu G.B. Shawa Pigmaliona, została uhonorowana Złotym Globem w kategorii „Najlepszy aktor w komedii lub musicalu” i nagrodą BAFTA w kategorii „Najlepszy aktor pierwszoplanowy”. Z kolei za rolę Elliota, męża tytułowej bohaterki, w komediodramacie Woody’ego Allena Hannah i jej siostry (Hannah and Her Sisters, 1986) z Mią Farrow, Dianne Wiest i Barbarą Hershey otrzymał Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego.

Brał też udział w takich produkcjach jak dramat sportowy Johna Hustona Ucieczka do zwycięstwa (Escape to Victory, 1981) z Maxem von Sydow i Sylvestrem Stallone, komedia romantyczna Stanleya Donena To cholerne Rio (Blame It on Rio, 1984) u boku Josepha Bologny, kryminał Neila Jordana Mona Lisa (1986) z Bobem Hoskinsem i Cathy Tyson czy dreszczowiec Josepha Sargenta Szczęki 4: Zemsta (Jaws: The Revenge, 1987) z Lorraine Gary, Lance’em Guestem i Mario Van Peeblesem. Jako inspektor Frederick Abberline w telewizyjnym filmie kryminalnym ITV Kuba Rozpruwacz (Jack the Ripper, 1988) odebrał kolejny Złoty Glob. Był też nominowany do Złotego Globu w kategorii „Najlepszy aktor w filmie komediowym lub musicalu” za postać oszusta Lawrence’a Jamiesona w komedia kryminalna Franka Oza Parszywe dranie (Dirty Rotten Scoundrels, 1988) ze Steve’em Martinem.

Lata 90.

Kolejną kreacją nominowaną do Złotego Globu w kategorii „Najlepszy aktor w miniserialu lub filmie telewizyjnym” i Primetime Emmy była postać londyńskiego lekarza Henry’ego Jekylla, który przemienia się w okrutnego pana Edwarda Hyde’a w telewizyjnej adaptacji noweli Roberta Louisa Stevensona Jekyll i Hyde (Jekyll & Hyde, 1990) z Cheryl Ladd i Jossem Acklandem.

Wspólnie z Rogerem Moore’em stworzył parę naciągaczy, którzy mają sobowtórów w postaci naukowców w komedii kryminalnej Michaela Winnera Strzał w dziesiątkę (Bullseye!, 1990). W dobrze ocenionym przez krytykę filmie familijnym Opowieść wigilijna muppetów (The Muppet Christmas Carol, 1992) wystąpił w roli Scrooge’a. W komedii Petera Bogdanovicha Czego nie widać (Noises Off..., 1992) zagrał dyrektora firmy teatralnej. Ponownie wcielił się w postać Harry’ego Palmera w wydanych tylko na wideo produkcjach z Jasonem Connery: Czerwona zagłada (Bullet to Beijing, 1995) i Rosyjski łącznik (Midnight in St. Petersburg, 1996). Był antagonistą w dreszczowcu Stevena Seagala Na zabójczej ziemi (On deadly Ground, 1994).

W dramacie telewizyjnym Showtime Mandela i de Klerk (Mandela and de Klerk, 1997) w reżyserii Josepha Sargenta u boku Sidneya Poitier zagrał prezydenta RPA F.W. de Klerka. Za rolę O mały głos (Little Voice, 1998) został nagrodzony trzecim w swojej karierze Złotym Globem dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu. Z kolei kreacja doktora Wilbura Larcha w dramacie Lasse Hallströma Wbrew regułom (The Cider House Rules, 1999), ekranizacji powieści Johna Irvinga Regulamin tłoczni win, otrzymał drugiego Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego.

Lata 2000.

W 2000 otrzymał tytuł szlachecki, nadany mu przez królową Elżbietę II. Kolejną nominację do Oscara, Nagrody BAFTA i Złotego Globu zdobył za główną rolę Thomasa Fowlera w ekranizacji powieści Grahama Greene’a Spokojny Amerykanin (The Quiet American, 2002) w reżyserii Phillipa Noyce’a i stał się tym samym jednym z dwóch aktorów, którzy byli (co najmniej) nominowani do Oscara w każdym dziesięcioleciu od 1960 do 2010 roku (tym drugim jest Jack Nicholson). Wystąpił w nowych wersjach legendarnych filmów: Dorwać Cartera (Get Carter, 2000) jako Cliff Bumby z Sylvestrem Stallone i Pojedynek (Sleuth, 2007) w reżyserii Kennetha Branagha jako Andrew Wyke z Jude’em Law.

