W tym artykule zbadamy fascynujący świat Naruto (manga i anime), temat, który z biegiem czasu wzbudził ciekawość i zainteresowanie wielu osób. Od swoich historycznych początków po wpływ na współczesny świat, Naruto (manga i anime) odegrał istotną rolę w różnych aspektach życia codziennego. Poprzez głębokie i szczegółowe spojrzenie zanurzymy się w różnych aspektach Naruto (manga i anime), badając jego znaczenia, implikacje i znaczenie w bieżącym kontekście. Wyruszymy w podróż pełną odkryć i refleksji, analizując wpływ Naruto (manga i anime) na społeczeństwo i sposób, w jaki rozumiemy otaczający nas świat. Dołącz do nas w ekscytującej eksploracji Naruto (manga i anime) i odkryjmy razem jego tajemnice i wpływ na naszą rzeczywistość.
Naruto | |||
---|---|---|---|
jap. NARUTO -ナルト- (Naruto) | |||
Gatunek | akcja, fantasy, przygodowy | ||
Manga | |||
Naruto (pilot) | |||
Autor | Masashi Kishimoto | ||
Wydawca | Shūeisha | ||
Odbiorcy | shōnen | ||
Drukowana w | Akamaru Jump | ||
Wydana | 1997 | ||
Manga | |||
Autor | Masashi Kishimoto | ||
Wydawca | Shūeisha | ||
Polski wydawca | Japonica Polonica Fantastica | ||
Odbiorcy | shōnen | ||
Drukowana w | Shūkan Shōnen Jump | ||
Wydawana | listopad 1999 – listopad 2014 | ||
Liczba tomów | 72 (700 rozdziałów) | ||
Telewizyjny serial anime | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Pierrot | ||
Stacja telewizyjna | Animax, TV Tokyo AXN SciFi (napisy), Jetix, AXN Spin HD | ||
Premierowa emisja | 3 października 2002 – 8 lutego 2007 | ||
Liczba odcinków | 220 | ||
Telewizyjny serial anime | |||
Naruto: Shippūden | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Pierrot | ||
Stacja telewizyjna | Animax, TV Tokyo | ||
Premierowa emisja | 15 lutego 2007 – 23 marca 2017 | ||
Liczba odcinków | 500 | ||
Light novel | |||
Naruto: Innocent Heart, Demonic Blood | |||
Autor | Masatoshi Kusakabe | ||
Wydawca | Shūeisha | ||
Wydana | 16 grudnia 2002 | ||
Liczba tomów | 1 | ||
Light novel | |||
Naruto: Mission: Protect the Waterfall Village! | |||
Autor | Masatoshi Kusakabe | ||
Wydawca | Shūeisha | ||
Wydana | 15 grudnia 2003 | ||
Liczba tomów | 1 | ||
Light novel | |||
Naruto the Movie: Ninja Clash in the Land of Snow | |||
Autor | Masatoshi Kusakabe | ||
Wydawca | Shūeisha | ||
Wydana | 23 sierpnia 2004 | ||
Liczba tomów | 1 | ||
OVA | |||
Akaki yotsuba no Clover o sagase | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Studio Pierrot | ||
Liczba odcinków | 1 | ||
Data wydania | 20 grudnia 2002 | ||
Czas trwania | 17 minut | ||
OVA | |||
Takigakure no shitō ore ga eiyū dattebayo! | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Studio Pierrot | ||
Liczba odcinków | 1 | ||
Data wydania | 20 grudnia 2003 | ||
Czas trwania | 40 minut | ||
OVA | |||
Gekijōban Naruto Konoha no sato no dai undōkai | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Studio Pierrot | ||
Liczba odcinków | 1 | ||
Data wydania | 21 sierpnia 2004 | ||
Czas trwania | 10 minut | ||
OVA | |||
Tsuini gekitotsu! Jōnin tai genin!! Musabetsu dairansen taikai kaisai!! | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Studio Pierrot | ||
Liczba odcinków | 1 | ||
Data wydania | 22 grudnia 2005 | ||
Czas trwania | 26 minut | ||
OVA | |||
Shippū! „Konoha gakuen” den | |||
Studio | Studio Pierrot | ||
Liczba odcinków | 1 | ||
Data wydania | 6 lutego 2008 | ||
OVA | |||
Naruto: The Cross Roads | |||
Reżyser | Hayato Date | ||
Studio | Studio Pierrot | ||
Liczba odcinków | 1 | ||
Data wydania | 19 grudnia 2009 | ||
Czas trwania | 27 minut | ||
Filmy animowane | |||
| |||
Gry | |||
|
Naruto (jap. ナルト) – shōnen-manga autorstwa Masashiego Kishimoto. Była publikowana w magazynie „Shūkan Shōnen Jump” wydawnictwa Shūeisha w latach 1999–2014. Jej główny bohater, Naruto Uzumaki, to nastoletni ninja, który nieprzerwanie szuka uznania i szacunku oraz sposobu na zostanie hokage – przywódcą i jednym z najsilniejszych ninja w swojej wiosce.
