Muzea w Toruniu

Muzea w Toruniu – wykaz muzeów mających siedzibę na terenie Torunia.

Początki muzealnictwa w Toruniu sięgają końca XVI wieku, kiedy to w Gimnazjum Akademickim utworzono tzw. Musaeum, w którym zaczęto gromadzić m.in. portrety uczonych i instrumenty naukowe. Ze zbiorów tego muzeum zachowały się do dziś m.in. XVI i XVII-wieczne portrety Mikołaja Kopernika, które wiszą w Sali Wielkiej Ratusza Staromiejskiego.W okresie, gdy Toruń należał do Królestwa Prus powołano do życia w 1861 roku Städtisches Museum z siedzibą w Ratuszu Staromiejskim. W czasie zaboru pruskiego istniało także polskie Muzeum Towarzystwa Naukowego. W 1920 roku Städtisches Museum przemianowano na Muzeum Miejskie. 15 lat później Muzeum Miejskie rozpoczęło starania o nadanie statusu Muzeum Narodowego. Plany przerwał wybuch wojny.

W 1930 roku władze Torunia połączyły Muzeum Miejskie z Muzeum Towarzystwa Naukowego. W okresie międzywojennym rozpoczęto także budowę gmachu przy ul. Chopina na siedzibą Muzeum Ziemi Pomorskiej. Jego budowę, według projektu Stefana Putowskiego i Tadeusza Kaszubskiego, rozpoczęto w 1937 roku, a ukończono po wybuchu II wojny światowej (według innego źródła w 1938 roku). Gmach przeznaczono na niemiecką szkołę inżynierii lotniczej. Po II wojnie światowej budynek przejął Uniwersytet Mikołaja Kopernika, lokując w nim Bibliotekę Główną.

W 1945 roku reaktywowano Muzeum Miejskie. W 1965 roku zostało przemianowane na Muzeum Okręgowe w Toruniu. W 1959 roku założono Muzeum Etnograficzne.

Muzea

• Muzeum Okręgowe w Toruniu – miejska instytucja kultury wpisana do Rejestru Instytucji Kultury. Jej organem założycielskim jest Gmina Miasta Toruń. Zostało założone w 1861 roku jako Städtisches Museum. Pod obecną nazwą działa od 1965 roku. Główna siedziba Muzeum mieści się w Ratuszu Staromiejskim przy Rynku Staromiejskim 1. Muzeum Okręgowe dzieli się na siedem działów:
  • Dom Mikołaja Kopernika (przy ul. Mikołaja Kopernika 15/17, założone w 1960 roku)
  • Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu (przy Rynku Staromiejskim 35, założone w 1970 roku)
  • Muzeum Historii Torunia (przy ul. Łaziennej 16, założone w 1989 roku, do 2011 roku funkcjonujące pod nazwą Dom Eskenów)
  • Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika (przy ul. Franciszkańskiej 9/11, założone w 2003 roku)
  • Muzeum Toruńskiego Piernika (przy ul. Strumykowej 4, założone w 2015 roku)
  • Muzeum Twierdzy Toruń (przy ul. Wały Generała Sikorskiego 23/25, założone w 2020 roku)
• Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej – muzeum etnograficzne założone w 1959 roku, wydzielone z Muzeum Miejskiego. Mieści się przy ulicy Wały Generała Władysława Sikorskiego 19, w budynku dawnego arsenału artyleryjskiego. W skład muzeum wchodzą trzy parki etnograficzne: w sąsiedztwie muzeum, w Kaszczorku oraz w Wielkiej Nieszawce.
• Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu – instytucja kulturalna popularyzująca sztukę współczesną, założona powołana do życia w 2006 roku. Oficjalne otwarcie Centrum dla publiczności miało miejsce 14 czerwca 2008 roku. Centrum jest pierwszym w Polsce obiektem poświęconym sztuce współczesnej, powstałej w Polsce po 1939 roku. Centrum mieści się przy ul. Wały gen. Sikorskiego 13.
• Muzeum Uniwersyteckie – muzeum znajdujące się w Collegium Maximum przy placu Rapackiego. Muzeum wystawia dzieła sztuki polskiej w Wielkiej Brytanii oraz insygnia i portrety Rektorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W Muzeum organizowane są wystawy czasowe, gdzie prezentowane są zbiory z Archiwum Emigracji.
• Muzeum Diecezjalne w Toruniu – muzeum znajdujące się przy ul. Żeglarskiej 7, kierowane przez diecezję toruńską. W zbiorach muzeum znajdują się dzieła sztuki sakralnej z Pomorza (od gotyckich po XIX-wieczne).
• Muzeum Artylerii – muzeum założone w 1977 roku, od 2013 roku wchodząca w skład Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy. Mieści się przy ul. Jana III Sobieskiego 36.
• Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej – fundacja zajmująca się dokumentowaniem i upamiętnianiem osób związanych z Wojskową Służbą Kobiet, konspiracją pomorską podczas II wojny światowej oraz Działem Łączności Zagranicznej V oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej (tzw. Zagrody). W siedzibie fundacji znajduje się wystawa poświęcona Elżbiecie Zawackiej – żołnierzowi AK, emisariuszce Komendantury Głównej AK do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, jedynej kobiety wśród 316 cichociemnych, a także założycielce Fundacji. Siedziba fundacji mieści się przy ul. Podmurnej 93.
• Żywe Muzeum Piernika – muzeum działające przy ul. Rabiańskiej 9, popularyzujące historię toruńskich pierników.
• Muzeum Motoryzacji – mieści się w Zespole Szkół Samochodowych im. gen. Józefa Bema przy ul. Grunwaldzkiej 25b.
• Muzeum Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń – mieści się przy ul. Poznańskiej 191-199.
• Fort IV Twierdzy Toruń – XIX-wieczny fort mieszczący się przy ul. Chrobrego 86, od 1994 roku systematycznie rewitalizowany i wyposażany przez prywatnego właściciela.
• Muzeum Historyczno-Wojskowe – muzeum mieszczące się w I Liceum Ogólnokształcącym przy ul. Zaułek Prosowy 1. Pierwsza wystawa została zaprezentowana w 2003 roku.
• Kolejowa Izba Tradycji – muzeum mieszczące się w dworcu kolejowym Toruń Główny, założone w 2015 roku.
• Muzeum rycerzy i żołnierzyków – mieści się przy ul. Małe Garbary 19, pierwsze muzeum w Polsce poświęcone figurkom historycznym.
• Dom PRL-u – założone w 2019 roku, mieszczące się przy ul. Mostowej 13.
• Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej Torunia – muzeum założone w 2023 roku, mieszczące się w budynku kompleksu stacji pomp „Stare Bielany” przy ul. św. Józefa.
• Muzeum Zabawek i Bajek – prywatne muzeum znajdujące się przy ul. Ducha Świętego 12. Kolekcja muzeum składa się ok. tysiąca eksponatów pochodzących z XIX i XX wieku.

W Toruniu istniało również Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, eksponujące zbiory flory i fauny z całego świata. Mieściło się ono w Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska przy ul. Lwowskiej 1. Zostało zamknięte w 2017 roku.

Przypisy

Bibliografia

• Katarzyna Kluczwajd (tekst), Dariusz Lipiński (redakcja): Bydgoskie Przedmieście: przewodnik: 51 obiektów, plan Przedmieścia + Ogród Zoobotaniczny. Toruń: 2015. ISBN 978-83-940157-4-9.