Pałac Dembińskich w Szczekocinach
Dziś Pałac Dembińskich w Szczekocinach to temat, który nabrał niezwykłego znaczenia w dzisiejszym społeczeństwie. Czy to ze względu na swój wpływ na kulturę popularną, wpływ na światową gospodarkę, czy też znaczenie w polu naukowym, Pałac Dembińskich w Szczekocinach stał się tematem zainteresowania szerokiego spektrum odbiorców. Wynika to po części z szybkości, z jaką wiadomości i informacje rozprzestrzeniają się w epoce cyfrowej, co pozwoliło Pałac Dembińskich w Szczekocinach zająć ważne miejsce w codziennych rozmowach. W tym artykule zbadamy różne wymiary Pałac Dembińskich w Szczekocinach i jego wpływ na nasze codzienne życie, a także możliwe konsekwencje, jakie może to mieć w przyszłości.
 nr rej. Zespół nr 402/67 z 21.06.1967 oraz 231/76/A z 1.02.1978, pałac nr 35 z 30.06.1947
| |
 Pałac Dembińskich w Szczekocinach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
1794 |
| Pierwszy właściciel |
Urszula Dembińska |
Położenie na mapie Szczekocin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |
Położenie na mapie gminy Szczekociny  | |
 50°37′39″N 19°49′31″E/50,627500 19,825278
| |
Pałac Dembińskich w Szczekocinach – zabytkowy pałac w miejscowości Szczekociny.
Pałac wybudowany w 1780 r. jest częścią zespołu pałacowego, w skład którego wchodzą jeszcze: park, dwie oficyny zbudowane po 1780 r., dwie kordegardy i ogrodzenie z trzema bramami z pierwszej poł. XIX w., obora z XVIII/XIX w. oraz stajnie z XVIII/XIX wieku.
Historia
Od 1709 roku właścicielem dóbr w Szczekocinach była rodzina Dembińskich z Dembian herbu Rawicz. Wówczas w Szczekocinach istniał jeszcze drewniany dwór wybudowany przez wcześniejszych właścicieli wsi - rodzinę Korycińskich. Decyzję o budowie nowej siedziby podjęli Franciszek i Urszula Dembińscy około 1775 r. Po śmierci Franciszka w 1776 roku budowę kontynuowała Urszula. Według Władysława Tatarkiewicza projektantem pałacu był Jan Ferdynand Nax. Budowę pałacu zakończono w 1794 roku. Równocześnie powstały dwie oficyny, dwie galerie łączące pałac z oficynami oraz ogród w stylu geometrycznym. Na początku XIX wieku wybudowano ogrodzenie i dwie kordegardy przy głównym wejściu, a także rozbudowano folwark.
Po II wojnie światowej w pałacu mieściła się szkoła.
W 1980 w wyniku pożaru zniszczeniu uległy dach oraz konstrukcja więźby. W latach 80. XX wieku w pałacu prowadzono prace remontowe planując stworzyć w nim centrum kultury. Od 1990 pałac jest nieużytkowany. Pałac jest w bardzo złym stanie (m.in. uszkodzony wystrój elewacji, sztukaterie, instalacje, kafle).
Układ kompozycyjny założenia
Założenie pałacowo-parkowe w Szczekocinach należy do najwcześniejszych kompozycji w stylu krajobrazowym w Polsce. Oparte jest na dwóch osiach kompozycyjnych: oś główna o kierunku wschód-zachód (wyznaczona kolejno przez drogę dojazdową, dziedziniec zamknięty pałacem i ogród w typie swobodnym) oraz oś poprzeczną, na której po stronie południowej znajdował się ogród geometryczny, a po stronie północnej folwark. Po obydwu stronach pałacu wybudowano symetryczne oficyny połączone z pałacem parterowymi galeriami na rzucie ćwierćkoła. W części południowo-zachodniej zasadzono sad.
Centralnym punktem założenia, gdzie krzyżowały się dwie osie kompozycyjne, jest dziedziniec. Pierwotnie urządzony w stylu angielskiego parku swobodnego z podjazdem pod pałac. Obecny jego wygląd pochodzi z XX wieku.
Przedłużeniami głównej osi założenia pałacowego są: droga (obecnie ul. Senatorska) i znajdujący się na jej zamknięciu kościół pw. św. Bartłomieja (przebudowany w 1782 przez Urszulę Dembińską w stylu klasycystycznym).
Pałac
Pałac w stylu wczesnoklasycystycznym, nawiązujący do francuskiej odmiany klasycyzmu, jest zbudowany na rzucie prostokąta, posiada dach mansardowy z lukarnami. Fasada jest symetryczna z umieszczonym pośrodku 3-kondygnacyjnym ryzalitem, w którego zwieńczeniu jest attyka z tarczą zegarową, a nad nią kartusz z dwoma herbami: Leliwa (po lewej) rodziny Morstinów i Pobóg (po prawej) z dwiema postaciami rycerzy po bokach. W skrajnych częściach ryzalitu, na attyce, umieszczone są rzeźby przedstawiające Florę i Pomonę. W parterze ryzalitu znajduje się arkadowe podcienie. Elewację od strony ogrodu ozdabia ryzalit zwieńczony trójkątnym tympanonem, na którym przedstawiona jest płaskorzeźbiona scena z Metamorfoz Owidiusza przedstawiająca Dianę i Akteona. W zwieńczeniu umieszczony jest herb Leliwa, po którego bokach znajdują się dwie rzeźby kobiet.
_1908-1920_(71190336).jpg)
Oficyny
Parterowe oficyny połączone były z budynkiem pałacu przejściami w arkadowej galerii. Możliwe było również przejście po dachach galerii pełniących funkcję tarasu. W północnej oficynie mieściły się pomieszczenia kuchenne, w południowej (tzw. ogrodowej) znajdowały się pokoje gościnne.
Kordegardy
Wybudowane w latach 20. XIX wieku po obu stronach głównej bramy mieściły pomieszczenia dla służby i dozorcy.
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. śląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. .
- ↑ Papoń Krzysztof, Rejestr zabytków , www.wkz.katowice.pl (pol.).
- ↑ a b c d e f Martyna Walker, Wczesnoklasycystyczne założenie rezydencjonalne w Szczekocinach, Teresa Dudek-Bujarek (red.), Rezydencje, pałace i dwory epoki nowożytnej na obszarze obecnego województwa śląskiego, Katowice 2019, ISBN 978-83-953155-2-7.
- ↑ Władysław Tatarkiewicz, O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku, Warszawa 1966, s. 252.
- ↑ a b c d e Zespół pałacowo-parkowy, Szczekociny - Zabytek.pl , zabytek.pl (pol.).
- ↑ Sypek 2014 ↓, s. 242.
- ↑ Sypek 2014 ↓, s. 239.
- ↑ Sypek 2014 ↓, s. 245.
Bibliografia
- Anna Sypek, O pałacu w Szczekocinach, Redaktor naukowy: Aneta Borowik, Dom - zabytkowa architektura mieszkalna., Katowice 2014, ISBN 978-83-939745-0-4, OCLC 962078048.