Pieniężno

W tym artykule zagłębiamy się w interesujący temat Pieniężno. Idąc tym tropem, zbadamy różne aspekty, które sprawiają, że Pieniężno jest dziś tematem istotnym i interesującym. Od jego pochodzenia i ewolucji po wpływ na społeczeństwo – dokładnie zbadamy każdy aspekt Pieniężno. Podobnie przeanalizujemy implikacje, jakie Pieniężno ma w różnych obszarach, podkreślając jego znaczenie w obszarach akademickich, kulturowych, społecznych i technologicznych. Poprzez tę eksplorację będziemy starali się rzucić światło na niuanse i złożoność charakteryzującą Pieniężno, oferując wszechstronną wizję, która pozwoli czytelnikowi zrozumieć jego zakres i znaczenie w bieżącym kontekście.

Pieniężno
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła z XIV w.
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

braniewski

Gmina

Pieniężno

Prawa miejskie

1312–1945, 1973

Burmistrz

Kazimierz Kiejdo

Powierzchnia

3,81 km²

Wysokość

76 m n.p.m.

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


2802
735,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 55

Kod pocztowy

14-520

Tablice rejestracyjne

NBR

Położenie na mapie gminy Pieniężno
Mapa konturowa gminy Pieniężno, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pieniężno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Pieniężno”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Pieniężno”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Pieniężno”
Ziemia54°14′11,26″N 20°07′42,63″E/54,236461 20,128508
TERC (TERYT)

2802054

SIMC

0932956

Urząd miejski
ul. Generalska 8
14-520 Pieniężno
Strona internetowa

Pieniężno (dawniej Melzak, niem. Mehlsack) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno.

Według danych z 1 stycznia 2018 Pieniężno liczyło 2802 mieszkańców.

Pieniężno leży zarówno na historycznej Warmii biskupiej, jak i na obszarze dawnego pruskiego terytorium Warmii plemiennej. Położone jest w pasie Wzniesień Górowskich, nad rzeką Wałszą.

Nazwa miasta

Najstarsza znana nazwa związana z miejscowością jest pochodzenia staropruskiego i brzmiała Melcekuke (od „malte”, „malko” – drzewo, zarośla, las i „kuke”, „kauks” – diabeł, czart, czyli „czarci las”). Niemieccy koloniści osadzeni tu po lokacji miasta przez Krzyżaków przyswoili ją fonetycznie jako Mehlsack („worek mąki”). Osadnictwo mazurskie w Prusach Książęcych w następnych wiekach sprawiło, że pojawiła się także równoległa forma polska Melzak. Po przyłączeniu do Polski w 1945 w użyciu znajdowała się nazwa Mąkowory. W 1947 na mocy rozporządzenia ministrów administracji publicznej i ziem odzyskanych z 12.11.1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nazwę ponownie zmieniono i odtąd miasteczko nosi nazwę Pieniężno, na cześć Seweryna Pieniężnego juniora – wydawcy przedwojennej polskiej „Gazety Olsztyńskiej”.

Historia

Mapa historyczna Warmii

Prusowie założyli w tym miejscu gród obronny, który nazywał się Melcekuke. Ostatnim księciem staropruskim był prawdopodobnie Wewa. W połowie XIII w. stoczył krwawy bój z Krzyżakami ponosząc klęskę. W efekcie, zgodnie z umową między Krzyżakami a papieżem Innocentym IV, Warmię otrzymał biskup, a Terra Wewa przekazana została kapitule. Pierwsze zapiski w kronikach zakonu krzyżackiego podają datę 1282 r., kiedy to biskup warmiński przekazał posiadłości Wewy kapitule z poleceniem założenia parafii i wzniesienia kościoła. Krzyżacy nazywali miasto Mehlsack.

Nie jest dokładnie znana data nadania praw miejskich, niektóre źródła podają 1295 r., jednak w dokumentach po raz pierwszy nazwy civitas (łac. – miasto) użyto w 1312 r., gdy kapituła warmińska wystawiła przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim, potwierdzone zostały w 1326. W pierwszych latach XIV w. kapituła warmińska wybudowała tu zamek i otoczyła miasto murami obronnymi z dwiema bramami, Braniewską i Ornecką, Melzak był siedzibą komornictwa w posiadłościach kapituły.

Miasto z zamkiem i kościołem śś. Piotra i Pawła na pocz. XX w.