Na podstawie mangi powstały dwie serie anime, wyprodukowane przez studio Pierrot, a także kilkanaście odcinków OVA i filmów pełnometrażowych.
W Polsce manga została wydana przez Japonica Polonica Fantastica. Anime natomiast w wersji ocenzurowanej wyemitowano w polskiej wersji dźwiękowej na kanale Jetix.
Dwanaście lat przed wydarzeniami, na których koncentruje się seria, lisi demon o dziewięciu ogonach zaatakował wioskę Konoha. Atak spowodował chaos i śmierć wielu ludzi. Sytuację opanował Czwarty Hokage, który pokonał Dziewięcioogoniastego (jap. 九尾 Kyūbi), poświęcając swoje własne życie i oddając duszę Bogu Śmierci, aby zapieczętować demona wewnątrz nowo narodzonego dziecka, Naruto Uzumaki. Czwarty Hokage po zapieczętowaniu Lisiego Demona został uznany za bohatera.
Zasada ustanowiona przez Trzeciego Hokage zabroniła mieszkańcom osady opowiadać o tamtym zdarzeniu komukolwiek. Naruto dorastał w samotności, bez przyjaciół i rodziny. Szukał uznania i uwagi w jedyny sposób, jaki znał – poprzez popisywanie się i rozrabianie.
Seria śledzi dojrzewanie i rozwijanie umiejętności Naruto i jego przyjaciół, akcentując ich wzajemne interakcje i wpływ przeszłości na ich osobowości. Naruto zaprzyjaźnia się z Sasuke Uchihą i Sakurą Haruno, dwojgiem młodych ninja, którzy razem z nim tworzą trzyosobową drużynę pod dowództwem doświadczonego nauczyciela Kakashiego Hatake.
Największe tajemnice serii to pytania o tożsamość i motywacje postaci. Historia rodziców Naruto, cele, które kierują postępowaniem Kabuto Yakushiego, tożsamość tajemniczego przywódcy Akatsuki.
Uczniowie Akademii Ninja po ukończeniu szkoły przydzielani są do trzyosobowych drużyn i stają się geninami. Za każdą drużynę z osobna odpowiedzialny jest doświadczony nauczyciel. Główny bohater zostaje przydzielony do drużyny nr 7 wraz z Sasuke Uchihą i Sakurą Haruno. Ich nauczycielem zostaje Kakashi Hatake.
Relacje sensei-uczeń pełnią ważną rolę w serii. Naruto ma wielu mentorów, z którymi trenuje i uczy się. Są to głównie Kakashi, Iruka i Jiraiya. Wydarzenia odbywają się w otoczce tradycji i opieki łączącej wiele pokoleń. Wzorce te dostarczają młodym ludziom wiedzy nie tylko w zakresie sztuki ninja, ale też w sprawach dotyczących japońskiej estetyki czy filozofii. Techniki, ideały i mentalność są przekazywane wewnątrz rodziny. Naruto jest świadkiem pokazów umiejętności i tradycji wielopokoleniowych klanów ze swojej wioski.
Naruto pojawił się po raz pierwszy w 43. numerze magazynu „Shūkan Shōnen Jump” wydawnictwa Shūeisha z roku 1999. Pierwsze 238 rozdziałów stanowi pierwszą część historii. Rozdziały od 4008 do 5016 tworzą poboczne historie. Wszystkie pozostałe stanowią drugą część, będącą kontynuacją historii po dwóch i pół latach.
