Mogielnica

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. mazowieckim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Mogielnica

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Klasycystyczny ratusz. Siedziba gminy Mogielnica
Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	grójecki
Gmina	Mogielnica
Data założenia	1249
Prawa miejskie	1317
Burmistrz	Sławomir Chmielewski
Powierzchnia	12,98 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	2316 178,4 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 48
Kod pocztowy	05-640
Tablice rejestracyjne	WGR
Położenie na mapie gminy Mogielnica Mogielnica
Położenie na mapie Polski Mogielnica
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mogielnica
Położenie na mapie powiatu grójeckiego Mogielnica
51°41′36″N 20°43′27″E/51,693333 20,724167
TERC (TERYT)	1406074
SIMC	0973665
Urząd miejski Rynek 1 05-640 Mogielnica
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Mogielnica – miasto w Polsce, w woj. mazowieckim, w południowej części powiatu grójeckiego.

Prawa miejskie uzyskała w 1317 roku. Mogielnica, będąca własnością duchowną, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bielskim ziemi rawskiej województwa rawskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa radomskiego. Miasto leży nad rzeką Mogielanką, w dolinie rzeki Pilicy. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Mogielnica oraz parafii, należącej do dekanatu mogielnickiego, archidiecezji warszawskiej. 31 grudnia 2017 Mogielnica liczyła 2 294 mieszkańców.

Położenie

Mogielnica usytuowana jest w pasie Nizin Środkowopolskich, w południowej części Wysoczyzny Rawskiej. Przez miasto przepływa rzeka Mogielanka, największy lewy dopływ Pilicy. Miejscowość znajduje się na trasie drogi wojewódzkiej nr 728 Grójec – Jędrzejów.

Historia

Mogielnica leży na dnie dość głębokiej doliny rzeki Mogielanki. Nazwa wywodzi się od obrazu terenu kopcowatego, mogilastego, w brzmieniu utrwalonym od zarania: Mquelnica, Mogilnica, Migielnica, Mogielnicza, Mogilnica i wreszcie Mogielnica. Z czasem osada książęca, która rozwijała się u przeprawy przez rzekę, którą przecinał trakt handlowy, zwany Krakowskim, wiodący z południa Polski przez Grójec do Czerska. Najwcześniejszą datą dotycząca Mogielnicy jest rok 1249. W tym czasie była to wieś, a właściwie osada należąca pierwotnie do księcia mazowieckiego i czerskiego Siemowita I, która drogą zamiany przeszła w 1249 r. na własność opactwa cysterskiego w Sulejowie.

13 stycznia 1317 r. Siemowit II, książę mazowiecki udzielił Mogielnicy pozwolenia na lokację na prawie średzkim. W ten sposób Mogielnica stała się jednym z najstarszych miast lokowanych na Mazowszu. Okres od połowy XIII do XIV w. można scharakteryzować jako pierwszy etap przebudowy istniejącej już wsi na układ miasta średniowiecznego. Proces ten przebiega w tym okresie w sposób rewolucyjny. Po wcieleniu ziemi rawskiej do korony (1462) miasto znalazło się w nurcie życia ogólnopolskiego, a królowie 1530-1792 bardzo często potwierdzają dawne przywileje Mogielnicy. Wieki XV i XVI to pomyślny rozwój handlu i rzemiosła, a zwłaszcza tkactwa oraz istniejących tu rzemiosł (krawcy, kuśnierze, kowale, szewcy, sukiennicy). Rozwijało się również garbarstwo i garncarstwo.

W 1564 r. w Mogielnicy jest 700 mieszkańców, z czego 120 to rzemieślnicy. Na zachowanym odcisku pieczęci rady miejskiej z 1317 r. znajduje się wyobrażenie – herbu Mogielnicy, które w niezmiennej postaci przetrwało do naszych czasów. Od połowy wieku XVII do poł. wieku XIX Mogielnica przeżywa czasy swojego upadku, który zaczął się od zniszczeń dokonanych przez wojnę szwedzką 1655-1660 z których miasto dźwiga się bardzo powoli o czym świadczy liczba domostw, która z ponad 100 później wynosi zaledwie 49. Dopiero późniejsze lata przynoszą ożywienie gospodarcze i rozbudowę miasta ok. 101 domów (1797).

