Powiat poddębicki

Powiat poddębicki

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
TERC	1011
Siedziba	Poddębice
Starosta	Małgorzata Komajda
Powierzchnia	880,91 km²
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności	40 906
• gęstość	46,7 os./km²
Urbanizacja	26%
Tablice rejestracyjne	EPD
Adres urzędu: ul. Łęczycka 16 99-200 Poddębice
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich 2 Liczba gmin wiejskich 4
Położenie na mapie województwa
51°53′36″N 18°57′26″E/51,893333 18,957222
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Powiat poddębicki – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Poddębice.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku powiat zamieszkiwało 41 108 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 41 037 osób.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Poddębice, Uniejów;
• gminy wiejskie: Dalików, Pęczniew, Wartkowice, Zadzim;
• miasta: Poddębice, Uniejów.

Powiat poddębicki graniczy z sześcioma powiatami województwa łódzkiego: łęczyckim, zgierskim, pabianickim, łaskim, zduńskowolskim i sieradzkim oraz z dwoma powiatami województwa wielkopolskiego: tureckim i kolskim.

Atrakcje turystyczne

Gmina Dalików:

• kościół neogotycki pw. św. Mateusza w Dalikowie wzniesiony w latach 1908–1913 według projektu warszawskiego architekta Apoloniusza Niniewskiego;
• drewniany kościół parafialny pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Budzynku, wzniesiony jako kaplica myśliwska w latach 1710–1711, rozbudowany w XVII w. przebudowany w XX wieku, siedziba parafii od 1926 r.;
• gotycko-renesansowy kościół pw. św. Floriana z początku XVI w. w Domaniewie, ufundowany przez chorążego łęczyckiego Stanisława Zalewskiego;
• wyposażenie kaplicy cmentarnej św. Rocha w Dalikowie;
• park zabytkowy założony w połowie XIX w. przez rodzinę Węderskich ówczesnych właścicieli majątku Dalików w stylu naturalistycznym (naśladownictwo angielskich parków krajobrazowych z piękną aleją grabową i jesionową).

Gmina Pęczniew:

• kościół pw. św. Stanisława w Drużbinie zbudowany w 1630 r. – styl późnorenesansowy;
• kościół pw. św. Katarzyny w Pęczniewie – drewniany zbudowany w miejscu wcześniejszego w 1761 r. z fundacji Tomasza z Głogowa Kossowskiego, rozbudowany w XIX wieku;
• kościół pw. św. Marka w Siedlątkowie, stoi na sztucznie usypanym półwyspie, otoczony wysokim wałem od zalewu „Jeziorsko”, wzniesiony w 1683 r. – styl późnorenesansowy;
• kościół pw. św. Stanisława w Brodni, drewniany zbudowany około 1556 r.;
• park krajobrazowy o pow. 3,3 ha w Brodni;
• rezerwat przyrody Jeziorsko obejmujący południową część zbiornika wodnego Jeziorsko, założony w celu ochrony ptactwa;
• jesion wyniosły – pomnik przyrody przy kościele pw. św. Katarzyny w Pęczniewie.

Gmina Wartkowice:

• zabytkowy park późnobarokowy o pow. 3,90 ha w Starym Gostkowie oraz zespół pałacowy z 1802 r. – obecnie siedziba Urzędu Gminy. W parku występują cenne gatunki drzew, takie jak: modrzew europejski, modrzew japoński, robinia biała, jawor, grab;
• dworek z XIX w. zlokalizowany w Bronowie w parku o pow. 7,60 ha ze słynną altanką grabową stanowiącą pomnik przyrody – obecnie siedziba Muzeum Oświatowego;
• podworski park o pow. 5,10 ha z ruinami pałacowymi i spichlerzem w Biernacicach;
• kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła w Turze – wzniesiony w 1745 r. o drewnianej konstrukcji zrębowej oraz barokowych ołtarzach z rzeźbami z XVIII w.;
• obelisk upamiętniający żołnierzy Legionów Józefa Piłsudskiego.

