Nina Andrycz
W tym artykule zagłębimy się w fascynujący świat Nina Andrycz, badając jego znaczenie, wpływ na społeczeństwo i dzisiejsze znaczenie. Nina Andrycz to temat, który przyciągnął uwagę ludzi w każdym wieku i z różnych dziedzin, od polityki po popkulturę. Przez lata Nina Andrycz okazał się tematem cieszącym się dużym zainteresowaniem zarówno ekspertów w tej dziedzinie, jak i ogółu społeczeństwa, wywołując debaty i refleksje, które wpłynęły na nasz sposób myślenia i działania. W tym artykule przeanalizujemy wartość Nina Andrycz i jej ewolucję w czasie, odnosząc się do jej wpływu na społeczeństwo i jego znaczenia we współczesnym świecie.
.jpg) Nina Andrycz | |
| Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 stycznia 2014 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Józef Cyrankiewicz |
| Lata aktywności |
1934–2014 |
| Odznaczenia | |
       .jpg){kind=small} 
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 stycznia 2014 |
| Małżonka premiera Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej | |
| Okres |
od 5 lutego 1947 |
| Małżonek | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Małżonka premiera Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej | |
| Okres |
od 18 marca 1954 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Nina Andrycz (ur. 11 listopada 1912 w Brześciu Litewskim; zm. 31 stycznia 2014 w Warszawie) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, recytatorka oraz poetka i pisarka. W latach 1947−1968 małżonka premiera Józefa Cyrankiewicza.
Ze względu na swój dorobek artystyczny czasem nazywana „pierwszą damą polskiego teatru”.
Życiorys
Młodość
Córka Eugeniusza i Marii z domu Borys. Jej stryjem był dyplomata Czesław Andrycz. W latach 1917–1927 mieszkała w Kijowie, gdzie jej matka pracowała jako tłumaczka. Zachęcana przez babkę, która zainteresowała ją aktorstwem, regularnie uczęszczała do teatru i opery. Studiowała prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie oraz historię, psychologię i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim, jednak żadnych z tych kierunków nie ukończyła. Była absolwentką Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie (1934).
Kariera aktorska
16 listopada 1934 zadebiutowała jako aktorka teatralna występem w Teatrze na Pohulance w Wilnie, z którym była związana do 1935. Następnie została aktorką Teatru Polskiego w Warszawie. Na czas II wojny światowej zawiesiła karierę aktorską i była kelnerką w kawiarni „Café Bar” w Warszawie. W 1946 powróciła do Teatru Polskiego, którego aktorką była do 2004.
Była obsadzana w rolach głównych w dramatach klasycznych i romantycznych, m.in.: Solange w Lecie w Nohant (1935), Lukrecji Borgii w Cezarze i człowieku (1937), Szimeny w Cydzie Corneille’a (1948), tytułowej w Marii Stuart (1958) Słowackiego, Elżbiety w Don Carlosie (1960) Schillera, królowej Małgorzaty w Ryszardzie III Shakespeare’a (1993), Starej w Krzesłach Ionesco (1995) czy Klary Zachanassian w Wizycie starszej pani Dürrenmatta (1998). Z uwagi na sposób jej gry, pełen patosu i arystokratycznej maniery, a także urodę i figurę, grała głównie role królowych (Maria Stuart u Słowackiego, Elżbieta w Marii Stuart Schillera, Królowa w Don Carlosie) lub arystokratek i heroin (Szimena w Cydzie, Lady Milford w Intrydze i miłości, Izabela Łęcka w Lalce); zagrała 29 postaci różnych władczyń. Cieszyła się powszechną popularnością wśród krytyków i widzów, dzięki którym czterokrotnie zwyciężyła w plebiscycie „Expressu Wieczornego” na najpopularniejszą aktorkę.
W 1939 zadebiutowała jako aktorka filmowa rolą niemieckiej agentki w filmie Eugeniusza Bodo Uwaga szpieg, który jednak nie został ukończony. Rozczarowana warunkami pracy na planie zdjęciowym ograniczyła występowanie w filmach. Na wielki ekran wróciła w latach 50. rolą Marii Kalergis w filmie historycznym Jana Rybkowskiego Warszawska premiera (1951).