Pierwszy tom został wydany w Japonii 3 marca 2000 roku, natomiast ostatni pojawił się na rynku 4 lutego 2015 roku.
Ponadto ukazały się ani-mangi bazujące na filmach pełnometrażowych, również wydane przez Shūeisha.
W Polsce Naruto zostało zlicencjonowane przez wydawnictwo mangowe Japonica Polonica Fantastica.
Manga została wydana także w Stanach Zjednoczonych przez Viz Media, we Włoszech przez Panini Comics, w Niemczech przez Carlsen Comics, we Francji przez wydawnictwo Kana, w Hiszpanii przez Glénat, a w Indonezji przez Elex Media Komputindo.
Długość i popularność serii jest porównywana do innej popularnej, nastawionej na akcję mangi typu shōnen autorstwa Akiry Toriyamy – Dragon Balla. Od powstania Naruto jego wielbiciele stworzyli wiele fanowskich stron internetowych, zawierających szczegółowe informacje, poradniki i fora dyskusyjne. Kilka pierwszych i najbardziej popularnych stron nakierowanych na anglojęzycznych odbiorców pojawiło się na krótko po tym, jak pierwszy angielski tom mangi ukazał się w lipcu 2003.
Anime wyprodukowane zostało przez studio Pierrot. Seria była emitowana po raz pierwszy na kanale TV Tokyo od 3 października 2002 do 8 lutego 2007 roku i składa się z 220 odcinków po 30 minut.
Naruto: Shippūden (jap. ナルト 疾風伝) stanowi kontynuację serii, jej fabuła zaczyna się, gdy piętnastoletni Naruto Uzumaki wraz ze swoim nauczycielem Jiraiyą powraca po dwóch i pół roku nieobecności do wioski Konoha. Jest nieco bardziej dojrzały niż w pierwszej części. Jego głównym celem jest ocalenie przyjaciela Sasuke z rąk Orochimaru. Oczywiście po drodze będzie musiał stawić czoło głównemu wrogowi, czyli organizacji Akatsuki, która będzie chciała schwytać wszystkie ogoniaste bestie i wykorzystać je dla własnych celów.
Po uratowaniu Gaary, Naruto wyrusza na kolejną misję. Dochodzi do spotkania zaginionego przyjaciela i wywiązuje się pomiędzy nimi walka. Młody Uzumaki nie ma szans z Sasuke, który ma nad nim ogromną przewagę. Gdy powraca do wioski, by stać się silniejszym, poddaje się wycieńczającemu treningowi. Ma na to tylko pół roku. W walce z Akatsuki ginie Sarutobi Asuma. Naruto znów staje do walki z wrogą organizacją. Udaje mu się udoskonalić Rasengana i niszczy nim Kakuzu, jednego z członków Akatsuki. Sasuke pokonuje Orochimaru i tworzy grupę Hebi. Wraz z nowymi sprzymierzeńcami rusza za swoim bratem, a kiedy go znajduje, po długiej walce zabija go. W tym samym czasie Jiraiya odnajduje tajemniczego szefa Akatsuki – Paina – i ginie z jego ręki. Naruto zaczyna trening w ropuszej wiosce, a Pain atakuje Konohę. W niemal całkowicie zniszczonej Wiosce Ukrytego Liścia pojawia się główny bohater i pokonuje Paina. Nagato wskrzesza zmarłych w walce. Sasuke staje się członkiem Akatsuki i atakuje Killera Bee. Nowym Hokage zostaje Danzō i wydaje rozkaz likwidacji zbiegłego Uchihy.
Drugi sezon również został wyprodukowany przez studio Pierrot. Seria była emitowana po raz pierwszy na kanale TV Tokyo Network od 15 lutego 2007 roku do 23 marca 2017 roku i składa się z 500 odcinków po 30 minut.
Filmy zostały stworzone przez:
Za oprawę muzyczną odpowiadają Toshio Masuda oraz Yasuharu Takanashi (od czwartej odsłony).