W 1414 mieszczanie dobrowolnie wpuścili do miasta wojska polskie dowodzone przez Władysława Jagiełłę, najeźdźcy ograbili i spalili miasto. Po wybuchu wojny trzynastoletniej w 1454 mieszczanie opowiedzieli się po stronie Krzyżaków. Rok później Melzak najeżdżają Polacy, zdobywają zamek, plądrują i palą całe miasto. Od 1466 miasto razem z Warmią było częścią Królestwa Polskiego. W 1518 i 1519 na zamku w Melzaku zamieszkiwał Mikołaj Kopernik. W 1520 zdobyły miasto i częściowo zniszczyły wojska Albrechta Hohenzollerna. W 1626 miasto napadły i splądrowały wojska szwedzkie, rok później znaczna część zabudowy została spalona, jednakże Polacy pod wodzą Stanisława Rewery Potockiego odbili miasto. W czasach I Rzeczypospolitej jednym z burmistrzów miasta był malarz Piotr Kolberg.

W 1905 Melzak liczył 4042 mieszkańców, a w 1937 – 4665 mieszkańców.

Rynek w 1987

W sierpniu 1944 część samolotów uczestniczących w nalocie dywanowym na Królewiec zrzuciła bomby na Pieniężno, w całym mieście nienaruszonych zostało siedem domów i jeden z kościołów (cegła ze zrujnowanych domów posłużyła następnie do odbudowy Warszawy). 17 lutego 1945 roku siły hitlerowskie zostały wyparte przez oddziały 3 armii 2 Frontu Białoruskiego. W walkach o miasto i okolice zginęło 166 żołnierzy radzieckich i 32 oficerów. 18 lutego 1945 roku podczas inspekcji wojsk na przednim skraju frontu pod Pieniężnem został śmiertelnie ranny dowódca 3 Frontu Białoruskiego generał armii Iwan Czerniachowski. Na jego cześć w Pieniężnie ustawiono pomnik.

Wiosną 2001 roku na cokole pomnika gen. Czerniachowskiego pojawiły się napisy kat AK i morderca. W 2014 władze miasta wystąpiły z inicjatywą usunięcia lub przeniesienia pomnika. 17 września 2015 r. w 76 rocznicę rosyjskiej napaści na Polskę rozebrano monument sowieckiego generała. W 2023 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświęcenia krzyża wraz z tablicą poświęconą "Ofiarom I i II wojny światowej. Ofiarom nazizmu i komunizmu" w miejscu gdzie dawniej stał usunięty pomnik.

Ze względu na zniszczenie miasta w ponad 90% zimą 1945 r. administracja polska nie zaliczyła miejscowości do miast, ponieważ liczba mieszkańców wynosiła 640 osób. Pieniężno w 1959 uzyskało prawa osiedla miejskiego, a prawa miejskie odzyskało dopiero w 1973 r. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2017 roku.

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 2 802 100 1 466 52,3 1 336 47,7
gęstość zaludnienia

(mieszk./km²)

735 384 351


Zabytki

Ratusz (obecnie w odbudowie), z lewej wieża nieistniejącego kościoła ewangelickiego

Transport

Stacja kolejowa

Przez miasto przebiegają drogi:

W mieście znajduje się stacja kolejowa.

Wspólnoty wyznaniowe

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Przypisy

  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). .
  2. a b Pieniężno w liczbach , Polska w liczbach (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  5. Lucjan Czubiel, Tadeusz Domagała: Zabytkowe ośrodki miejskie Warmii i Mazur. Olsztyn: Wydawnictwo „Pojezierze”, 1969, s. 265. OCLC 838923751. Cytat: Pieniężno do 1772 roku było jednym z trzech miast należących bezpośrednio do kapituły warmińskiej. Położenie w najżyźniejszym rejonie Warmii sprzyjało gospodarczemu rozwojowi miasta. (pol.).
  6. Jan Tyszkiewicz, Warmia (hasło), Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne. Jacek Biernacki (red.). T. 2. Warszawa: Ogólnopolski Hurt Książki „Morex” s.c., 1995, s. 521. ISBN 83-904121-2-8. Cytat: były to części dawnych terytoriów plemiennych Warmów ( Melsak ) . (pol.).
  7. Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 173-174
  8. a b Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 142
  9. Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 115.
  10. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Czesław Czubryt-Borkowski (oprac.), Zygmunt Czarnocki (oprac.), Warszawa: Sport i Turystyka, 1988, s. 182, ISBN 83-217-2709-3, OCLC 830085367.
  11. Wprost: Pomnik kata AK, 29.05.2001.
  12. Rozpoczęła się rozbiórka pomnika generała Czerniachowskiego. pieniezno.wm.pl. .
  13. W Pieniężnie odsłonięto krzyż w miejscu, gdzie stał pomnik gen. Czerniachowskiego , www.debata.olsztyn.pl, 19 sierpnia 2023 (pol.).
  14. Pieniężno w liczbach , Polska w liczbach (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  15. Roman Pawlak: Polska zabytkowe ratusze. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2003, s. 274. ISBN 83-7200-991-0.
  16. Piotr Skurzyński, Edyta Tomczyk, Wanda Bednarczuk=Rzepko: Polska na weekend: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. 2008, s. 6. ISBN 978-83-7552-316-4.
  17. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org .

Linki zewnętrzne