Praga-Południe

W dzisiejszym artykule zagłębimy się w temat Praga-Południe, badając jego implikacje, cechy i możliwe zastosowania. Praga-Południe to temat, który był przedmiotem zainteresowania i debaty w różnych obszarach, generując sprzeczne opinie i kwestionując ustalone koncepcje. W tym artykule zagłębimy się w historię Praga-Południe, przeanalizujemy jego dzisiejsze znaczenie i zbadamy jego wpływ w różnych kontekstach. Ponadto zatrzymamy się na różnych perspektywach istniejących wokół Praga-Południe, oferując panoramiczny widok, który pozwala nam zrozumieć złożoność tego tematu. Krytycznym i wzbogacającym spojrzeniem zajmiemy się wieloma aspektami Praga-Południe w celu wzbogacenia wiedzy i zachęcenia do głębokiej refleksji nad jego znaczeniem i znaczeniem.

Praga-Południe
Dzielnica Warszawy
Ilustracja
Aleja Stanów Zjednoczonych na wysokości ulicy Grenadierów, widok w kierunku ronda Wiatraczna
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miasto

Warszawa

W granicach Warszawy

1916

Burmistrz

Tomasz Kucharski

Powierzchnia

22,38 (1.01.2023) km²

Populacja 
• liczba ludności


186 466 (1.01.2023)

• gęstość

8332 (1.01.2023) os./km²

Tablice rejestracyjne

WF

Plan Pragi-Południe
Plan Pragi-Południe
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Urząd Dzielnicy Praga-Południe przy ul. Grochowskiej 274
Rondo Waszyngtona i Stadion Narodowy
Teatr Powszechny
Uniwersytet SWPS
Kościół Najczystszego Serca Maryi na placu Szembeka
Fabryka Lotte Wedel, jeden z największych zakładów przemysłowych na Pradze-Południe
Rogatki Grochowskie, jeden z domów rogatkowych
Jeziorko Kamionkowskie
Podział Pragi-Południe według MSI
Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego z lotu ptaka
Dworek Grochowski
Dworzec Warszawa Wschodnia
Warszawa Grochów, Sekcja Napraw i Eksploatacji Taboru Kolei Mazowieckich
Gruba Kaśka
Ulica Francuska, główna ulica Saskiej Kępy
XXXV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa
Neon Muzeum
Park Nad Balatonem
Panorama Gocławia
Kanał Gocławski
Rezerwat przyrody Olszynka Grochowska

Praga-Południe – dzielnica Warszawy położona w prawobrzeżnej części miasta. Jest jedną z 18 jednostek pomocniczych m.st. Warszawy.

Jest najgęściej zaludnioną dzielnicą Warszawy.

Nazwa

Nazwa Praga pochodzi od członu, który występuje także w wyrazie prażyć. Nazwa odnosiła się pierwotnie do miejsca wypalonego, wyprażonego. Oznaczała osadę założoną na wypalonym (wyprażonym) lesie.

Nazwa dzielnicy jest pisana z dywizem (łącznikiem).

Opis

Dzielnica obejmuje tereny przyłączone do Warszawy w XVIII, XIX i XX w. Nieistniejące dziś miasteczko Skaryszew włączono do Warszawy w latach 1791–1793, Kamionek w 1889, natomiast Grochów, Saską Kępę, Gocław i Gocławek w 1916. Nosiła charakter podmiejski, przemysłowy, w niektórych częściach rolniczy.

W latach 20. i 30. XX w. nastąpił szybki rozwój budownictwa, dający się prześledzić w architekturze dzielnicy, w której dominuje modernizm (względnie funkcjonalizm); wtedy też znikają powoli relikty dawnego, drewnianego budownictwa. Interesującą częścią dzielnicy jest Saska Kępa z charakterystyczną dla lat 20. i 30. zabudową willową. Zabudowa mieszkalna Pragi nie uległa większym zniszczeniom podczas II wojny światowej.

Praga-Południe charakteryzuje się dużą ilością zieleni. Park Skaryszewski z Jeziorkiem Kamionkowskim, bywa nazywany, dzięki swoim wybitnym walorom kompozycyjnym, najpiękniejszym parkiem w Polsce. Terenem sobotnio-niedzielnych spacerów stać się też może leżący na obrzeżu dzielnicy rezerwat krajobrazowo-historyczny Olszynka Grochowska, na obrzeżu którego znajduje się pomnik bitwy pod Olszynką Grochowską. Liczne są tam ogródki działkowe.

