Piłka nożna na Malcie

Piłka nożna (malt. Futbol ˈfʊtbɔːl) na Malcie (na Wyspach Maltańskich) pojawiła się podczas rządów brytyjskich w połowie XIX wieku. Sport w tym czasie był jeszcze nowością również w Anglii i była to forma rozrywki dla żołnierzy stacjonujących w tym czasie na Malcie.

W 1890 roku brytyjscy żołnierze regimentu „St. Margaret” założyli pierwszy klub piłkarski na Malcie – St. Margaret. Kolejny klub – Floriana – powstał dziesięć lat później, dzięki czemu 13 maja 1900 roku rozegrano pierwszy oficjalny mecz: St. George’s - Floriana 3:1. W 1910 roku, odbywające się do tej pory nieregularne spotkania na poziomie amatorskim i półprofesjonalnym, zostały zastąpione przez rozgrywki ligowe.

Maltański związek piłkarski – Malta Football Association powołano do życia w 1900 roku. Do usamodzielnienia kraju był afiliowany przy The Football Association. MFA odpowiada za wszystkie kwestie piłkarskie na Wyspach, w tym za: reprezentację mężczyzn, reprezentację kobiet, reprezentację juniorów oraz krajowe rozgrywki ligowe i pucharowe.

Rozgrywki ligowe

W historycznym, pierwszym sezonie rozgrywek ligowych na Malcie 1909/10 wzięło udział 5 drużyn: Floriana FC, Sliema Wanderers, St. Joseph's United, Boys Empire League z Valletty oraz Malta University FT. Pierwsze spotkanie rozegrano 20 lutego 1910 roku na boisku Lyceum w Marsie.

Aż do sezonu 1939–1940 pierwsza liga pozostała jedyną ligą w maltańskim futbolu i nosiła nazwę Divison one. W dwudziestoleciu międzywojennym Sliema Wanderers i Floriana dominowały w lidze, zdobywając 20 (Sliema 11, Floriana 9) na 21 możliwych tytułów mistrzowskich.

W sezonie 1940/41 liga nie wystartowała z powodu II wojny światowej. Wielu piłkarzy z Malty zostało zaangażowanych w obronę wyspy na początku lat 40. XX w., gdy ta kolonia brytyjska była silnie zaangażowana w konflikt w Afryce Północnej ze względu na strategiczną pozycję na Morzu Śródziemnym.

Normalna działalność ligowa została wznowiona w sezonie 1944/45 z udziałem czterech drużyn, w tym Sliema Wanderers i Floriana. Począwszy od roku 1946 rozgrywki ligowe były wielopoziomowe - piętnaście klubów dołączyło do rozgrywek, podwajając liczbę zarejestrowanych klubów w ciągu dziesięciu lat. Wśród klubów tych były m.in. Valletta FC i Hibernian FC.

Rozwój ligi następował w latach 50., 60. i 70. XX wieku. W 1950 roku dołączyło kolejne piętnaście klubów, w tym Birkirkara FC.

W latach 80. ubiegłego wieku dominacja Sliema Wanderers i Floriana ostatecznie dobiegła końca. Przy okazji inauguracji nowego stadionu narodowego, Ta 'Qali, doszło do dużej reorganizacji rozgrywek ligowych Malty. Hibernians FC wygrał mistrzostwo ligi maltańskiej w 1981 i 1982 roku, Rabat Ajax (utworzony w 1930 roku) wygrał w 1985 i 1986 roku, jednak prawdziwą niespodzianką był jeden z najstarszych klubów na Malcie, Ħamrun Spartans, który wygrał ligę trzy razy: w 1983, 1987 i 1988 roku, a dodatkowo zdobył pięć Pucharów Malty. Floriana zdobyła trofeum ligi w 1981 roku.

