Oksana Zabużko

W dzisiejszym świecie Oksana Zabużko stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum społeczeństwa. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie historyczne czy wpływ na polu zawodowym, Oksana Zabużko przyciągnął uwagę wielu ludzi na całym świecie. W tym artykule podjęto próbę zbadania różnych aspektów związanych ze Oksana Zabużko, od jego początków i ewolucji po obecny stan i możliwe przyszłe implikacje. Celem szczegółowej analizy jest przedstawienie czytelnikowi kompletnej i wzbogacającej wizji Oksana Zabużko oraz zachęcenie do refleksji i debaty wokół tego tematu o globalnym znaczeniu.

Oksana Zabużko
Ilustracja
Oksana Zabużko (2022)
Data i miejsce urodzenia

19 września 1960
Łuck

Odznaczenia
Order Księżnej Olgi III klasy
Galeria
Marcin Gaczkowski, Oksana Zabużko, Olga Tokarczuk, IV Festiwal Góry Literatury, (2018)
Oksana Zabużko, VIII Festiwal Góry Literatury. Nowa Ruda, (2022)

Oksana Zabużko (ukr. Окса́на Стефа́нівна Забу́жко; ur. 19 września 1960 w Łucku) – ukraińska pisarka, poetka i eseistka.

Wykształcenie i twórczość

Uzyskała tytuł doktora filozofii na Uniwersytecie Kijowskim (1987). Wykładała filologię ukraińską na uniwersytetach w USA. Na stałe mieszka w Kijowie. W swojej twórczości skupia się na zagadnieniach dotyczących ukraińskiej samoidentyfikacji, problemach postkolonializmu oraz feminizmie. Mówi płynnie po polsku.

Największą sławę przyniosła jej książka Badania terenowe nad ukraińskim seksem, wydana w 1996 i przetłumaczona na węgierski, czeski, niemiecki, francuski, a w 2003 na polski. Opisuje ona spustoszenia w ludzkiej psychice jako następstwa komunizmu i totalitaryzmu. Uznano ją za pierwszy manifest ukraińskiego feminizmu. W marcu 2006 Badania terenowe... miały swoją sceniczną premierę w warszawskim teatrze Polonia Krystyny Jandy. W monodramie autorstwa i w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej wystąpiła Katarzyna Figura.

W Polsce ukazał się również zbiór opowiadań Siostro, siostro (2007) oraz powieść Muzeum porzuconych sekretów w 2013, za która otrzymała Nagrodę Literacką Europy Środkowej „Angelus”. Za tłumaczenie książki nagrodę Angelusa otrzymała także tłumaczka Katarzyna Kotyńska.

W 2009 została odznaczona Orderem Księżnej Olgi III klasy.

W listopadzie 2013 roku ukazała się książka Ukraiński palimpsest, zapis rozmów, które z Oksaną Zabużko przeprowadziła Izabella Chruślińska. To pierwsza książka Oksany Zabużko, która swoją premierę miała poza Ukrainą. Tłumaczenie na język ukraiński ukazało się w roku 2014.

Symbolicznie, 23 lutego 2022, w przeddzień rosyjskiej inwazji, ukazała się jej książka Planeta Piołun – zbiór esejów wybranych dla polskiego czytelnika, napisanych po zajęciu 2014 Krymu przez Rosjan. W tytułowym eseju opisany jest wpływ katastrofy w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej z 1986 na nastawienie Ukraińców do władzy sowieckiej. Była to swoista terapia szokowa pozwalająca odreagować głęboki, przenikający do samych kości wieloletni strach po zorganizowanym przez Stalina w 1933 Wielkim Głodzie (Hołodomorze). Czarnobyl otworzył mentalnie drogę do przemian Ukrainy po 1989. W innych esejach Zabużko opisuje dzieje Kateryny Biłokur oraz imperialne, antyukraińskie nastawienie petersburskiego poety i dysydenta Iosifa Brodskiego, laureata Nagrody Nobla 1987; daje też swoiste postscriptum do swej książki Badania terenowe nad ukraińskim seksem.

W 2018 i 2022 była gościem Festiwalu Góry Literatury.

22 listopada 2022 w Centrum Kongresowym ICE Kraków Rada Miasta Krakowa przyznała pisarce Nagrodę im. Stanisława Vincenza, co spotkało się z protestem ze strony Młodzieży Wszechpolskiej.

Twórczość

Poezja

  • Trawnewyj inij (Травневий іній, 1985)
  • Dyrygent ostannioji swiczky (Дириґент останньої свічки, 1990)
  • Awtostop (Автостоп, 1994)
  • Nowyj zakon Archimeda (Новий закон Архімеда. Вибрані вірші 1980–1998, 2000)
  • Druha sproba. Wybrane (Друга спроба. Вибране, 2005)

Proza

  • Badania terenowe nad ukraińskim seksem (Польові дослідження з українського сексу, 1996)
  • Bajka o kalinowej fujarce (Казка про калинову сопілку, 2000)
  • Siostro, siostro (Сестро, сестро Повісті та оповідання, 2003)
  • Muzeum porzuconych sekretów (Музей покинутих секретів, 2009), wyd. pol. 2013

Publicystyka

  • Chroniky wid Fortinbrasa (Хроніки від Фортінбраса, 1999)
  • Let my people go (15 текстів про українську революцію, 2005)
  • Notre Dame d’Ukraine: Ukrajinka w konflikti mifolohij (Notre Dame d’Ukraine: Украīнка в конфлікті міфологій, 2007)
  • Ukraiński palimpsest. Rozmowy Oksany Zabużko z Izą Chruślińską, 2013.
  • Planeta Piołun, Agora Warszawa, 2022, ISBN 978-83-268-3865-1.
  • Najdłuższa podróż, Agora Warszawa, 2023.

Przypisy

Linki zewnętrzne