Michael Caine był obecny na ekranie w wielu komediach, w tym Miss Agent (Miss Congeniality, 2000) Donalda Petrie’ego z Sandrą Bullock, Austin Powers i Złoty Członek (Austin Powers in Goldmember, 2002) z Mikiem Myersem, Wakacje Waltera (Secondhand Lions, 2003) z Haleyem Joelem Osmentem, Czarownica (Bewitched, 2005) Nory Ephron z Nicole Kidman, Prognoza na życie (The Weatherman, 2005) Gore’a Verbinskiego z Nicolasem Cage, Podróż na Tajemniczą Wyspę (Journey 2: The Mysterious Island, 2012) na podstawie powieści Juliusza Verne’a z Dwayne’em Johnsonem, W starym dobrym stylu (Going in Style, 2017) Zacka Braffa z Morganem Freemanem.

Christopher Nolan powierzył mu role w swoich produkcjach: Prestiż (The Prestige, 2006) z Hugh Jackmanem, Incepcja (Inception, 2010) z Leonardo DiCaprio i Dunkierka (Dunkirk, 2017) z Tomem Hardy, a także obsadził go w roli Alfreda Pennywortha, kamerdynera Bruce’a Wayne’a (Christian Bale), w trylogii o Batmanie: Batman: Początek (Batman Begins, 2005), Mroczny Rycerz (The Dark Knight, 2008) i Mroczny Rycerz powstaje (The Dark Knight Rises, 2012).

W 2017 za rolę wybitnego kompozytora Freda Ballingera w dramacie Paolo Sorrentino Młodość (Youth, 2016) z Harveyem Keitelem i Rachel Weisz zdobył nagrodę jako Najlepszy Europejski Aktor.

Życie prywatne

3 kwietnia 1954 ożenił się z Patricią Haines, z którą ma córkę Dominique „Nikki” Caine (ur. 1956). Rozwiódł się w 1958. W dniu 8 stycznia 1973 poślubił Shakirę (z domu Baksh), Miss Gujany 1967. Mają córkę Natashę (ur. 1973).