Po III rozbiorze Polski Mogielnica znalazła się w tzw. Prusach Południowych, a w latach 1806-1815 w Księstwie Warszawskim, a 1815-1918 pod zaborem rosyjskim. Względna stabilizacja miasta następuje po 1820 r. (prawie 1700 mieszkańców, w tym 670 Żydów). Na miejsce klasztoru cystersów powstaje obecny kościół parafialny (1892-1895). Rozwijało się rzemiosło i drobny handel, powstało pięć garbarni. Przeważali jednak rolnicy, którzy pod koniec XIX w. wyspecjalizowali się w sadownictwie i warzywnictwie. Wcześniej Mogielnica straciła prawa miejskie (1869), stając się osadą o statusie gminy.

Tuż przed zakończeniem I wojny światowej miasto otrzymało połączenie kolejowe z Warszawą przez Grójec (Grójecka Kolej Dojazdowa). W 1924 przedłużono linię, aż do Nowego Miasta nad Pilicą. Prawa miejskie Mogielnica odzyskała w 1919 r. Były tu wówczas dwie szkoły podstawowe, trzy biblioteki, czytelnie, świetlica a następnie Państwowe Seminarium Nauczycielskie (po 1945 r. reaktywowano je w formie – liceum Pedagogicznego).

Podczas okupacji niemieckiej doszło do masowej eksterminacji mieszkańców Mogielnicy, której znaczną część stanowili Żydzi. Były też mordy na Polakach w związku z aktywnie działającą partyzantką w niedalekich lasach. W 1943 r. oddział Narodowych Sił Zbrojnych zlikwidował 5 komunistów z Polskiej Partii Robotniczej.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w listopadzie 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2800 Żydów. W lipcu 1942 zostali wywiezieni do getta w Warszawie, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani.

Po wojnie na pl. Wolności zbudowano pomnik ku czci żołnierzy polskich i radzieckich poległych w walkach z hitlerowcami.

Od 1950 wyludnia się: w 1965 – 3500 mieszkańców, 1970 – 3115, a w 1991 – 2749. Od 1978 organizowana jest Mogielnicka Wiosna Kulturalna, która przetrwała do dziś.

Demografia

Liczba mieszkańców Mogielnicy na przestrzeni lat.

• Piramida wieku mieszkańców Mogielnicy w 2014 roku.

Polityka

Władze

Mogielnica jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Mogielnica. Zgodnie z ustawą o samorządach z 1990 roku, gmina posiada Burmistrza Miasta i Gminy (pierwszym burmistrzem w latach 1990-1998 był Bogumił Tul) – organ władzy wykonawczej i Radę Miejską – organ władzy stanowiącej i kontrolnej. Burmistrzem od 1998 jest Sławomir Chmielewski, który podczas wyborów samorządowych w 2010 został wybrany na czwartą kadencję.

Radni wybrani z okręgów na terenie miasta Mogielnica (4 mandaty na całkowitą liczbę 15 członków Rady Miejskiej):

• Frasońska Anna
• Michalski Grzegorz
• Sawicki Bogdan
• Zawalich Jarosław

Spośród radnych wyłoniono przewodniczącego rady, którym został – Jarosław Zawalich.

Poglądy polityczne mieszkańców

W referendum w 2003 mieszkańcy Mogielnicy poparli (61%) wejście Polski do Unii Europejskiej. Frekwencja w referendum wyniosła 60,2%. W drugiej turze wyborów prezydenckich w 2005 zdecydowana większość poparła Lecha Kaczyńskiego. Wybrało go ponad 70% wyborców, przy frekwencji 52%. W wyborach parlamentarnych w 2007 przy frekwencji 48,5%, wyniki były następujące:

• Prawo i Sprawiedliwość – 45,43%
• Polskie Stronnictwo Ludowe – 27,73%
• Platforma Obywatelska – 14,88%
• Lewica i Demokraci – 6,43%
• Samoobrona – 3,49%
• Liga Polskich Rodzin – 1,04%
• Partia Pracy – 0,99%

Gospodarka

W ramach działalności gospodarczej dominuje przetwórstwo owocowo-warzywne, produkcja pieczarek, usługi branży skórzanej. Mogielnica kontynuuje swoje tradycje w zakresie takich branż jak: szewstwo, cholewkarstwo i garbarstwo.