Lp. | Tytuł | Data premiery (Japonia) |
---|---|---|
1 | Gekijōban Naruto: Daikatsugeki! Yuki-hime ninpōchō dattebayo!! (劇場版 NARUTO -ナルト- 大活劇!雪姫忍法帖だってばよ!!) | 21 sierpnia 2004 |
Księżniczka Koyuki, z zawodu aktorka, po latach powraca do swojego kraju pod eskortą siódmej drużyny pod pretekstem nakręcenia filmu. Przyjdzie jej zmierzyć się z przeszłością i dawnymi wspomnieniami. | ||
2 | Gekijōban Naruto: Daigekitotsu! Maboroshi no chiteiiseki dattebayo (劇場版 NARUTO -ナルト- 大激突!幻の地底遺跡だってばよ) | 6 sierpnia 2005 |
Film opowiada o poszukiwaniu kamieni Gelel i misji, w której biorą udział Naruto, Sakura oraz Shikamaru. | ||
3 | Gekijōban Naruto: Daikōfun! Mikazukijima no animaru panikku dattebayo (劇場版 NARUTO -ナルト- 大興奮!みかづき島のアニマル騒動だってばよ!) | 5 sierpnia 2006 |
Film opowiada o księciu kraju Księżyca i misji Naruto, Lee Rocka, Sakury i Kakashiego. | ||
4 | Gekijōban Naruto shippūden (劇場版 NARUTO −ナルト− 疾風伝) | 4 sierpnia 2007 |
Film opowiada o misji Naruto, która polega na ochronie kapłanki Shion z Kraju Demonów. Posiada ona umiejętność przepowiadania przyszłości. Jeszcze przed rozpoczęciem misji dziewczyna ma sen, w którym widzi, jak Naruto umiera. | ||
5 | Gekijōban Naruto shippūden: Kizuna (劇場版 NARUTO −ナルト− 疾風伝絆) | 2 sierpnia 2008 |
Film ukazuje walczącego Naruto Uzumakiego oraz Sasuke Uchihę, którzy muszą połączyć siły do walki ze wspólnym wrogiem. | ||
6 | Gekijōban Naruto shippūden: Hi no ishi o tsugu mono (劇場版 NARUTO -ナルト- 疾風伝火の意志を継ぐ者) | 1 sierpnia 2009 |
Z wiosek, zaczynają znikać kolejne osoby obdarzone specjalną linią krwi – Kekkei Genkai. Podejrzenie pada na Konohę. | ||
7 | Gekijōban Naruto shippūden: The Lost Tower Gekijōban Naruto Shippūden: Za Rosuto Tawā (劇場版 NARUTO -ナルト- 疾風伝ザ・ロストタワー THE LOST TOWER) | 31 lipca 2010 |
Drużyna Naruto ściga zbiegłego ninja imieniem Mukade. Ten zaś udaje się do zabytkowych ruin „Ouran”. Udaje mu się uwolnić przedziwną moc i gdy dochodzi do konfrontacji pomiędzy nim a Uzumakim, wysyła młodzieńca 20 lat wstecz. Tam nasz bohater spotyka przyszłego Hokage, Minato Namikaze. | ||
8 | Gekijōban Naruto: Blood Prison Gekijōban Naruto: Buraddo Purizun (劇場版 NARUTO -ナルト- ブラッド・プリズン) | 30 lipca 2011 |
9 | Road to Ninja: Naruto the Movie Rōdo tu ninja: Naruto za mūbī (ロード・トゥ・ニンジャ‐ナルト・ザ・ムービー) | 28 lipca 2012 |
10 | The Last: Naruto the Movie Za Rasuto: Naruto za mūbī (ザ・ラスト‐ナルト・ザ・ムービー) | 6 grudnia 2014 |
11 | Boruto: Naruto the Movie Boruto: Naruto za mūbī (ボルト‐ナルト・ザ・ムービー) | 7 sierpnia 2015 |
Audycje radiowe Naruto są emitowane w Japonii od 2003 roku. Od marca 2007 audycja nosiła nazwę Oo NARUTO Nippon (jap. オーNARUTOニッポン), jednak w kwietniu tego samego roku nazwa została zmieniona na NARUTO radio z prędkością błyskawicy (jap. Naruto Radio 疾風迅雷 Naruto Radio shippūjinrai) i pod tym tytułem emitowana jest do dziś.
