Mord w Winnicy
Motyw Mord w Winnicy przyciąga uwagę ludzi w każdym wieku i o każdym pochodzeniu. Od jego znaczenia we współczesnym społeczeństwie po wpływ na historię, Mord w Winnicy był przedmiotem debaty i refleksji w wielu obszarach. Z biegiem lat wyłoniły się różne perspektywy i podejścia, wzbogacając zrozumienie i uznanie Mord w Winnicy. W tym artykule zbadamy różne aspekty Mord w Winnicy, od jego początków po obecny wpływ, w celu zapewnienia szerokiego i pełnego przeglądu tego fascynującego tematu.
 Mieszkańcy Winnicy poszukujący ciał krewnych wśród zwłok ekshumowanych w 1943 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data |
1937–1938 |
| Liczba zabitych |
co najmniej 9432 |
| Typ ataku |
egzekucja przez rozstrzelanie |
| Sprawca | |
Położenie na mapie obwodu winnickiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°08′00″N 28°17′00″E/49,133333 28,283333
| |
Mord w Winnicy (ukr. Вінницька трагедія) – masowa zbrodnia dokonana przez sowiecką policję polityczną NKWD w Winnicy na terenie Ukraińskiej SRR w latach 1937–1938, w okresie tzw. wielkiego terroru w czasach stalinowskich.
Masowe groby ofiar zbrodni zostały odkryte na terenie miasta przez Niemców w czerwcu 1943 roku, trzy miesiące po odkryciu masowych grobów ofiar zbrodni katyńskiej. W czasie ekshumacji, dokumentowanej fotograficznie, odkryto w sumie 9432 ciała, z czego 169 ciał kobiecych. Większość zamordowanych według niemieckich śledczych stanowili Ukraińcy, najczęściej chłopi, z domieszką robotników i duchownych; procent przedstawicieli inteligencji był znikomy. Wśród 679 zwłok zidentyfikowanych przez Niemców w 1943 roku była również pewna liczba Rosjan i 28 Polaków (według najnowszych danych liczba zamordowanych przez NKWD Polaków w Winnicy może sięgać ponad 3 tys.); według szacunków polskiego pisarza Józefa Mackiewicza ok. 6 procent ofiar mordu w Winnicy (560 osób) mogło być narodowości polskiej.
Ofiary zbrodni były zabijane na terenie więzienia NKWD w Winnicy za pomocą strzałów w tył głowy; stosowano do tego amunicję kalibru 5,6 mm, która nie zawsze powodowała natychmiastową śmierć ofiar. Do większości ofiar strzelano dwa razy, do 78 trzy razy, a do dwóch cztery razy. Zwłoki mężczyzn odnalezionych w Winnicy miały skrępowane ręce; starsze kobiety były ubrane, a młodsze nagie. 395 ofiar miało roztrzaskane czaszki.
Egzekucje miały charakter tajny – krewnych ofiar nie informowano o wydanych wyrokach śmierci, a na zapytania rodzin władze odpowiadały, że aresztowani zmarli z przyczyn naturalnych, zostali zesłani bez prawa korespondencji na daleką północ lub przeniesieni do innych więzień. Dokumenty osobiste rozstrzelanych i akta śledztw w ich sprawach nie zostały zarchiwizowane, lecz zakopane w osobnym dole wśród masowych mogił.
W 1943 roku Niemcy powołali dwie komisje do zbadania zbrodni – jedną złożoną z 13 ekspertów niemieckich i drugą, w której skład weszli specjaliści w zakresie medycyny sądowej z 11 krajów europejskich (m.in. dr Ferenc Orsós, jeden z członków komisji badającej masowe groby ofiar zbrodni katyńskiej). Obie komisje doszły do identycznych wniosków co do daty popełnienia zbrodni (lata 1937–1938). Komisje zakończyły prace w lipcu 1943 roku i w tym samym roku opublikowano w Lipsku oficjalny raport na temat zbrodni zatytułowany Amtliches Material zum Massenmord von Winniza. Mord w Winnicy był wykorzystywany przez władze niemieckie do celów propagandowych (np. jako temat plakatów).
W okresie II wojny światowej na miejscu pogrzebania zwłok wzniesiono pomnik poświęcony „ofiarom stalinowskiego terroru”, który w czasie drugiej okupacji sowieckiej został najpierw przemianowany na pomnik ofiar nazizmu, a potem zdemontowany w ramach prac przekształcających obszar pochówku w park rozrywki im. Maksima Gorkiego. Władze ZSRR nie podjęły próby oskarżenia Niemców o mord w Winnicy na procesie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze. O mordzie w Winnicy po raz pierwszy zaczęto pisać na Ukrainie w 1988 roku.
31 lipca 2014 roku na terenie winnickiego parku odsłonięto dwie tablice, w języku polskim oraz ukraińskim, przypominające o zbrodniach NKWD w tym mieście. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz, polscy dyplomaci, uczestnicy Rajdu Katyńskiego oraz mieszkańcy miasta. Inicjatorem upamiętnienia zarówno rodaków, zamordowanych przez NKWD, jak i wszystkie inne ofiary bolszewizmu na Podolu był Jerzy Wójcicki, prezes Stowarzyszenia „Kresowiacy”, działający we współpracy z Konsulatem Generalnym RP w Winnicy oraz Stowarzyszeniem „Historia Winnicy”.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i Józef Mackiewicz: Klucz do „Parku Kultury i Odpoczynku”, Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary, tom II, Warszawa 1997, str. 329–339. ISBN 83-86482-32-X (przedruk z tygodnika Wiadomości nr 48 z 2 grudnia 1951)
- ↑ В. Васильев, Ю. Шаповал:Этапы «большого террора»: Винницкая трагедия (ros.) «Зеркало недели» №31, 17 августа 2002
Bibliografia
- Ihor Kamenetsky: The Tragedy of Vinnytsia: Materials on Stalin's Policy of Extermination in Ukraine/1936-1938, Ukrainian Historical Association 1991. ISBN 978-0-685-37560-0
- Sandul, I. I., A. P. Stepovy, S. O. Pidhainy: The Black Deeds Of The Kremlin: A White Book. Ukrainian Association of Victims of Russian Communist Terror, Toronto 1953
- Israel Charny, William S. Parsons, and Samuel Totten: Century of Genocide: Critical Essays and Eyewitness Accounts, Routledge, New York, London. ISBN 0-415-94429
- Dragan, Anthony: Vinnytsia: A Forgotten Holocaust, Jersey City, NJ, Svoboda Press, Ukrainian National Association 1986, octavo, s. 52.
- Crime of Moscow in Vynnytsia, Ukrainian Publication of the Ukrainian American Youth Association, Inc., New York 1951
- Вінниця – Злочин Без Кари, Воскресіння, Київ 1994
- Вінницький злочин // Енциклопедія українознавства, . – Перевид. в Україні. – Київ 1993. – Т.1. – s. 282
- Making sense of war: the Second World War and the fate of the Bolshevik Revolution, Princeton University Press, Princeton 2001
Linki zewnętrzne
- Ukraińska strona o mordzie w Winnicy (ukr.) memorial.kiev.ua
- Pamięci tysięcy męczenników, Słowo Polskie