Gmina Zadzim:

• zespół dworsko-pałacowy w Zadzimiu z XIX w. założony przez Karola Dąbskiego pułkownika wojsk koronnych z pomnikowymi drzewami, w tym z największym, ok. 400-letnim dębem, posiadającym obwód 673 cm;
• park z XIX w. w Woli Flaszczynej o pow. 2,50 ha, w tym ogromny dąb szypułkowy – pomnik przyrody w dawnym uroczysku dworskim, drzewo ma obwód 677 cm, wiek szacowany na około 400 lat;
• park z XVIII w. w Zadzimiu o pow. 6,30 ha;
• późnorenesansowy kościół parafialny pw. św. Małgorzaty w Zadzimiu, zbudowany w latach 1640–1642 przez Aleksandra Zaleskiego;
• kościół drewniany pw. św. Wojciecha i pw. św. Rocha w Zygrach;
• drewniana świątynia parafialna pw. św. Mikołaja w Wierzchach – obecna wzniesiona w 1727 r. restaurowana w 1785 i 1966 r.;
• kaplica grobowa z I połowy XIX w. w Wierzchach;
• kościół parafialny pw. św. Andrzeja w Małyniu – zbudowany w 1752 r.;
• dwory z końca XIX w. w Małyniu i Woli Flaszczyna;
• mogiła powstańcza w parku dworskim w Zadzimiu z 1863 r.;
• mogiła zbiorowa powstańców z 1863 r. w Zaborowie;
• pomniki przyrody w parku podworskim w Zalesiu, obecnie bardzo zapuszczonym: trzy dęby szypułkowe o obwodach 690, 647 oraz 604 cm oraz ogromna, lecz niepomnikowa topola biała na skraju parku, o obwodzie 692 cm i wysokości 32 metrów.

Miasto i gmina Poddębice:

• renesansowy pałac z XVII w. w Poddębicach;
• kościół parafialny pw. św. Katarzyny w Poddębicach;
• kościół ewangelicko-augsburski w Poddębicach;
• drewniany dwór w Tumusinie;
• kościół pw. św. Michała Archanioła w Niemysłowie;
• najstarsze domy sukienne z drugiej połowy XIX w. w Poddębicach;
• pieszy szlak turystyczny im. Marii Konopnickiej biegnący z Poddębic do Bronowa – miejsca zamieszkania pisarki;
• rezerwat przyrody „Dąbrowa Napoleonów” o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych.

Miasto i gmina Uniejów:

• zamek w Uniejowie – XIV w. budowla gotycka wzniesiona w latach 1360–1365 w miejscu starej, drewnianej fortalicji zniszczonej przez Krzyżaków, zbudowany przez arcybiskupa Jarosława Bogorię Skotnickiego. Wielokrotnie przebudowany m.in. przez arcybiskupów – Jana Wężyka i Macieja Łubieńskiego w połowie XVII w. stanowił do czasu II rozbioru Polski jedną z rezydencji biskupów gnieźnieńskich W latach 1848–1850 generał Aleksander Toll przebudował go na klasyczny pałac;
• kolegiata pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny ufundowana przez arcybiskupa Bogorię Skotnickiego w 1349 r. Wielokrotnie przebudowywana zachowała wiele elementów wystroju reprezentujących kolejne style, od gotyckiego portalu, poprzez barokowe kaplice i rokokowy ołtarz główny;
• sarkofag błogosławionego Bogumiła z 1666 r. mieszczący się w kolegiacie;
• późnoklasycystyczny dworek szlachecki z 1845 r.;
• cerkiewka – kaplica grobowa rodziny Tollów z 1885 r. w formie dwukondygnacyjnego mauzoleum na planie krzyża greckiego – obsadzona kręgiem dębów, umiejscowiona w lesie na obrzeżach Uniejowa;
• wieś Spycimierz w pobliżu Uniejowa 4 km na południowy zachód od miasta – z ciekawym układem zabudowy przestrzennej opartym na historycznych założeniach. Wieś ma zwartą zabudowę o nieregularnym, wielodrożnym rozmieszczeniu siedlisk, określoną jako „kupowa”.

