Oklahoma

Ten artykuł dotyczy stanu w USA. Zobacz też: inne znaczenia.

Oklahoma

State of Oklahoma

stan
46. stan od 16 listopada 1907
Pieczęć Flaga
Dewiza: Labor omnia vincit
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Oklahoma City
Kod ISO 3166-2	US-OK
Gubernator	Kevin Stitt (R)
Powierzchnia	181 037 km²
Populacja (2022) • liczba ludności	4 019 800
• gęstość	22,6 os./km²
Strefa czasowa	UTC-06:00
Języki urzędowe	de iure brak de facto angielski
Położenie na mapie USA
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Oklahoma (wymowa:/ˌoʊkləˈhoʊmə/^ⓘwymowa:/ˌoʊkləˈhoʊmə/) – stan w Stanach Zjednoczonych leżący w środku południowej części kraju. Graniczy od północy ze stanami Kansas i Kolorado, od wschodu ze stanami Missouri i Arkansas, od południa z Teksasem, od zachodu z Nowym Meksykiem.

Na terenie stanu dominują rozległe, równinne wyżyny. Równina wznosi się w kierunku zachodnim. Na wschodzie występują niewysokie pasma górskie, znane jako Kraina Ozark, z wyodrębnionym klimatem, także kulturowym.

Oklahoma zajmuje wysokie miejsce w kraju pod względem wartości produkcji paliw kopalnych, które obejmują ropę naftową i gaz ziemny.

Symbole stanu

• Dewiza: Labor Omnia Vincit (w tłumaczeniu z łaciny: Praca wszystko zwycięża)
• Przydomek: Sooner State
• Znaczenie przydomka: od wyścigu do działek przez tzw. Sooners
• Znaczenie nazwy „Oklahoma”: stan czerwonych ludzi (z języka Czoktawów)
• Symbole: jemioła, judaszowiec, muchołówka

Historia

• połowa XVI wieku – odkrycie obszaru dzisiejszego stanu przez Hiszpanów.
• 1682 – terytorium wchodziło w skład francuskiej Luizjany.
• 1803 – zakup Luizjany od Francji.
• 1819 – władze federalne przeznaczały terytorium dzisiejszego stanu dla tak zwanych pięciu cywilizowanych plemion indiańskich z terenów wschodnich (Czirokezi, Czoktawowie, Czikasawowie, Seminole, Krikowie).
• 1837 – proklamowanie Terytorium Indiańskiego.
• 1830-1842 – przesiedlanie kolejnych plemion Indian na Terytorium Oklahomy.
• 23 marca 1889 – prezydent Benjamin Harrison ogłosił, że za 30 dni w południe większa część Terytorium Indiańskiego zostanie otwarta dla białych.
• 22 kwietnia 1889, godzina 12.00 – nowi osadnicy przekroczyli granicę Terytorium (tzw. "wyścig po ziemię").
• 16 listopada 1907 – Oklahoma została przyjęta do Unii jako 46. stan.
• lata 30. XX wieku – susza. W jej wyniku, oraz z powodu kryzysu gospodarczego, wielu farmerów opuściło stan.
• 19 kwietnia 1995 – największy zamach terrorystyczny na terenie Stanów Zjednoczonych przed atakiem na Nowy Jork i Waszyngton w dniu 11 września 2001 roku – zamach terrorystyczny w Oklahoma City

System polityczny

Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowa Legislatura Oklahomy, składająca się z liczącego 48 członków Senatu oraz Izby Reprezentantów, w której zasiada 101 deputowanych. Głównym organem władzy wykonawczej jest pochodzący z wyborów bezpośrednich gubernator, któremu podlegają urzędnicy i instytucje niższego szczebla.

Geografia

 Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie Oklahoma.

Większość Oklahomy obejmują otwarte równiny i niskie wzgórza prerii. Wiele rzek, które przepływają przez Oklahomę, zostało spiętrzonych w celu utworzenia jezior, a stan ma więcej sztucznych jezior niż jakikolwiek inny stan w kraju. Duże obszary leśne, takie jak góry Ouachita, są typowe dla wschodniej części stanu.

• Klimat: podzwrotnikowy, suma opadów zmniejsza się w kierunku zachodnim. Oklahoma znajduje się w pasie Alei Tornad. Występują tutaj długie, gorące lata i krótsze zimy, które są mniej surowe niż te w stanach na północy.
• Główne rzeki: Arkansas, Canadian River, Red River
• Najwyższy szczyt: Black Mesa (1516 m n.p.m.)
• Liczba hrabstw: 77
• Największe hrabstwo: Oklahoma
• Liczba parków stanowych: 51

Miasta

Oklahoma City

Tulsa

Norman

Broken Arrow

Edmond

Lawton

Moore

Midwest City

Enid

Stillwater

Największe miasta w stanie Oklahoma, powyżej 40 000 mieszkańców (2021)

Na terenie stanu Oklahoma znajduje się 589 miast (city lub town), w tym 4 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 45 powyżej 10 000 mieszkańców, a 209 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.).

