Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

W tym artykule zbadamy różne aspekty Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zagłębiając się w jego znaczenie, implikacje i znaczenie w polu _var2. Od swoich początków do obecnej ewolucji, Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odegrał fundamentalną rolę w _var3, wywierając ogromny wpływ na _var4. W trakcie tej analizy zbadamy różne perspektywy, które pojawiły się wokół Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, biorąc pod uwagę jego wpływ na _var5 i jego wpływ na _var6. Z krytycznym i szczegółowym spojrzeniem zagłębimy się w najważniejsze aspekty Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, odkrywając jego powiązania z _var7 i jego potencjał dla _var8. Poprzez tę podróż staramy się poszerzyć wiedzę na temat Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i jego konsekwencji w dzisiejszym świecie.

Order Zasługi
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Awers
Awers I kl.
Awers
Awers V kl.
Rewers
Rewers V kl.
Baretka
Baretka I kl.
Baretka
Baretka II kl.
Baretka
Baretka III kl.
Baretka
Baretka IV kl.
Baretka
Baretka V kl.
Ustanowiono

10 kwietnia 1974

Wycofano

1990 (zmiana nazwy państwa)

Wielkość

68 x 68 mm (order I klasy)
60 x 60 mm (order II–III kl.)
48 x 48 mm (order IV–V kl.)
80 x 80 mm (gwiazda)

Wydano

3693

Powyżej

Order Sztandaru Pracy

Poniżej

Złoty Krzyż Zasługi

Projektant

Edward Gorol

Powiązane

Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej

Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – polskie wysokie odznaczenie cywilne okresu PRL, nadawane cudzoziemcom oraz Polakom zamieszkałym za granicą.

Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej został ustanowiony ustawą z dnia 10 kwietnia 1974 „ ...mając na względzie rozwijające się stosunki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z innymi państwami oraz potrzebę dania wyrazu szczególnemu uznaniu zasług położonych na rzecz rozwoju współpracy i przyjaźni między narodami...”.

Podział orderu

W przypadku tego orderu zrezygnowano po raz pierwszy z nazwy krzyża przy podziale na klasy (pomijając Order Sztandaru Pracy, którego klasy były jedynie numerowane i potocznie nazywane gwiazdami):

  • I klasa – Wielka Wstęga,
  • II klasa – Komandoria z Gwiazdą,
  • III klasa – Komandoria,
  • IV klasa – Złota Odznaka,
  • V klasa – Srebrna Odznaka.

Nadawanie

Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nadawano obywatelom państw obcych lub zamieszkałym za granicą innym osobom, które swą działalnością polityczną, społeczną, gospodarczą albo w zakresie nauki, oświaty, kultury, sztuki, ochrony zdrowia lub w innej dziedzinie wniosły wybitny wkład w dzieło rozwoju współpracy międzynarodowej oraz umacniania i pogłębiania przyjaźni łączącej Polską Rzeczpospolitą Ludową z innymi państwami i narodami. „Zamieszkałe za granicą inne osoby” w praktyce było eufemistycznym określeniem Polonii – obywateli polskich pozostających na emigracji. Order mógł być również nadany zagranicznej instytucji, miastu lub jednostce terytorialnej.

Order nadawała Rada Państwa, na wniosek Ministra Spraw Zagranicznych, ewentualnie Przewodniczącego Rady Państwa, Prezesa Rady Ministrów lub Komitetu Centralnego PZPR.

Po zmianie ustroju i nazwy państwa polskiego na Rzeczpospolita Polska w grudniu 1989, zaszła potrzeba nowej regulacji odznaczeń państwowych. Zdecydowano pozostawić Order Zasługi, nieco zmieniając jego formę. Mimo braku formalnej zmiany ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ani nazwy Orderu, w drodze rozporządzenia Prezydenta RP z 16 kwietnia 1991, obowiązującego od 24 maja 1991, określono go jako Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej i zmieniono opis jego odznaki na odpowiadający późniejszemu Orderowi Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Dopiero ustawą z dnia 16 października 1992 o orderach i odznaczeniach Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej został formalnie zastąpiony przez Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, a ustawa z 1974 została uchylona.