Dzielnica Praga-Południe nie posiada własnego herbu. W działaniach promocyjnych wykorzystuje herb m.st. Warszawy lub logo Zakochaj się w Warszawie na Pradze-Południe.

Historia

Pierwsze osady i wsie na terenie obecnej Pragi-Południe zaczęły powstawać w XI-XIV w. Były to m.in. Kamion (obecny Kamionek), Grochów, Gocław, Kawęczyn. W 1656 miały tam miejsce walki ze Szwedami, a później elekcje królów polskich na polach Kamionu i Grochowa. 25 lutego 1831 na terenie dzielnicy miała miejsce Bitwa o Olszynkę Grochowską o zasadniczym znaczeniu dla powstania listopadowego w czasie której gen. lek. Karol Kaczkowski ustanowił po raz pierwszy zorganizowaną służbę sanitarną.

Na prawym brzegu od przyłączenia Pragi do Warszawy do 1908 istniał jeden cyrkuł VII – praski, podzielony w 1908 na dwa – XIV – Nowa Praga i XV – Stara Praga. Cyrkuł XV obejmował teren Starej Pragi – od ul. Ząbkowskiej po przejazd kolejowy oraz Kamionek do ul. Podskarbińskiej, Wilczą Wyspę i dawny Skaryszew (park Skaryszewski i stadion) aż po ul. Grenadierów, z granicą na al. Waszyngtona.

8 kwietnia 1916 generał-gubernator Hans Hartwig von Beseler wydał rozporządzenie włączające do Warszawy (od 1 kwietnia 1916) m.in. Grochów I i Grochów II oraz Kępę Gocławską, znajdujące się w tamtym czasie w gminie Wawer

Wraz z włączeniem dawnych przedmieść, w 1916 powstały na prawym brzegu Wisły nowe, już nie cyrkuły (w międzyczasie nastąpiła zmiana znaczenia słowa policja ograniczając się do spraw bezpieczeństwa i porządku), a okręgi (nastąpiło rozdzielenie funkcji administracyjnych od policyjnych). Z terenu obecnej Pragi-Południe był to okręg obsługiwany przez komisariat XVII policji – Grochów obejmujący swym zasięgiem: Grochów, Saską Kępę, Gocław, Kępę Gocławską i Witolin.

W 1928 przemianowano okręg obsługiwany przez komisariat policji XV – Stara Praga na Praga-Południe. Podział taki przetrwał II wojnę światową. Po wojnie istniał jeszcze podział na obwody MO, które przyjęły numery po policji (XVII). Okręgi zostały dzielnicami. Numery komisariatów policji eksponowano na tabliczkach z numerami domów, zwanych stąd policyjnymi. Zespoły okręgów stanowiły starostwa, przy czym prawobrzeżna część Warszawy stanowiła Starostwo Praskie.

Od początku lat 60. XX w. utrwalił się obecny podział na dzielnice Praga-Południe i Praga-Północ. Podzielono wtedy teren dawnego XV okręgu Praga-Południe. Jego praską część – od ul. Ząbkowskiej po przejazd kolejowy przyłączono do Pragi-Północ. Natomiast Kamionek i skrawek Skaryszew oraz część Saskiej Kępy, na której powstał park Skaryszewski (od pastwiska miejskiego Skaryszewskiego) do Pragi-Południe. Przyłączono więc kamionkowsko-skaryszewską połowę komisariatu XV Praga-Południe (dawnego Stara Praga) do większego komisariatu XVII Grochów obejmującego Saską Kępę i Gocław nadając jej jednak nazwę związaną z terenem, który przypadł Pradze-Północ.

Do 1994 obszar Pragi-Południe obejmował również tereny dzisiejszych dzielnic Rembertów i Wawer. W wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej Warszawy ówczesna gmina Warszawa Praga-Południe została podzielona na trzy osobne gminy, które w 2002 zostały przekształcone w dzisiejsze dzielnice. Obecna Praga-Południe jest czwartym znaczeniem tej nazwy.

Podział Pragi-Południe

Podział na osiedla

Rada dzielnicy dokonała podziału na 8 osiedli, będących jednostkami pomocniczymi niższego rzędu:

  • Gocław
  • Grochów-Centrum
  • Grochów-Kinowa
  • Grochów-Południowy
  • Grochów-Północny
  • Kamionek
  • Przyczółek Grochowski
  • Saska Kępa

Podział w MSI

Według Miejskiego Systemu Informacji Praga-Południe dzieli się na obszary:

Podział ten wprowadzono Uchwałą Nr 389/XXXVI/96 Rady Gminy-Warszawa Centrum z dnia 19 września 1996 r.

