Pokrowa

Opieka Matki Bożej

Obchody święta w cerkwi Opieki Matki Bożej w Düsseldorfie, Oberbilku (2009).
Dzień	1/14 października
Typ święta	chrześcijańskie
Religie	prawosławie, katolicyzm (katolickie Kościoły wschodnie)
Znaczenie	opieka Boża nad ludźmi za wstawiennictwem Maryi
Symbole	maforion
Inne nazwy	Pokrowa święto Opieki Najświętszej Bogurodzicy

Zobacz multimedia związane z tematem: Pokrowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Pokrowa

Pokrowa, Pokrow – święto Opieki Najświętszej Bogurodzicy lub Wstawiennictwa Bogurodzicy i Zawsze Dziewicy Maryi obchodzone w Kościołach prawosławnych i katolickich Kościołach wschodnich tradycji bizantyjskiej, poświęcone opiece Bożej nad ludźmi za wstawiennictwem Maryi.

Dzień obchodów

Święto szczególnie popularne jest w Rosji, na Białorusi i Ukrainie. W tamtejszej tradycji prawosławnej, ukształtowanej pod wpływem ruskiej metropolii kijowskiej oraz Cerkwi rosyjskiej, celebruje się je jako najważniejsze święto po 12 głównych wielkich świętach. Uroczystość Opieki Przenajświętszej Bogurodzicy przypada na 1 października według kalendarza juliańskiego lub 14 października według „nowego stylu”.

Dzień Pokrowy ma także bogate odbicie w kulturze ludowej Słowian wschodnich jako kończący sezon jesiennych prac polowych i rozpoczynający okres pierzaków i swatów.

Nieprzypadkowo tego dnia ogłoszono powstanie Ukraińskiej Powstańczej Armii. W 1999 roku dzień ten prezydent Ukrainy Łeonid Kuczma ogłosił 14 października Dniem Ukraińskiego Kozactwa, zaś w 2014 prezydent Piotr Poroszenko ustanowił na ten dzień obchody Dnia Obrońcy Ukrainy, likwidując obchodzony uprzednio na sowiecką modłę Dzień Obrońcy Ojczyzny 23 lutego.

W greckim kalendarzu święto Opieki Matki Bożej (gr. Αγίας Σκέπης Θεοτόκου) zostało przeniesione na 28 października. Jest to od 1940 roku państwowe święto, dzień wolny od pracy, Dzień Ochi(inne języki) (gr.Επέτειος του Όχι; "Nie" – 'Όχι') upamiętniający odmowę kapitulacji podczas II wojny światowej.

Ikona

Pokrowa to także rodzaj ikony Matki Boskiej jako orędowniczki, pośredniczki i opiekunki ludzkości. Przedstawia ono Bogurodzicę trzymającą w dłoniach rozpostarty szal, unoszącą się nad zgromadzonym ludem (postacie świętych, duchownych, władców i in.) i mającą po bokach świętych lub aniołów. Inne warianty tego przedstawienia pokazują Maryję z rozłożonymi rękami, zaś wspomniana szata jest trzymana przez aniołów.

Odpowiednikiem tego rodzaju ikonografii maryjnej w sztuce zachodniego chrześcijaństwa jest Matka Miłosierdzia (łac. Mater Misericordiae), zwana też Schutzmantelmadonna (z niem. 'Madonna z płaszczem obrony'). Do znanych przedstawień tego typu należy m.in. Madonna z Ravensburga.

Nazwa

Starocerkiewnosłowiański słowo Покровъ (Pokrow - przykrycie), jak i podobne słowa z języków słowiańskich (biał. Покрыва, Пакроў, ros. Покров, ukr. Покрова), a również greckie Σκέπη (Sképē ), mają złożone znaczenie: odnoszą się do płaszcza lub całunu, ale oznaczają również ochronę lub wstawiennictwo. Słowo "pochrowa" lub pokrowce używane jest też na określenie bielizny kielichowej osłaniającej patenę i kielich. Z tego powodu nazwa święta jest różnie tłumaczona. Współcześnie w Polsce zarówno w PAKP, jak i w UGKC używa się określenia „Opieka”.