Projektantem obu tych orderów był Edward Gorol.

Opis odznaki

Odznaką była, podobna do sowieckich odznaczeń, pięcioramienna gwiazda (krzyż gwiaździsty) z rozszerzającymi się ramionami, pokrytymi na awersie czerwoną i białą emalią. Między ramionami gwiazdy znajduje się pięć pęków promieni. Pośrodku na awersie nałożony jest orzeł państwowy (bez korony) srebrzony. Gwiazda zwieńczona jest tarczą z inicjałami PRL na tle poziomych promieni. Na rewersie ramiona gwiazdy są fakturowane, pośrodku na okrągłej tarczy znajduje się data: 1974. W klasach I-IV promienie i zwieńczenie są złocone, a w klasie V są srebrzone. Wymiar odznaki wynosi: w klasie I – 68 mm, w klasach II i III – 60 mm, w klasach IV i V – 48 mm.

Odznaką Orderu I i II klasy jest ponadto gwiazda orderowa składająca się z dziesięciu pęków promieni o średnicy 80 mm, z czego pięć pęków złoconych umieszczonych jest na tle pięciu pęków srebrzonych. Pośrodku na okrągłej tarczy pokrytej czerwoną emalią nałożony jest orzeł srebrzony.

Wstęga orderowa wykonana była w kolorze jasnego kobaltu i nawiązywała do zachowanego na obczyźnie Orderu Orła Białego.

Sposób noszenia poszczególnych klas:

  • I klasa: odznakę orderu noszono na wielkiej wstędze szerokości 100 mm, założonej przez prawe ramię do lewego boku, a gwiazdę orderową noszono pośrodku lewej strony piersi, poniżej innych orderów i odznaczeń.
  • II klasy: odznakę orderu noszono na wstędze szerokości 45 mm, założonej na szyi, a gwiazdę orderową noszono pośrodku lewej strony piersi, poniżej innych orderów i odznaczeń.
  • III klasy: odznakę orderu noszono na wstędze szerokości 45 mm, założonej na szyi.
  • IV i V klasy: odznakę noszono na wstążce szerokości 36 mm i długości 60-65 mm, po lewej stronie piersi. Na wstążce Orderu IV klasy upięta jest z tej wstążki rozetka o średnicy 25 mm.

Po zmianach z 16 kwietnia 1991, monogram „PRL” zastąpiono monogramem „RP”, wprowadzono orła z koroną według wzoru obowiązującego dla godła państwa, usunięto datę „1974” z rewersu oraz zmieniono kolor wstążki i wstęgi na ciemny kobalt.

Odznaczeni

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Wielką Wstęgę otrzymało 76 osób, m.in.:

W 1988 Gustáv Husák, który miał być odznaczony ponownie i Nicolae Ceaușescu odmówili przyjęcia Wielkiej Wstęgi Orderu Zasługi PRL.

Wg danych Biura Odznaczeń Państwowych Kancelarii Rady Państwa oraz Biura Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP przyznano:

  • I klasę – 65 razy,
  • II klasę – 264 razy,
  • III klasę – 581 razy,
  • IV klasę – 983 razy.

W sumie w latach 1974-1990 orderem odznaczono 3304 razy, w tym 50 zbiorowości, z których Akademia Nauk ZSRR i Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej otrzymały I klasę, a łącznie, do końca obowiązywania ustawy z okresu PRL, przyznano 3693 Orderów Zasługi PRL.

Przypisy

  1. Dz.U. z 1974 r. nr 14, poz. 83
  2. a b c d Tadeusz Jeziorowski, Mariusz Skotnicki (red.): Blask orderów. T. III. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2019, s. 52-55.
  3. Dz.U. z 1991 r. nr 43, poz. 190
  4. a b Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 256-257.
  5. Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 20.
  6. Juliusz Ćwieluch: Medalomania. Raport: Medale i ordery. Kto daje, komu i za co. polityka.pl, 20 listopada 2010. .