Pozostałe przedsięwzięcia
W okresie powojennym była uczennicą polskiego antropozofa i mistyka, Roberta Waltera z Komorowa, pod którego kierunkiem zgłębiała ezoterykę.
Wydała tomiki poezji To teatr (1983), Róża dla nikogo (1989) i Rzeka bez nazwy (1999) oraz kryptobiograficzną powieść My rozdwojeni (1992), w której opisała początki swojej kariery scenicznej. W 2013 roku wydała książkę autobiograficzną pt. Patrzę i wspominam.
Poświęcono jej film dokumentalny Już nie mogę przestać być damą (1996). 8 marca 2009 wyemitowany został reportaż o artystce w programie TVN Uwaga – Kulisy sławy.
Życie prywatne
W 1947 wzięła ślub kościelny z Józefem Cyrankiewiczem, ówczesnym premierem PRL, z którym rozwiodła się w 1968. Była bezdzietna z wyboru. Twierdziła, że jest pozbawiona instynktu macierzyńskiego i nie zgodziła się urodzić dziecka nawet po zapewnieniach swojej matki, że ona wychowa urodzone przez nią dziecko. Dwukrotnie dokonała aborcji.
Śmierć i pogrzeb
Zmarła nad ranem po trzytygodniowym pobycie w szpitalu na warszawskim Powiślu z powodu niewydolności krążeniowo-oddechowej w piątek 31 stycznia 2014 roku w wieku 101 lat. Pogrzeb Niny Andrycz odbył się 10 lutego 2014 na Starych Powązkach (kwatera 14-1-3). W ostatniej drodze aktorki uczestniczyli m.in. prezes Związku Artystów Scen Polskich Olgierd Łukaszewicz, dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie Andrzej Seweryn, Ignacy Gogolewski oraz Janusz Józefowicz, a w imieniu ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego odczytano list kondolencyjny. Pogrzeb miał charakter katolicki zgodnie z życzeniem aktorki. W testamencie aktorka zapisała w spadku swoje pieniądze dla fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. WOŚP za te pieniądze kupiła wysokiej klasy densytometr, urządzenie do mierzenia gęstości kości.
Spektakle (wybór)
Przed II wojną światową
- 1934 Nigdy nie można przewidzieć jako Gloria
- 1934 Hamlet jako Ofelia
- 1935 O Zmartwychwstaniu jako Maria Magdalena
- 1935 Ptak jako burmistrzanka
- 1935 Król Lear jako Regana
- 1935 Kordian jako strach / Wioletta
- 1936 Niedobra miłość jako Mania
- 1936 Tessa jako Antonina Sanger
- 1936 Lato w Nohant jako Solange
- 1937 Cezar i człowiek jako Lukrecja Borgia
- 1937 Szczygli zaułek jako Blanka
- 1938 Noc listopadowa jako Joanna
- 1938 Maskarada jako Aleksandrine
- 1939 Koleżanki jako Hela
Spektakle powojenne
- 1946 Papuga jako Marta (reżyseria Juliusz Osterwa)
- 1946 Szkoła obmowy jako Dorymena (reż. Karol Frycz)
- 1947 Oresteja jako Kasandra (reż. Arnold Szyfman)
- 1948, wznowienie 1954 Cyd jako Szimena (reż. Edmund Wierciński)
- 1948 Zakon krzyżowy jako Ryngałła (reż. Janusz Warnecki)
- 1949 Wieczór Puszkinowski (reż. J. Warnecki)
- 1949 Ostatnie dni jako Natalia (reż. Józef Wyszomirski)
- 1950 Tai Yang budzi się jako Tai Yang (reż. zespołowa)
- 1951 Intryga i miłość jako lady Milford (reż. Aleksander Bardini)
- 1952 Lalka jako Izabela Łęcka (reż. Bronisław Dąbrowski)
- 1955 Miesiąc na wsi jako Natalia Pietrowna (reż. Władysław Krzemiński)
- 1955 Intryga i miłość jako lady Milford (reż. Aleksandrowicz Gąssowski) – gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu
- 1956 Cyd jako Szimena (reż. Ryszard Sobolewski) – gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu
- 1956 Święta Joanna jako Joanna (reż. Bohdan Korzeniewski)
- 1958 Maria Stuart jako Maria Stuart (reż. Roman Zawistowski)
- 1960 Don Carlos jako Elżbieta Valois (reż. Władysław Hańcza)
- 1961 Pożądanie w cieniu wiązów jako Abbie Putnam (reż. R. Zawistowski)
- 1962 Mariana Pineda jako Mariana Pineda (reż. W. Hańcza)
- 1963 Borys Godunow jako Maryna (reż. Henryk Szletyński)
- 1963 Kleopatra jako Kleopatra (reż. Roman Niewiarowicz)