Lista miejscowości zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2021 r.):

Demografia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Oklahoma liczy 3 959 353 mieszkańców, co oznacza wzrost o 208 002 (5,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,5% populacji, 24,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,5% ludności stanu stanowią kobiety.

Język

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były:

• język angielski – 91,15%,
• język hiszpański – 5,89%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku 72,4% mieszkańców stanowi ludność biała (64,9% nie licząc Latynosów), 8,0% to rdzenna ludność Ameryki, 7,6% ma rasę mieszaną, 7,3% to czarni Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% to Azjaci, 0,12% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 11,1% ludności stanu.

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (11,4%), irlandzkiego (9,3%), meksykańskiego (9,0%), „amerykańskiego” (7,9%), angielskiego (7,2%) i afroamerykańskiego. Do innych większych grup należą osoby pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (109,6 tys.), europejskiego (82,5 tys.), włoskiego (72,1 tys.), francuskiego (71,6 tys.) i holenderskiego (49 tys.). Liczbę Polaków oszacowano na 30 tys. (0,76%).

Oklahoma posiada jeden z najwyższych odsetków populacji Indian w USA. Wśród nich największą grupą są Czirokezi.

Religia

Struktura religijna w 2014 roku:

• protestanci – 69%:
  • ewangelikalni – 47% (gł. baptyści, bezdenominacyjni, zielonoświątkowcy i campbellici)
  • głównego nurtu – 18% (gł. metodyści)
  • historyczni czarni protestanci – 4%,
• brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 4% ateiści)
• katolicy – 8%
• mormoni – 1%
• pozostałe religie – 4% (w tym: świadkowie Jehowy, buddyści, muzułmanie, hindusi, żydzi, unitarianie uniwersaliści, prawosławni, scjentyści i bahaiści).

Wśród większości protestanckiej przeważają południowi baptyści i zjednoczeni metodyści, a polityczny i kulturowy konserwatyzm, który jest wynikiem ich obecności, włączają Oklahomę do tzw. pasa biblijnego. Fundamentalizm tych grup był główną przyczyną utrzymywania przez Oklahomę zakazu sprzedaży alkoholu aż do 1959 roku.

Gospodarka

Głównymi pracodawcami w Oklahomie są usługi, następnie handel hurtowy i detaliczny, produkcja, finanse, ubezpieczenia i nieruchomości, transport i usługi komunalne, budownictwo i górnictwo.

Energia i przemysł

Oklahoma należy do piątki stanów USA o największej produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego. Chociaż pola naftowe przeważają we wschodniej części stanu, a pola gazu ziemnego na zachodzie, to szyby naftowe znajdują się na obszarze całej Oklahomy. Wschodnia Oklahoma to także region wydobywczy węgla bitumicznego.

Ponad połowa energii elektrycznej w Oklahomie wytwarzana jest przez elektrownie opalane gazem, a ponad jedna trzecia wytwarzana jest przez energię wiatru. W 2019 roku Oklahoma zajęła drugie miejsce w kraju pod względem wytwarzania energii elektrycznej z wiatru. Z racji kilku rzek i dużych zbiorników wodnych stan posiada także znaczne zasoby energii wodnej. W stanie nie ma elektrowni jądrowych.

Oklahoma jest jedynym stanem w USA, który produkuje jod i jednym z trzech, które produkują hel. W parku stanowym Alabaster Caverns w pobliżu Freedom znajdują się największe na świecie złoża alabastru.

Rolnictwo

Trzy czwarte powierzchni stanu zajmują pola uprawne. W stanie znajduje się 86 tysięcy farm (4. miejsce w kraju) o powierzchni 35,1 mln akrów.

• główne uprawy: pszenica, bawełna, kukurydza, soja, sorgo i orzeszki ziemne,
• hodowla: bydło, trzoda chlewna i drób,
• inne: produkty mleczne, produkcja siana (w tym siana z lucerny) i przemysł jajeczny.

Informacje uzupełniające

• Atrakcje turystyczne:
  • Sporty motorowowodne na akwenie zbiornika sztucznego Lake Texoma na rzece Red River,
  • Park stanowy z siedliskiem bobrów Broken Bow State Park,
  • tereny krainy Ozark na wschodzie stanu,
  • profesjonalna koszykówka NBA w Oklahoma City,
  • sport uniwersytecki, szczególnie futbol amerykański i koszykówka mężczyzn w wykonaniu drużyn:
    • Uniwersytet Oklahomy w Norman,
    • Uniwersytet Stanu Oklahoma w Stillwater.
• Wyścigi konne w Oklahoma City.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Witryna internetowa stanu Oklahoma