Podział według TERYT

Zgodnie z Krajowym Rejestrem Urzędowym Podziału Terytorialnego Kraju (TERYT) Praga-Południe dzieli się na 8 części:

Pierwsze wzmianki dotyczące terenów dzisiejszego Gocławia jako wsi datuje się na 1155, kiedy to stanowiły one własność biskupa płockiego. W późniejszym okresie weszły w skład dóbr Kamion. W 1580 powierzchnia rolna Gocławia wynosiła ok. 115 ha. W lipcu 1655 na tych terenach odbyła się trzydniowa bitwa ze Szwedami. Gocław w wyniku walk został zniszczony. Dopiero w 1755 Gocław i Kępa Gocławska liczyły 17 domów. W 1780 król Stanisław August Poniatowski nabył teren Gocławia i odstąpił swemu bratankowi Stanisławowi Poniatowskiemu. W 1795, po utracie niepodległości przez Polskę, dobra te przeszły na własność skarbu państwa. W 1827 Gocław liczył 22 domy i 168 mieszkańców, a w 1912 – 497 mieszkańców.

Gocław przyłączono do Warszawy w kwietniu 1916 (wraz z Grochowem, Saską Kępą i Gocławkiem) tworząc Komisariat (Okręg) Grochowski (nr XVII). W jego obrębie zamieszkiwało wówczas ok. 5500 mieszkańców w przeważnie parterowych i drewnianych budynkach pozbawionych większości urządzeń komunalnych.

Po II wojnie światowej, w 1946, na terenach Gocławia zamiast planowanego przed wojną cywilnego portu lotniczego powstało lotnisko sportowe Aeroklubu Warszawskiego, które istniało do II połowy lat 70. Wtedy też Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych” zbudowała na jego miejscu największy na Pradze-Południe zespół mieszkaniowy Gocław-Lotnisko, którego osiedla noszą nazwy typów samolotów (Orlik, Wilga, Iskra, Jantar). Hangary dawnego lotniska nadal istnieją od strony Wału Miedzeszyńskiego (obecnie zaadaptowane na magazyny i biura). W ostatnich latach nastąpił tam szybki rozwój nowych osiedli mieszkaniowych. Planowana jest również budowa linii tramwajowej, a także III linii metra.

Gocławek jest najdalej położoną na wschód częścią dzielnicy. Jego zabudowa jest typowa dla przedmieścia wielkiego miasta, najstarsze budynki pamiętają okres powstania listopadowego, dominuje zabudowa wielorodzinna i wysokoblokowa. Na terenie tej właśnie części położone są park im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika” oraz Osiedle Ostrobramska.

25 lutego 1831, pod ówczesną wsią miała miejsce największa podczas powstania listopadowego bitwa o Olszynkę Grochowską, w której uczestniczyły wojska polskie dowodzone przez Józefa Chłopickiego oraz wojska rosyjskie pod dowództwem Iwana Dybicza. Toczyły się tam ciężkie walki na przedpolach Warszawy o opanowanie traktu brzeskiego.

Grochów to osiedle o charakterze mieszkaniowo-przemysłowym, którego szybki rozwój datuje się na lata 20. i 30. XX w. Dalsza rozbudowa nastąpiła po 1945, kiedy zaczął się rozwijać przemysł. Najważniejsze znajdujące się tam przedsiębiorstwa to „Radwar”, „Mera-Pnefal”, „Polskie Zakłady Optyczne”, „Bumar Żołnierz” i „PZL-Warszawa II”. Na Grochowie znajduje się siedziba telewizji Polsat. W ostatnich latach powstało tam kilka biurowców.

Wieś Kamion (Kamień) istniała najprawdopodobniej już w XI wieku na prawym brzegu Wisły, przy przeprawie z Solca. Najważniejsze wydarzenie historyczne dotyczące tego miejsca to pierwsza wolna elekcja, która odbyła się pod Kamionem na przełomie kwietnia i maja 1573. Jej wynikiem był wybór na króla Polski Henryka III Walezego.