Historia

1956–1972

Powiat poddębicki został powołany dnia 1 stycznia 1956 w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat poddębicki złożyły się 2 miasta i 29 gromad, które wyłączono z trzech ościennych powiatów:

• z powiatu łęczyckiego (woj. łódzkie):
  • miasto Poddębice
  • gromady Bałdrzychów, Budzynek, Dalików, Domaniew, Gostków, Góra Bałdrzychowska, Praga, Przekora, Tur i Wilczyca
• z powiatu sieradzkiego (woj. łódzkie):
  • gromady Charchów Pański, Drużbin, Jeżew, Wierzchy, Zadzim i Zygry
• z powiatu tureckiego (woj. poznańskie):
  • miasto Uniejów
  • gromady Biernacice, Dominikowice, Lubola, Ładawy, M(i)niszew, Niemysłów, Niewiesz, Orzeszków, Pęczniew, Saków, Siedlątków, Wilamów i Wilczków

Utworzenie powiatu poddębickiego spowodowało znaczną zmianę granicy województw łódzkiego i poznańskiego, ponieważ miasto Uniejów i aż 13 gromad zmieniło przynależność wojewódzką.

W pierwszej kolejności zlikwidowano gromady Dominikowice i Wilczków. 1 lipca 1956 roku z powiatu łęczyckiego wyłączono gromadę Drwalew, którą przyłączono do powiatu poddębickiego. Granicę województw łódzkiego i poznańskiego zmodyfikowano ponownie 1 stycznia 1957 roku po przyłączeniu do powiatu poddębickiego gromady Człopy z powiatu tureckiego. 1 stycznia 1958 roku do Poddębic przyłączono resztówkę Byczyna z gromady Praga.

.

W 1959 roku przeprowadzono kilka gruntownych zmian w podziale administracyjnym powiatu:

• zniesiono gromadę Charchów Pański, a jej obszar włączono do gromady Wierzchy;
• zniesiono gromady Człopy i Orzeszków, a z ich obszaru utworzono nową gromadę Kościelnica;
• zniesiono gromady Budzynek i Domaniew, a z ich obszaru utworzono nową gromadę Brudnów;
• zniesiono gromady Góra Bałdrzychowska i Wilczyca, a ich obszar włączono do nowo utworzonej gromady Kałów (oraz fragmentarycznie do gromad Praga i Dalików);
• zniesiono gromadę Ładawy, a jej obszar włączono do gromady Biernacice;
• zniesiono gromadę Saków, a jej obszar włączono do gromady Gostków;
• zniesiono gromadę Siedlątków, a jej obszar włączono do gromad Niemysłów i Pęczniew.

W 1959 roku przeniesiono siedzibę gromady Gostków z Gostkowa do Wartkowic, a nazwę jednostki zmieniono na gromada Wartkowice. Przyczyną tego było skupienie całego życia gospodarczego i kulturalnego gromady w Wartkowicach. 31 grudnia 1959 roku podbudowano gromadę Zadzim przez przyłączenie do niej zniesionej gromady Ralewice z powiatu sieradzkiego.

W 1961 zniesiono gromadę Przekora, a jej obszar włączono do gromad Tur, Dalików, Kałów i Praga.

W 1965 roku siedzibę gromady Jeżew przeniesiono do Kłoniszewa ze względu na złe warunki lokalowe (wraz ze zmianą nazwy na gromada Kłoniszew), a w 1966 roku – z tych samych powodów – siedzibę gromady Mniszew przeniesiono do miejscowości Chwalborzyce (nazwę gmina Mniszew zachowano).