Ostatnie dziesięciolecia XX wieku sprawiły, że format ligi rozszerzył się na czwarty poziom i łącznie zarejestrowanymi 50 klubami. Gama klubów stała się bardzo zróżnicowana, przez co różne kluby sięgały po krajowe trofea, ale funkcjonowały także takie, które do piłki nożnej podchodziły czysto rozrywkowo i półprofesjonalnie. W latach 90. XX wieku Valletta FC, wygrywając pięć mistrzostw i cztery Puchary zanotowała swój złoty okres.

W XXI wieku po ligowe mistrzostwo sięgały: Valletta FC, Sliema Wanderers FC, Birkirkara FC i Hibernians FC oraz - co było największą niespodzianką - w sezonie 2006/07 Marsaxlokk FC.

Formaty rozgrywek

Poziom	Liga/dywizja Liczba klubów	Liga/dywizja Liczba klubów	Liga/dywizja Liczba klubów
	do sezonu 2010/2011	2010/11 – 2016/17	od sezonu 2017/2018
1	Maltese Premier League 10 klubów	Maltese Premier League 12 klubów	Maltese Premier League 14 klubów
2	Maltese First Division 10 klubów	Maltese First Division 14 klubów	Maltese First Division 14 klubów
3	Maltese Second Division 10 klubów	Maltese Second Division 14 klubów	Maltese Second Division 13 klubów
4	Maltese Third Division 21 klubów - 2 grupy	Maltese Third Division 13 klubów	Maltese Third Division 12 klubów

Wszystkie męskie kluby ligowe Malty

klub	local council	liga w sezonie 2017/2018	mistrzostwo Malty	Puchar Malty
Balzan FC	Balzan	BOV Premier League	0	0
Birkirkara FC	Birkirkara	BOV Premier League	4	5
Floriana FC	Floriana	BOV Premier League	25	20
Gżira United FC	Gżira	BOV Premier League	0	1
Ħamrun Spartans	Ħamrun	BOV Premier League	7	6
Hibernians	Paola	BOV Premier League	12	10
Lija Athletic FC	Lija	BOV Premier League	0	0
Mosta	Mosta	BOV Premier League	0	0
Naxxar Lions FC	Naxxar	BOV Premier League	0	0
Senglea Athletic FC	Sliema	BOV Premier League	0	0
Sliema Wanderers	Sliema	BOV Premier League	26	21
St. Andrews FC	Pembroke	BOV Premier League	0	0
Tarxien Rainbows	Tarxien	BOV Premier League	0	0
Valletta FC	Valletta	BOV Premier League	24	14
Marsa FC	Marsa	BOV First Division	0	0
Melita FC	St. Julian’s	BOV First Division	0	1
Mqabba FC	Mqabba	BOV First Division	0	0
Pembroke Athleta FC	Pembroke	BOV First Division	0	0
Pieta Hotspurs FC	Pietà	BOV First Division	0	0
Qormi FC	Qormi	BOV First Division	0	0
Qrendi FC	Qrendi	BOV First Division	0	0
Rabat Ajax FC	Rabat	BOV First Division	2	1
San Gwann FC	San Ġwann	BOV First Division	0	0
Sirens FC	Saint Paul’s Bay	BOV First Division	0	0
Vittoriosa Stars FC	Birgu	BOV First Division	0	0
Zabbar St. Patrick FC	Żabbar	BOV First Division	0	0
Żebbuġ Rangers FC	Żebbuġ	BOV First Division	0	0
Żejtun Corinthians FC	Żejtun	BOV First Division	0	0
Attard FC	Attard	BOV Second Division	0	0
B'Bugia St Peters FC	Birżebbuġa	BOV Second Division	0	0
Fgura United FC	Fgura	BOV Second Division	0	0
Gharghur FC	Għargħur	BOV Second Division	0	0
Gudja United FC	Gudja	BOV Second Division	0	0
Kalkara FC	Kalkara	BOV Second Division	0	0
Luqa St. Andrew’s FC	Luqa	BOV Second Division	0	0
Marsaxlokk FC	Marsaxlokk	BOV Second Division	1	0
Mgarr United FC	Mġarr	BOV Second Division	0	0
Siggiewi FC	Siġġiewi	BOV Second Division	0	0
Saint George’s FC	Cospicua	BOV Second Division	1	0
Swieqi United FC	Swieqi	BOV Second Division	0	0
Dingli Swallows FC	Dingli	BOV Third Division	0	0
Ghaxaq FC	Għaxaq	BOV Third Division	0	0
Kirkop United FC	Kirkop	BOV Third Division	0	0
Marsaskala FC	Marsaskala	BOV Third Division	0	0
Mdina Knights FC	Mdina	BOV Third Division	0	0
Mellieha SC	Mellieħa	BOV Third Division	0	0
Msida St. Joseph FC	Msida	BOV Third Division	0	0
Mtarfa FC	Mtarfa	BOV Third Division	0	0
St. Venera Lightnings FC	Santa Venera	BOV Third Division	0	0
Ta' Xbiex SC	Ta’ Xbiex	BOV Third Division	0	0
Xghajra Tornados FC	Xgħajra	BOV Third Division	0	0
Zurrieq FC	Żurrieq	BOV Third Division	0	1