Geneza

Święto Pokrowy wywodzi się z żywego w Cesarstwie Bizantyńskim kultu relikwii Matki Bożej. W kościołach Bizancjum przechowywano m.in. pasek i chustę Maryi. Niejednokrotnie ocalenie miasta przed atakiem nieprzyjacielskiej floty przypisywano bezpośredniej interwencji Matki Bożej, na przykład w roku 626 podczas oblężenia Konstantynopola czy w 860 podczas ataku Rusów, gdy po zanurzeniu w morzu szala Maryi miały rzekomo powstać olbrzymie fale, które zniszczyły nieprzyjacielskie okręty.

Według wschodniej tradycji prawosławnej objawienie Opieki Matki Bożej miało miejsce za panowania Leona VI Filozofa w 910 w kościele Matki Bożej(inne języki) w dzielnicy Konstantynopola Blacherny(inne języki), gdzie były przechowywane relikwie Maryi (szata, welon, część jej pasa). W tym czasie mury miasta oblegały wrogie wojska – według różnych przekazów – Saraceni lub Rusowie. Przerażeni mieszkańcy zebrali się we wspomnianym kościele na całonocnym czuwaniu modlitewnym. W niedzielę 1 października nad ranem św. Andrzej(inne języki), jurodiwy, który był niewolnikiem pochodzenia słowiańskiego, zobaczył otwartą kopułę kościoła i Matkę Bożą unoszącą się w powietrzu, jaśniejącą w otoczeniu aniołów i świętych. Maryja rozpostarła swój welon (właściwie maforion) nad wszystkimi ludźmi w kościele jako znak swojej opieki nad światem.

Święty Andrzej znalazł potwierdzenie swojego widzenia u swego ucznia, św. Epifaniusza, który stał obok niego. On również ujrzał to cudowne zjawisko.

Świątynie

Cerkwie pod wezwaniem Opieki Matki Bożej (Pokrowy; ros. Покровский собор, sobór Pokrowski, Церковь Покрова Пресвятой Богородицы, cerkiew Pokrowa Najświętszej Bogurodzicy) pojawiły się na Rusi w XII wieku. Oprócz świątyń miano to mają także liczne monastery.

W Polsce omawiane wezwanie noszą (lub nosiły) m.in.: Katedra Pokrowa Matki Bożej w Olsztynie, dawna cerkiew w Szlachtowej (obecnie kościół Matki Boskiej Pośredniczki Łask), cerkiew w Choroszczy, Puchłach, Gródku, Turkowicach, Sławatyczach, Nowosiółkach Dydyńskich, Zubaczach i Wysowej-Zdroju.

Za analogiczne można też uznać wezwania katedry Najświętszej Maryi Panny w Sydney (Mary, Help of Christians, Najświętszej Maryi Panny Wspomożycielki Wiernych), Church of the Intercession, New York Kościoła Episkopalnego w Stanach Zjednoczonych i wiele innych.

Toponimy

O popularności kultu Pokrowy świadczą liczne toponimy:

• Federacja Rosyjska: Pokrow (Покров, w tym miasto Pokrow), Pokrowka (Покровка), Pokrowsk (Покровск): m.in. Pokrowsk w Jakucji i dawna nazwa Engelsa, Pokrowski, Pokrowskij (Покровский), Nowo-Pokrowski(inne języki) (Ново-Покровский), Nowopokrowski(inne języki) (Новопокровский), Pokrowskaja(inne języki) (Покровская), Pokrowskoje (Покровское): m.in. Pokrowskoje;
• Białoruś: Pakrowka (Пакроўка);
• Ukraina: Pokrow, Pokrowka (Покровка), Pokriwka(inne języki) (Покрівка), Pokrowce (Покрівці), Pokrowsk (Покровськ), Pokrowśke (Покровське);
• Mołdawia: Pocrovca;
• Polska: Pokrówka, dawny Pokrowsk.

Zobacz też

• święta prawosławne w Polsce
• szaty: maforion, efod, omoforion
• modlitwa Pod Twoją Obronę
• herb Mołodeczna

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• MieczysławM. Gębarowicz MieczysławM., Mater Misericordiae-Pokrow-Pokrowa w sztuce i legendzie środkowo-wschodniej Europy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, ISBN 83-04-01788-1, OCLC 835892829 .brak strony (książka)
• G. Gharib, Le icone mariane. Storia e culto, Roma 1987, s. 235-237.

Linki zewnętrzne

• Aleksander Naumow: Ikony Matki Bożej w obronie grodów. „Przegląd Prawosławny”. . (pol.).
• Grzegorz M. Bartosik OFMConv: Maryja – Obrończyni wiary. Polskie Towarzystwo Mariologiczne. . (pol.).