- 1964 Makbet jako lady Makbet (reż. Otto Axer)
- 1964 Pies ogrodnika jako Diana de Belfior (reż. R. Niewiarowicz)
- 1965 Balladyna jako Balladyna (reż. W. Krzemiński)
- 1967 Nawrócenie kapitana Brassbound jako lady Cecylia Waynflete (reż. Andrzej Szafiański)
- 1968 Wariacje na temat jako Rose (reż. Jan Kulczyński)
- 1969 Intryga i miłość jako lady Milford (reż. Wanda Laskowska)
- 1971 Rzymska wiosna jako Małgorzata Fuller (reż. Jerzy Rakowiecki)
- 1973 Gwiazda jako Gwiazda (reż. Helmut Kajzar) – gościnnie w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
- 1973 Moralność pani Dulskiej jako pani Dulska (reż. Krystyna Meissner)
- 1976 Maria Stuart jako Elżbieta, królowa Anglii (reż. August Kowalczyk)
- 1979 Profesja pani Warren jako pani Warren (reż. K. Meissner)
- 1980 N. Andrycz przedstawia siebie... (widowisko poetyckie) – w Teatrze Stara Prochownia w Warszawie
- 1981 Karnawał jako Małgorzata (reż. Józef Para)
- 1983 Maestro jako Ksena (reż. Kazimierz Dejmek)
- 1985 Biesiada u hrabiny Kotłubaj jako hrabina Maria Kotłubaj (reż. Romuald Szejd) – w Teatrze „Scena Prezentacje” w Warszawie
- 1986 Baba-Dziwo jako Valida Vrana (reż. Mariusz Dmochowski)
- 1988 Lokaj jako Starościna (reż. Andrzej Łapicki)
- 1990 Tango jako Eugenia (reż. K. Dejmek)
- 1993 Ryszard III jako Małgorzata (reż. Maciej Prus)
- 1994 Popołudnie kochanków jako Katarzyna II (reż. Jan Bratkowski)
- 1995 Krzesła jako Ona (Stara; reż. M. Prus)
- 1997 Cocktail Party Julia (Pani Shuttlethwaite; reż. M. Prus)
- 1998 Wizyta starszej pani jako Klara Zachanassian (reż. Zdzisław Wardejn)
- 2000 Lustro jako aktorka (reż. Tomasz Zygadło)
- 2001 Królowa i Szekspir jako Elżbieta I, królowa Anglii (reż. Marcel Kochańczyk) – w Teatrze na Woli im. Łomnickiego w Warszawie
- 2011 Polita jako Sarah Bernhardt (reż. Janusz Józefowicz) – Teatr Studio Buffo Warszawa
- 2012 Mecz małżeński jako Marlene – Rosyjski Teatr Dramatyczny Litwy mieszczący się w dawnej siedzibie Teatru na Pohulance Wilno
- 2013 Włamywacz z lepszego towarzystwa jako Amantka – Rosyjski Teatr Dramatyczny Litwy mieszczący się w dawnej siedzibie Teatru na Pohulance Wilno
Filmografia
| Rok | Tytuł | Rola | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1939 | Uwaga, szpieg | (rola nieznana) | film nieukończony, reżyseria: Eugeniusz Bodo |
| 1950 | Warszawska premiera | Maria Kalergis | film historyczny, reżyseria: Jan Rybkowski |
| 1954 | Uczta Baltazara | tancerka Joanna d'Ursins | film sensacyjny, reżyseria: Jerzy Zarzycki |
| 1958 | Dama kameliowa | Małgorzata | spektakl telewizyjny, reżyseria: Adam Hanuszkiewicz |
| 1959 | Pani Bovary | Emma Bovary | spektakl telewizyjny, reżyseria: Jerzy Gruza |
| 1960 | Judyta | Judyta | spektakl telewizyjny, reżyseria: Stanisław Wohl |
| 1961 | Anna Karenina | Anna Karenina | spektakl telewizyjny, reżyseria: Adam Hanuszkiewicz |
| 1962 | Pies ogrodnika | hrabina Diana de Belfor | spektakl telewizyjny, reżyseria: Konrad Swinarski |
| 1963 | Panna bez posagu | Larysa | spektakl telewizyjny, reżyseria: Jerzy Antczak |
| 1964 | Rosmersholm | Rebeka West | spektakl telewizyjny, reżyseria: Henryk Szletyński |
| 1965 | Dym | Irina | spektakl telewizyjny, reżyseria: Bohdan Trukan |
| Pierścień wielkiej damy | hrabina Maria Harrys | spektakl telewizyjny, reżyseria: Andrzej Szafiański | |
| 1966 | Dzikie palmy | Charlotta | spektakl telewizyjny, reżyseria: Ludwik René |
| Oszukana | Róża | spektakl telewizyjny, reżyseria: Ludwik René | |
| Powrót do Lizbony | Donna Catherin | spektakl telewizyjny, reżyseria: Bohdan Trukan | |
| 1967 | Miesiąc na wsi | Natalia | spektakl telewizyjny, reżyseria: Bohdan Trukan |