Miejscowość przyłączono do Warszawy w 1889. Obecnie Kamionek to część Pragi-Południe, położona nad malowniczym jeziorem Kamionkowskim – starorzeczem Wisły. Za centrum tej części dzielnicy przyjmuje się konkatedralny kościół Matki Bożej Zwycięskiej z przylegającym do niego dziś już nieczynnym cmentarzem-mauzoleum bohaterów powstania listopadowego i rzezi Pragi. Nieopodal kościoła wznoszą się zakłady E. Wedel oraz zakłady produkcyjne Polskich Zakładów Optycznych. Na Kamionku znajdują się największe zielone obszary Pragi-Południe – park Skaryszewski i Kamionkowskie Błonia Elekcyjne, które razem z jeziorkiem Kamionkowskim zajmują prawie 80 ha. Największą inwestycją zrealizowaną w ostatnich latach na terenie Kamionka jest ukończony w 2012 Stadion Narodowy.

Kępa Gocławska to nazwa obszaru dzielnicy położona między ulicami Saską a Afrykańską. Na jej terenie znajdują się Osiedle im. Mikołaja Kopernika oraz ogrody działkowe.

Kozia Górka jest położona na zachód od Rezerwatu Przyrody Olszynka Grochowska. Większość terenów Koziej Górki zajmują: stacja kolejowo-postojowa stanowiąca centrum sieci kolejowej PKP, osiedle Dudziarska, a także mokradła i oczka wodne (tzw. Bałki).

Ta część dzielnicy jest słabo zaludniona i najczęściej kojarzona z Rezerwatem Przyrody Olszynka Grochowska. Powierzchnia rezerwatu wynosi 56,35 km². Ochroną objęto prawie całe uroczysko leśne, wyłączając jedynie tereny zdewastowane, poprzecinane torami kolejowymi, liniami elektrycznymi, rurociągami. Teren rezerwatu jest własnością miasta stołecznego Warszawy i administrowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Ogrodniczych – Obwód Leśny „Las Sobieskiego”.

W tej części dzielnicy dominuje zabudowa willowa z zachowaną architekturą międzywojenną. Ma tam swoją siedzibę m.in. wiele ambasad. Znajdują się tam również: kilka osiedli mieszkaniowych z lat 60., szpital dziecięcy, stacja krwiodawstwa, Wodociąg Praski. Saska Kępa liczy ok. 40 000 mieszkańców.

Podział tradycyjny

zwyczajowo wyróżnia się również:

Park o powierzchni 55,5 ha, założony na terenach Skaryszewa (wydzielonego w XVI w. z Kamionka) w latach 1906–1922 przez Franciszka Szaniora. Do wybuchu II wojny światowej nosił imię Ignacego Jana Paderewskiego. Po wojnie został przemianowany na park Skaryszewski, a w 1980 przywrócono mu imię przedwojennego patrona. Park zaprojektowano jako wielkomiejski ośrodek parkowy dla rekreacji i wypoczynku, z rozwiniętą siecią komunikacyjną, przystosowaną do ówczesnego ruchu pojazdów konnych. Zaprojektowane przez Szaniora sztuczne jeziorka współgrają z bogatą szatą roślinną. W 2009 park Skaryszewski zdobył tytuł Najpiękniejszego Parku w Polsce i zajął trzecie miejsce wśród parków Europy.

Osiedle wysokoblokowe położone pomiędzy ulicą Witolińską a Trasą Łazienkowską, wybudowane w latach 70. XX w.

Osiedle jest małym wysoko i średnio blokowym osiedlem położonym w okolicach ul. Garwolińskiej w samym sercu Grochowa. Nazwa osiedla wzięła się z przyznawanych mieszkań osiedla nowożeńcom i młodym małżeństwom.

Niewielka część składowa dzielnicy położona w jej wschodniej części. Leży pomiędzy Gocławkiem, Grochowem, Gocławiem, a granicą dzielnicy Wawer. Zabudowę Witolina stanowi głównie Osiedle Ostrobramska.

Władze dzielnicy

  • Zarząd Dzielnicy Praga-Południe:
    • burmistrz dzielnicy: Tomasz Kucharski
    • zastępca burmistrza: Adam Cieciura (Koalicja Obywatelska, odwołany 27 lipca 2023 przez Radę Dzielnicy ze względu na zarzuty korupcyjne)
    • zastępca burmistrza: Bożena Przybyszewska
    • zastępca burmistrza: Izabela Szostak-Smith
    • zastępca burmistrza: Karol Kowalczyk
  • Prezydium Rady Dzielnicy:
    • przewodniczący Rady Dzielnicy: Marcin Kluś (Klub Radnych PO)
    • wiceprzewodniczący Rady Dzielnicy: Bogdan Jeziorski (Klub Radnych PO)
    • wiceprzewodniczący Rady Dzielnicy: Karol Kowalczyk (Klub Radnych PO)
    • wiceprzewodniczący Rady Dzielnicy: Katarzyna Olszewska (Klub Radnych SLD)