Filmografia

1956 Marynarzu strzeż się! (Sailor Beware!) – marynarz 1956 A Hill in Korea – szer. Lockyer 1957 Jak zamordować bogatego wujka (How to Murder a Rich Uncle lub Uncle George)) – Gilrony 1957 Requiem for a Heavyweight – bokser 1957 The Steel Bayonet – epizod 1958 Passport to Shame – pan młody 1958 A Woman of Mystery – Johnathan 1958 Blind Spot – Johnny Brent 1958 Carve Her Name with Pride – dowódca skrzydła 1958 The Two-Headed Spy – agent Gestapo 1958 Klucz (The Key) – epizod 1959 Zdrajca jest wśród nas (Danger Within) – jeniec 1960 No Wreath for the General – posterunkowy 1960 The Bulldog Breed – marynarz 1961 Foxhole in Cairo – Weber 1961 Ring of Truth – posterunkowy Wimbush 1961 Statek, który nie mógł się zatrzymać (The Ship That Couldn’t Stop) – sternik 1961 Dzień, w którym zapłonęła Ziemia (The Day the Earth Caught Fire) – policjant 1961 Walk a Crooked Mile – posterunkowy 1962 Solo for Sparrow – Paddy Mooney 1963 Funny Noises with Their Mouths – Johnny 1963 Na tropie policjantów (The Wrong Arm of the Law) – policjant 1964 Hamlet – Horatio 1964 The Other Man – George Grant 1964 Zulus (Zulu) – por. Gonville Bromhead 1965 Teczka Ipcress (The Ipcress File) – Harry Palmer 1966 Alfie – Alfie Elkins 1966 Gambit – Harold Harry Dean 1966 Pogrzeb w Berlinie (Funeral in Berlin) – Harry Palmer 1966 The Wrong Box – Michael Finsbury 1967 Mózg za miliard dolarów (Billion Dollar Brain) – Harry Palmer 1967 Szybki zmierzch (Hurry Sundown) – Henry Warren 1967 Siedem razy kobieta (Woman Times Seven) – nieznajomy 1967 Tonite Let's All Make Love in London – w roli siebie samego 1968 Brudna gra (Play Dirty) – kpt. Douglas 1968 Deadfall – Henry Clarke 1968 Wedding of the Doll – w roli siebie samego 1968 Mag (The Magus) – Nicholas Urfe 1969 Bitwa o Anglię (Battle of Britain) – dowódca eskadry Canfield 1969 Cornelius – Cornelius 1969 Male of the Species – Cornelius 1969 Włoska robota (The Italian Job) – Charlie Croker 1970 Simon Simon – w roli siebie samego 1970 Spóźniony bohater (Too Late the Hero) – szer. Tosh Hearne 1971 Kidnapped – Alan Breck 1971 Dopaść Cartera (Get Carter) – Jack Carter 1971 Ostatnia dolina (The Last Valley) – kapitan 1972 Detektyw (Sleuth) – Milo Tindle 1972 Pulp – Mickey King 1972 Zee and Co. – Robert Blakeley 1974 Wiatraki śmierci (The Black Windmill) – mjr John Tarrant 1974 Marsylski kontrakt (The Marseille Contract) – John Deray 1975 Człowiek, który chciał być królem (The Man Who Would Be King) – Peachy Carnehan 1975 Peeper – Leslie C. Tucker 1975 Romantyczna Angielka (The Romantic Englishwoman) – Lewis Fielding 1975 Na tropie Wilby’ego (The Wilby Conspiracy) – Jim Keogh 1976 Harry i Walter jadą do Nowego Jorku (Harry and Walter Go to New York) – Adam Worth 1976 Orzeł wylądował (The Eagle Has Landed) – płk Kurt Steiner 1977 O jeden most za daleko (A Bridge Too Far) – ppłk Joe Vandeleur 1977 Srebrny interes (Silver Bears) – Doc Fletcher 1978 Rój (The Swarm) – Brad Crane 1978 Suita kalifornijska (California Suite) – Sidney Cochran 1979 Po tragedii Posejdona (Beyond the Poseidon Adventure) – kpt. Mike Turner 1979 Ashanti – dr David Linderby 1980 W przebraniu mordercy lub Ubranie mordercy (Dressed to Kill) – dr Robert Elliott 1980 Wyspa (The Island) – Blair Maynard 1981 Ręka (The Hand) – Jon Lansdale 1981 Ucieczka do zwycięstwa (Victory) – kpt. John Colby 1982 Śmiertelna pułapka (Deathtrap) – Sidney Bruhl 1983 Konsul honorowy (The Honorary Consul) – Charley Fortnum