| 1968 | Wachlarz Lady Windermere | Pani Erylnne | spektakl telewizyjny, reżyseria: Bohdan Trukan |
| 1969 | Burza | Katierina | spektakl telewizyjny, reżyseria: Jan Kulczyński |
| 1970 | Safona | Safona | spektakl telewizyjny, reżyseria: Henryk Drygalski |
| 1972 | Dary magów | perukarka | film obyczajowy, reżyseria: Walentyna Maruszewska |
| 1973 | Dom nad Loarą | Marie Requier | spektakl telewizyjny, reżyseria: Henryk Drygalski |
| 1975 | Wiersze | aktorka | spektakl telewizyjny, reżyseria: Wojciech Siemion |
| 1976 | Terrarium | Ona | spektakl telewizyjny, reżyseria: Anna Minkiewicz |
| 1977 | Przed burzą | Nancy Astor | spektakl telewizyjny, reżyseria: Roman Wionczek |
| 1980 | Kontrakt | Olga Aleksandrowa, kierowniczka baletu opery | film dramatyczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi |
| 1988 | Bez kurtyny | Dama | spektakl telewizyjny, reżyseria: Zdzisław Wardejn |
| 1991 | Pępowina | Matka | spektakl telewizyjny, reżyseria: Piotr Szulkin |
| 1993 | Mgła | Gwiazda | spektakl telewizyjny, reżyseria: Mirosław Gronowski |
| 1995 | Słowik Warszawy | Patrycja | spektakl telewizyjny, reżyseria: Ryszard Ber |
| Siostra | Dama w czerni | spektakl telewizyjny, reżyseria: Edward Dziewoński | |
| 1996 | Już nie mogę przestać być damą | ona sama | film dokumentalny, reżyseria: Jolanta Kessler |
| Horror w Wesołych Bagniskach | Róża, teściowa Apolinarego | horror komediowy, reżyseria: Andrzej Barański | |
| 1997 | Sława i chwała | księżna Anna Bilińska (odcinek: 4) | serial telewizyjny, reżyseria: Kazimierz Kutz |
| 2001 | Na dobre i na złe | Jaszewska (odcinek: 61) | serial telewizyjny, reżyseria: Teresa Kotlarczyk |
| 2008 | Jeszcze nie wieczór | ona sama | film dramatyczny, reżyseria: Jacek Bławut |
| Serce na dłoni | matka Konstantego | czarna komedia, reżyseria: Krzysztof Zanussi | |
| 2009 | Aktorzy | ona sama | film dokumentalny, reżyseria: Tomasz Wolski |
| 2013 | Zdjęcie od Nasierowskiej, czyli życie wielokrotnie spełnione | ona sama | film dokumentalny, reżyseria: Tomasz Pijanowski |
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (3 listopada 1995)
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)
- Złoty Krzyż Zasługi (13 listopada 1953)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (28 kwietnia 2008)
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1988)
- Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”
Nagrody
- Nagroda FSRiR w Katowicach (1949)
- Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za rolę Larysy w przedstawieniu Bez posagu w Teatrze Telewizji oraz inne kreacje aktorskie w Teatrze TV i w Teatrze Polskiego Radia (1963)
- Srebrna Maska (nagroda w plebiscycie czytelników „Expressu Wieczornego” – trzykrotnie (1967, 1968, 1970)
- Zasłużona dla Teatru Polskiego w Warszawie (1976)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia aktorskie (1977)
- Nagroda specjalna „Gazety Wyborczej” na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Małgorzaty w przedstawieniu Ryszard III Williama Shakespeare’a w Teatrze Polskim w Warszawie (1994)
- Nagroda publiczności na 35. Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych (1996)
- Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2002)
- Nagroda Literackiej Premiery Miesiąca (grudzień) za książkę Bez początku, bez końca (2003)
- Nagroda im. Ireny Solskiej (2012)
Uwagi
- ↑ Nina Andrycz przez wiele lat jako swoją datę urodzenia podawała 11 listopada 1915 r., jednak przed śmiercią przyznała, że w rzeczywistości urodziła się 11 listopada 1912 r. i taka data jest uznawana za faktyczną. Na nagrobku widnieje natomiast data 11 listopada 1910 r., podana na podstawie relacji nieujawnionej osoby twierdzącej, że widziała akt urodzenia Niny Andrycz.