Największymi zakładami regionu są:

• Zakład Przemysłu Cukierniczego „IGA” w Mogielnicy – produkcja wyrobów cukierniczych
• „Dinter i Döhler” sp. z o.o. Zakład w Kozietułach Nowych – przetwórstwo owoców
• ZPOW „ARED” w Mogielnicy – przetwórstwo owoców i warzyw
• „PIETRUCHA” – zakład przemysłu chemicznego
• „REFRESCO” sp. z o.o. Zakład w Kozietułach Nowych – wytwórnia soków i napojów
• PPUH „OLA” w Mogielnicy

Architektura

Obiekty zabytkowe

Wpisane do rejestru zabytków:

• kościół parafialny pod wezwaniem św. Floriana powstały w XIX w.
• kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy wybudowany w XVIII w.
• cmentarz żydowski znajdujący się przy ulicy Polesie
• klasycystyczny ratusz z XVIII w.
• remiza strażacka, ul Poświętne
• stajnia z chlewnią i suszarnią przy ulicy Krakowskie Przedmieście
• dworzec kolejowy
• urbanistyczny układ miasta

Pomniki

• Pomnik Jezusa Frasobliwego autorstwa Franciszka Strynkiewicza znajdujący się przy Zespole Szkół Ogólnokształcących
• Pomnik Jana Pawła II przy kościele św. Floriana
• Pomnik Matki Boskiej przy kościele św. Floriana, postawiony 15 sierpnia 1948,
• Tablica upamiętniająca poległych i zamordowanych żołnierzy Armii Krajowej w latach 1939–1945, znajdująca się na placu przy ulicy Grójeckiej
• Tablica upamiętniająca pomordowanych w Katyniu

Oświata i nauka

W Mogielnicy znajdują się dwie szkoły: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Józefa Piłsudskiego oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Kilińskiego. Poza tym w samej gminie znajdują się jeszcze publiczne szkoły podstawowe w Borowem, Kozietułach i w Michałowicach.

Religia

Większość mieszkańców miasta to rzymscy katolicy. W Mogielnicy mieści się siedziba dekanatu mogielnickiego, archidiecezji warszawskiej, zrzeszającego sześć okolicznych parafii, w tym parafię św. Floriana w Mogielnicy. W mieście, przy drodze prowadzącej do Miechowic znajduje się cmentarz parafialny. Pochowani na nim zostali m.in. Wincenty Dobiecki, generał brygady powstania listopadowego oraz Kasper Pleciński (zmarły 1852 r.), burmistrz Mogielnicy. Cmentarze znajdują się także w pozostałych parafiach wchodzących w skład dekanatu.

Na cmentarzu usytuowana jest niewielka kaplica pw. Świętej Trójcy, wzniesiona pod koniec XV wieku.

• 
  Kościół pw św. Floriana z XIX w.
• 
  Kościół pw Świętej Trójcy z XVIII w.
• 
  Pomnik Matki Boskiej

Sport i rekreacja

W 1920 r. powstał amatorski klub piłkarski KS Mogielanka. Od sezonu 2002/2003 występujący w lidze okręgowej. Pomimo tego najbardziej rozwijającą się dyscypliną w gminie jest siatkówka. Działa tu klub siatkarski KS Mogielanka Perła Złotokłos, który w 2007 roku zaczął rozgrywki w trzeciej lidze. Wcześniej drużyna przez 3 lata brała udział w rozgrywkach Amatorskiej Ligi Piłki Siatkowej w Grójcu rokrocznie zajmując miejsce na podium. Drużyna składa się przede wszystkim z absolwentów i uczniów ZSO w Mogielnicy jak również z mieszkańców gminy i miasta Mogielnica. Poza tym w Mogielnicy działa sekcja ringo i tenisa stołowego.

Zobacz też

• Mogielanka
• Parafia św. Floriana Męczennika w Mogielnicy
• Dekanat mogielnicki
• Gmina Mogielnica
• Synagoga w Mogielnicy
• Cmentarz żydowski w Mogielnicy

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona domowa gminy i miasta Mogielnica
• Mogielnica, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 578 .