1983 Człowiek-zagadka (The Jigsaw Man) – Philip Kimberly/Sergei Kuzminsky 1983 Edukacja Rity (Educating Rita) – dr Frank Bryant 1984 To cholerne Rio (Blame It on Rio) – Matthew Hollis 1985 Pakt Holcrofta (The Holcroft Covenant) – Noel Holcroft 1985 Woda (Water) – Baxter Thwaites 1986 Mona Lisa – Mortwell 1986 Słodka wolność (Sweet Liberty) – Elliott James 1986 Hannah i jej siostry (Hannah and Her Sisters) – Elliot 1986 Ulica Półksiężyca (Half Moon Street) – lord Bulbeck 1986 Drugi świat (The Whistle Blower) – Frank Jones 1987 Miłość i pieniądze (Surrender) – Sean Stein 1987 Szczęki 4 – Zemsta (Jaws: The Revenge) – Hoagie Newcombe 1987 Czwarty protokół (The Fourth Protocol) – John Preston 1988 Parszywe dranie (Dirty Rotten Scoundrels) – Lawrence Jamieson 1988 Kuba Rozpruwacz (Jack the Ripper) – Frederick Abberline 1988 Po kłębku do nitki (Without a Clue) – Sherlock Holmes 1990 Pan Przeznaczenie (Mr. Destiny) – Mike 1990 Jekyll i Hyde (Jekyll & Hyde) – dr Henry Jekyll/pan Edward Hyde 1990 Szok dla systemu (A Shock to the System) – Graham Marshall 1991 Strzał w dziesiątkę (Bullseye!) – Sidney Lipton/dr Hicklar 1992 Czego nie widać (Noises Off...) – Lloyd Fellowes 1992 Opowieść wigilijna muppetów (The Muppet Christmas Carol) – Ebenezer Scrooge 1992 Błękitny lód (Blue Ice) – Harry Anders 1994 Na zabójczej ziemi (On Deadly Ground) – Michael Jennings 1995 Czerwona zagłada (Bullet to Beijing) – Harry Palmer 1994 World War II: When Lions Roared – Józef Stalin 1996 Rosyjski łącznik (Midnight in St. Petersburg) – Harry Palmer 1996 Krew i wino (Blood and Wine) – Victor 1997 Mandela i de Klerk (Mandela and de Klerk) – Frederik W. de Klerk 1997 20 000 mil podmorskiej żeglugi (20 000 Leagues Under the Sea) – kpt. Nemo 1998 O mały głos (Little Voice) – Ray Say 1998 W strefie cienia (Shadow Run) – Haskell 1999 Goście z zaświatów (Curtain Call) – Max Gale 1999 Wbrew regułom (The Cider House Rules) – dr Wilbur Larch 1999 Dłużnicy (The Debtors) 2000 Miss Agent (Miss Congeniality) – Victor Melling 2000 Mgnienie (Shiner) – Billy Simpson 2000 Dorwać Cartera (Get Carter) – Cliff Bumby 2000 Zatrute pióro (Quills) – dr Royer-Collard 2001 Ruchome piaski (Quicksand) – Jake Mellows 2001 Ostatnia prośba (Last Orders) – Jack Dodd 2002 Austin Powers i Złoty Członek (Austin Powers in Goldmember) – Nigel Powers, ojciec Austina 2002 Spokojny Amerykanin (The Quiet American) – Thomas Fowler 2003 Aktorzy (The Actors) – O’Malley 2003 Deklaracja (The Statement) – Pierre Brossard 2003 Wakacje Waltera (Secondhand Lions) – Garth 2004 Na zakręcie (Around the Bend) – dziadek Henry 2005 Czarownica (Bewitched) – Nigel Bigelow 2005 Batman: Początek (Batman Begins) – Alfred Pennyworth 2005 Prognoza na życie (The Weather Man) – Robert Spritz 2006 Ludzkie dzieci (Children of Men) – Jasper Palmer 2006 Prestiż (The Prestige) – Cutter 2007 Plan bez skazy (Flawless) – dozorca Hobbs 2007 Pojedynek (Sleuth) – Andrew Wyke 2008 Mroczny Rycerz (The Dark Knight) – Alfred Pennyworth 2009 Harry Brown – Harry Brown 2010 Incepcja (Inception) – Miles 2012 Podróż na Tajemniczą Wyspę (Journey 2: The Mysterious Island) – Alexander Anderson 2012 Mroczny Rycerz powstaje (The Dark Knight Rises) – Alfred Pennyworth 2013 Iluzja (Now You See Me) – Arthur Tressler 2013 Ostatnia miłość pana Morgana (Mr. Morgan’s last love) – Sandra Nettelbeck 2014 Interstellar 2015 w filmie The Last Witch Hunter 2017 W starym, dobrym stylu 2018 Król złodziei (King of Thieves) – Brian Reader 2020 Tenet 2020 Piotruś Pan i Alicja w Krainie Czarów

Nagrody

• Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy aktor drugoplanowy: 1986 Hannah i jej siostry Najlepszy aktor drugoplanowy: 1999 Wbrew regułom
• Złoty Glob
  • Najlepszy aktor w filmie komediowym: lub musicalu: 1983 Edukacja Rity Najlepszy aktor w miniserialu
  • lub filmie telewizyjnym: 1989 Kuba Rozpruwacz Najlepszy aktor w filmie komediowym
  • lub musicalu: 1998 O mały głos
• Nagroda BAFTA Najlepszy aktor: 1983Edukacja Rity
• Oscary
  • 1987: Najlepszy aktor drugoplanowy za Hannah i jej siostry (1986)
  • 2000: Najlepszy aktor drugoplanowy za Wbrew regułom (1999)

• Satelity
  • Najlepszy aktor w dramacie za Spokojny Amerykanin (2002)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Michael Caine w bazie IMDb (ang.)
• Michael Caine w bazie Filmweb
• Michael Caine w bazie Notable Names Database (ang.)