Poziom rozgrywek:

     pierwszy, najwyższy ogólnokrajowy

     drugi

     trzeci

     czwarty

Ligi młodzieżowe

• Youth League - rozgrywki młodzieżowe podzielone na pięć lig
• Youth FA Under-17 – rozgrywki młodzieżowe U-17 podzielone na pięć lig
• Youth FA Under-15 – rozgrywki młodzieżowe U-15 podzielone na pięć lig

Piłka nożna kobiet

• BOV Women’s League – kobieca ekstraklasa
• Women’s U-19 League – kobieca liga młodzieżowa

Puchary

Rozgrywki pucharowe rozgrywane na Malcie to:

• Puchar Malty (znany też jako FA Trophy)
• Superpuchar Malty – mecz między mistrzem kraju i zdobywcą Pucharu
• Women’s Super Cup

Rozgrywki pucharowe historyczne:

• Puchar Związku – rozgrywany w sezonach 1910/11 – 1912/13, 1927/28-1928/29, 1943/44

Reprezentacja Malty

 Osobny artykuł: Reprezentacja Malty w piłce nożnej.

Mimo powołania krajowej federacji w 1900 roku, aż do uzyskania niepodległości reprezentacja nie brała udziału w rozgrywkach międzynarodowych. Swój pierwszy mecz rozegrała dopiero 24 lutego 1957 roku. Na Empire Stadium w Gżira w obecności 17 421 widzów przegrała z Austrią 2-3.

Piłka nożna amatorska

Od lat 20. XX wieku na Malcie odbywały się także niezależne rozgrywki amatorskie. Były one kierowane przez Malta Amateur FA (od 1922 roku) oraz Malta Sports Association (od 1925 roku do lat 50. XX wieku). Mistrzami tych rozgrywek były m.in. Lyceum, Floriana Tigers, Constitutional FC (Paola), University SC, Salesian Sports Brigade, Gharghur Juventus, Zejtun Red Stars i Marsa White Stars .

Piłka nożna na Gozo

W ramach rozgrywek piłkarskich na Malcie pewną autonomię utrzymują rozgrywki klubowe na wyspie Gozo. 8 klubów występuje w Gozo Football League First Division, 6 klubów w Gozo Football League Second Division.

Na pozostałych wyspach archipelagu nie ma aktywności piłkarskiej.

Stadiony

 Osobny artykuł: Lista stadionów piłkarskich Malty.

Narodowym stadionem Malty jest od 1980 roku Ta’ Qali Stadium znajdujący się w Attard. Jego pojemność to 16 997. Poza meczami reprezentacji odbywają się na nim także mecze ligowe oraz pucharów krajowych oraz europejskich pucharów klubowych. Poprzednim stadionem narodowym był Empire Stadium w Gżira.

Zobacz też

• Mistrzostwa Europy U-17 w Piłce Nożnej 2014, mistrzostwa które odbyły się ma Malcie

Przypisy