W ramach dążenia do terytorialnego powiększenia oraz ekonomicznego umocnienia gromad zniesiono 1 lipca 1968 roku cztery gospodarczo słabe gromady z organami o nikłych kompetencjach:

• gromadę Bałdrzychów włączono do gromad Wierzchy i Praga;
• gromadę Brudnów włączono do gromad Dalików i Drwalew;
• gromadę Drużbin włączono do gromad Pęczniew, Wierzchy i Niemysłów;
• gromadę Kłoniszew włączono do gromady Zygry;
• gromadę Tur włączono do gromad Praga i Wartkowice.

1 stycznia 1970 roku siedzibę gromady Praga przeniesiono z Pragi do Poddębic a nazwę jednostki zmieniono na gromada Poddębice.

Z końcem 1972 roku powiat poddębicki dzielił się na dwa miasta i już tylko 16 gromad:

• miasta Poddębice i Uniejów;
• gromady Biernacice, Dalików, Drwalew, Kałów, Kościelnica, Lubola, Mniszew (z siedzibą w Chwalborzycach), Niemysłów, Niewiesz, Pęczniew, Poddębice, Wartkowice, Wierzchy, Wilamów, Zadzim i Zygry.

1973–1975

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat poddębicki podzielono na 2 miasta i 7 gmin:

• miasta Poddębice i Uniejów;
• gminy Dalików, Niewiesz, Pęczniew, Poddębice, Uniejów, Wartkowice i Zadzim.

1975–1998

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu poddębickiego włączono głównie do nowo utworzonego województwa sieradzkiego; jedynie miasto i gmina Uniejów znalazły się w województwie konińskim.

1 stycznia 1977 roku zniesiono gminę Niewiesz, a jej obszar włączono do gmin Poddębice i Wartkowice. 1 stycznia 1986 roku do Uniejowa włączono część wsi Kościelnica z gminy Uniejów. 1 lutego 1991 roku jednoimienne miasta i gminy wiejskie Uniejów i Poddębice połączono we wspólne gminy miejsko-wiejskie. 1 stycznia 1997 roku z gminy Wartkowice (woj. sieradzkie) wyłączono osadę Leźnica Wielka-Osiedle i włączono ją do gminy Parzęczew (woj. miejskie łódzkie). 1 stycznia 1998 roku do Uniejowa przyłączono obręb ewidencyjny Budy Uniejowskie z obszaru wiejskiego gminy Uniejów.

1999 do dziś

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat poddębicki o identycznym kształcie co w 1975 roku (jednak o innym podziale administracyjnym, ponieważ gminy Niewiesz nie reaktywowano, a obecne gminy Poddębice i Uniejów były niegdyś podzielone na miasta i gminy).

Przyłączenie gminy Uniejów do województwa łódzkiego spotkało się ze sprzeciwem ludności gminy, powołującej się na względy przemawiające za przynależnością do województwa wielkopolskiego. Wniosek ten był jednak nieformalny i miał charakter sygnalny, przez co nie został uwzględniony.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnych gromad Ładawy i Mniszew leży obecnie na terenie powiatu łęczyckiego – pozostałe są ponownie w powiecie poddębickim.

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	42 456	100	21 482	50,60	20 974	49,40
Miasto	10 865	25,59	5716	13,46	5149	12,13
Wieś	31 591	74,41	15 766	37,13	15 825	37,27

• Piramida wieku mieszkańców powiatu poddębickiego w 2014 roku.

Regiony partnerskie

Współpraca zagraniczna:

• Łotwa, miasto Krasław, 2002;
• Ukraina, rejon chmielnicki, 2006;
• Serbia, Gmina Golubac, 2005;
• Chorwacja, Zagrzeb – dzielnice Dolna Dubrawa (Donja Dubrava) i Górna Dubrawa (Gornja Dubrava), 2006;
• Gmina Bujwidze w okręgu wileńskim na Litwie, 2009.

Przypisy