Przypisy
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 14.
- ↑ a b Andrycz Nina, Encyklopedia PWN .
- ↑ a b Nina Andrycz, Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). .
- ↑ Nina Andrycz w bazie IMDb (ang.)
- ↑ Nina Andrycz w bazie filmpolski.pl
- ↑ Nina Andrycz: Dlaczego ukrywała swój wiek? , film.interia.pl, 29 kwietnia 2016 .
- ↑ 101 lat Niny Andrycz.. polityka.pl. .
- ↑ TVP Info, IAR, Jedynka, bk: Nie żyje aktorka Nina Andrycz. Zmarła w wieku 101 lat. Polskie Radio . 2013-01-31. .
- ↑ a b c Kienzler 2015 ↓, s. 13.
- ↑ Skan metryczki dowodowej.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 16.
- ↑ a b Kienzler 2015 ↓, s. 15.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 17–18.
- ↑ a b Kienzler 2015 ↓, s. 19.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 22.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 24.
- ↑ Katarzyna Bielas, Wielki comeback
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 29, 36, 39.
- ↑ a b Kienzler 2015 ↓, s. 21.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 40.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 28, 34–37.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 28.
- ↑ Nina Andrycz.
- ↑ Ewa Lando. Wszyscy się czegoś bali. Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2016, s.298,299.
- ↑ Kienzler 2015 ↓, s. 37.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: NINA ANDRYCZ, Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne .
- ↑ W Warszawie pożegnano Ninę Andrycz. wp.pl. .
- ↑ Pogrzeb Niny Andrycz. Artystkę pochowano na Starych Powązkach , polskatimes.pl .
- ↑ Katolicki pogrzeb Andrycz. wsumie.pl. .
- ↑ Spadek po Ninie Andrycz trafił do WOŚP. To jednak nie koniec , fakt.pl (pol.).
- ↑ M.P. z 1996 r. nr 11, poz. 117 „za wybitne zasługi dla kultury polskiej oraz osiągnięcia w pracy artystycznej”.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej - w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wymieniona jako Cyrankiewicz Nina.
- ↑ MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis (pol.).
Bibliografia
- Nina Andrycz, Witold Filler, Lech Piotrowski, Poczet aktorów polskich. Od Solskiego do Lindy, Warszawa: „Philip Wilson”, 1998, s. 8–11, ISBN 83-87571-54-7, OCLC 189426351.
- Iwona Kienzler, Uwodzicielki, skandalistki i seksbomby PRL, Bellona SA, 2015, ISBN 978-83-11-13845-2.
Linki zewnętrzne
- Nina Andrycz w bazie IMDb (ang.)
- Nina Andrycz w bazie Filmweb
- Nina Andrycz w bazie filmpolski.pl
- Nina Andrycz, Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). .
- Nina Andrycz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Całe życie w drodze do. Rozmowa, którą przeprowadził z aktorką Remigiusz Grzela
- Kiedy jest się naprawdę gwiazdą, to nie rodzi się dzieci, rodzi się role – wywiad z aktorką
- Nina Andrycz na zdjęciach w bibliotece Polona