W maju 2006 roku w Tokio i w Osace był wystawiany spektakl zatytułowany Ninja Illusion (jap. 忍者イリュージョン ninja iryūjon), w którego skład wchodziły musical i pokaz iluzjonistyczny. W składzie obsady aktorskiej znalazło się trio Musical Academy (jap. ミュージカル・アカデミー myūjikaru akademii) należące do grupy Johnny's Jimusho (jap. ジャニーズ事務所 janiizu jimusho). Za efekty iluzjonistyczne odpowiedzialna była Princess Tenkō (jap. プリンセス天功 purinsesu tenkō). Scenariusz napisał Yoshi Kidatsu.
Nr | Tytuł | Data wydania (język japoński) | ISBN (język japoński) |
---|---|---|---|
Gekijōban Naruto – Daikatsugeki! Yukihime ninpōchō dattebayo!! (jap. 劇場版 NARUTO -ナルト- 大活劇!雪姫忍法帖だってばよ!!) | |||
Powieść opisująca wydarzenia z pierwszego filmu Naruto. | |||
Gekijōban Naruto – Daigekitotsu! Maboroshi no chitei'iseki dattebayo! (jap. 劇場版 NARUTO -ナルト- 大激突!幻の地底遺跡だってばよ!!) | |||
Powieść opisująca wydarzenia z drugiego filmu Naruto. | |||
Gekijōban Naruto – Daikōfun! Mikazukijima no animaru sōdō dattebayo (jap. 劇場版 NARUTO -ナルト- 大興奮! みかづき島のアニマル騒動だってばよ) | |||
Powieść opisująca wydarzenia z trzeciego filmu Naruto. | |||
Gekijōban Naruto – Shippūden (jap. 劇場版 NARUTO -ナルト- 疾風伝) | |||
Powieść opisująca wydarzenia z pierwszego filmu Naruto Shippūden. | |||
Naruto Haku no dōji, keppū no kinin (jap. NARUTO 白の童子、血風の鬼人) | |||
Powieść ta przedstawia losy Haku przed jego spotkaniem z Zabuza Momochi. | |||
Naruto – Taki gakure no shitō. Ore ga eiyū dattebayo! (jap. NARUTO -ナルト- 滝隠れの死闘 オレが英雄だってばよ!) | |||
Powieść opisująca wydarzenia z OVA pod tym samym tytułem. |
Nr | Tytuł | Data wydania (Shūeisha) | ISBN (japoński) | Data wydania (JPF) | ISBN (polski) |
---|---|---|---|---|---|
1 | Naruto – Tajemna historia Kakashiego: Piorun na lodowym niebie (jap. NARUTO―ナルト― カカシ秘伝 氷天の雷 Naruto – Kakashi hiden: Kōri ten no kaminari) | 4 lutego 2015 | ISBN 978-4-08-703344-1 | 29 lipca 2016 | ISBN 978-83-7471-601-7 |
2 | Naruto – Tajemna historia Shikamaru: Chmury w mrocznej ciszy (jap. NARUTO―ナルト― シカマル秘伝 闇の黙に浮かぶ雲 Naruto – Shikamaru hiden: Yami no dama ni ukabu kumo) | 4 marca 2015 | ISBN 978-4-08-703347-2 | 5 października 2016 | ISBN 978-83-7471-602-4 |
3 | Naruto – Tajemna historia Sakury: Miłość niesiona wiosennym wiatrem (jap. NARUTO―ナルト― サクラ秘伝 思恋、春風にのせて Naruto ― Sakura hiden: Shitau koi, harukaze ni nosete) | 3 kwietnia 2015 | ISBN 978-4-08-703354-0 | 6 lutego 2017 | ISBN 978-83-7471-603-1 |
4 | Naruto – Tajemna historia Konohy: Wspaniały dzień na ślub (jap. NARUTO―ナルト― 木ノ葉秘伝 祝言日和 Naruto ― Konoha hiden: Shūgen biyori) | 1 maja 2015 | ISBN 978-4-08-703360-1 | 10 października 2017 | ISBN 978-83-7471-616-1 |
5 | Naruto – Tajemna historia Gaary: Pustynny miraż (jap. NARUTO―ナルト― 我愛羅秘伝 砂塵幻想 Naruto ― Gaara hiden: Sajin gensō) | 4 czerwca 2015 | ISBN 978-4-08-703364-9 | 18 maja 2018 | ISBN 978-83-7471-617-8 |
6 | Naruto – Tajemna historia „Brzasku”: Kwiaty zła w pełnym rozkwicie (jap. NARUTO―ナルト― 暁秘伝 咲き乱れる悪の華 Naruto ― Akatsuki hiden: Sakimidareru aku no hana) | 3 lipca 2015 | ISBN 978-4-08-703367-0 | luty 2019 | ISBN 978-83-7471-618-5 |
Nr | Tytuł | Data wydania (Shūeisha) | ISBN (japoński) | Data wydania (JPF) | ISBN (polski) |
---|---|---|---|---|---|
1 | Naruto Shinden 01: Prawdziwa historia Itachiego: Księga blasku (jap. NARUTO―ナルト― イタチ真伝 光明篇 Naruto: Itachi shinden: Kōmyō-hen) | 4 września 2015 | ISBN 978-4-08-703375-5 | 30 sierpnia 2019 | ISBN 978-83-7471-782-3 |
2 | Naruto Shinden 02: Prawdziwa historia Itachiego: Księga mroku (jap. NARUTO―ナルト― イタチ真伝 暗夜篇 Naruto: Itachi shinden: An'ya-hen) | 2 października 2015 | ISBN 978-4-08-703380-9 | 1 listopada 2019 | ISBN 978-83-7471-783-0 |
3 | Naruto Shinden 03: Prawdziwa historia Sasuke: Księga świtu (jap. NARUTO―ナルト― サスケ真伝 来光篇 Naruto: Sasuke shinden: Raikō-hen) | 4 listopada 2015 | ISBN 978-4-08-703384-7 | 2020 | ISBN 978-83-7471-784-7 |
Nr | Tytuł | Data wydania (Shūeisha) | ISBN (japoński) |
---|---|---|---|
1 | Naruto shinden: Naruto shinden series (jap. ナルト新伝 NARUTO ナルト 新伝シリーズ) | 2 maja 2018 | ISBN 978-4-08-703447-9 |
2 | Sasuke shinden: Naruto shinden series (jap. サスケ新伝 NARUTO ナルト 新伝シリーズ) | 4 czerwca 2018 | ISBN 978-4-08-703450-9 |
3 | Shikamaru shinden: Naruto shinden series (jap. シカマル新伝 NARUTO ナルト 新伝シリーズ) | 4 lipca 2018 | ISBN 978-4-08-703456-1 |
Opracowanie i udźwiękowienie wersji polskiej: na zlecenie Jetix – Studio Eurocom
Reżyseria:
Dialogi:
Dźwięk i montaż:
Kierownictwo produkcji: Marzena Omen-Wiśniewska
Udział wzięli:
i inni
Dotychczas ukazały się cztery płyty ze ścieżką dźwiękową z serii TV, oraz trzy albumy z filmów pełnometrażowych.
Polska wersja anime jest tłumaczeniem wersji amerykańskiej wydanej przez Viz Media. Wydawca chcąc dotrzeć do szerszej publiczności, w tym młodszej widowni, postarał się zgodnie z amerykańskim systemem oceniania o zmniejszenie: ilości krwi, treści o charakterze seksualnym, przemocy, odniesień do używek, czy w ogólności niestosownych zachowań. Wprowadzone zmiany sprawiają problemy w postaci niekonsekwencji, a czasami wypaczają charakter pewnych postaci, ku niezadowoleniu fanów serii. Z tego powodu dużą popularnością cieszy się emitowana w Japonii wersja oryginalna anime (sama w sobie będąca delikatniejszą adaptacją mangi).
Twórcy wersji polskiej również nie uniknęli błędów do których należą przede wszystkim niepoprawne i nie do końca systematyczne nazewnictwo technik ninja. Imiona i nazwiska postaci wymawiane są zgodnie z normami angielskiej wymowy, które same powstały jako latynizacje imion japońskich. Niestety w wyniku tej konwersji zaburzono oryginalne brzmienie imion, gdyż w języku angielskim brak jest głosek obecnych w językach japońskim i polskim. Mimo wszystko tłumacze nie są regularni nawet w stosunku do nazw angielskich. Zdarzają się też inne potknięcia językowe wynikające najprawdopodobniej z literówek w skrypcie.