Rada Dzielnicy

Ugrupowanie Kadencja 2002-2006 Kadencja 2006-2010 Kadencja 2010-2014 Kadencja 2014-2018 Kadencja 2018-2024
Sojusz Lewicy Demokratycznej 7 (SLD-UP) 4 (LiD) 3 1 –
Platforma Obywatelska 4 12 15 13 15 (Koalicja Obywatelska)
Liga Polskich Rodzin 2 – – – –
Prawo i Sprawiedliwość 12 9 7 11 10

Transport

W latach 1900–1956 na terenie obecnej dzielnicy działała Kolej Jabłonowska.

Na terenie Pragi-Południe znajdują się dworzec Warszawa Wschodnia oraz trzy przystanki kolejowe: Warszawa Stadion, Warszawa Olszynka Grochowska i Warszawa Grochów.

Zabytki i pomniki

Parki

Szpitale

Kościoły i parafie

Kościoły rzymskokatolickie

Kościoły innych wyznań

Szkoły

Obiekty sportowe

  • Stadion Robotniczego Klubu Sportowego „Orzeł”, ul. Podskarbińska 14
  • Boisko Robotniczego Klubu Sportowego „Drukarz”, ul. Międzynarodowa 2
  • Korty Tenisowe TKKF „Olszynka Grochowska”, ul. Osowska 15
  • Basen „Wodnik”, ul. Bora-Komorowskiego 44
  • Hala sportowa „Saska”, ul. Angorska 2
  • Basen WOW „Wisła”, ul. Wał Miedzeszyński 401
  • Przystań Yacht Club Polski, ul. Wał Miedzeszyński 375
  • Tor Kolarski, ul. Podskarbińska 11 – (nieczynny)
  • Stadion Narodowy, aleja Poniatowskiego 1

Kultura i sztuka

  • Biblioteka Publiczna Dzielnicy Praga-Południe, ul. Meissnera 5
  • Centralna Biblioteka Wojskowa, ul. Ostrobramska 109
  • Centrum Promocji Kultury, ul. Podskarbińska 2
  • Klub Kultury Gocław, filia Centrum Promocji Kultury, ul. Abrahama 10
  • Klub Kultury Seniora, filia Centrum Promocji Kultury, ul. Pawlikowskiego 2
  • Punkt Informacji Kulturalnej „Akwarium”, Pl. Szembeka 1A, lokal U2
  • PROM Kultury Saska Kępa, ul. Brukselska 23
  • Klub Osiedlowy „Relax”, ul. Tarnowiecka 13
  • Kino Cinema City, ul. Ostrobramska 75a
  • Neon Muzeum, ul. Mińska 25
  • Osiedlowy Dom Kultury „Kamionek”, ul. Kinowa 19
  • Studio Teatralne KOŁO, ul. Mińska 25
  • Studium Teatralne, ul. Lubelska 30/32
  • Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera w Warszawie, ul. Zamoyskiego 20

Przedsiębiorstwa

Bazary i centra handlowe

Inne informacje

Część mieszkańców i niektórzy varsavianiści, uważają, że należałoby zmienić nazwę dzielnicy na Grochów, ponieważ:

  • nadana w okresie PRL nazwa dzielnicy Praga-Południe (a także nazwa okręgu starostwa Warszawa Praga z 1928) jest sztuczna;
  • historia Pragi-Południe jest w zasadzie historią Grochowa, przyłączonego do Warszawy w 1916, a Praga-Północ to historyczna Praga, której prawa miejskie nadał Władysław IV Waza;
  • choć początki osady Praga są prawdopodobnie wcześniejsze od Grochowa (sięgają XI wieku), to Grochów (wtedy Grochowo) otrzymał prawa miejskie (prawo chełmińskie) wcześniej od Pragi, w 1422;
  • historyczną granicę między Pragą a Grochowem wyznaczają Rogatki Grochowskie (nazwane tak od Grochowa).

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku. Tabl. 21 Powierzchnia, ludność oraz lokaty według gmin. Główny Urząd Statystyczny . stat.gov.pl, 20 lipca 2023. .
  2. ↑ Art. 5 i 14 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1817).
  3. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 191. ISBN 83-04-02436-5.
  4. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 275. ISBN 978-83-62189-08-3.
  5. ↑ Edward Polański (red.): Wielki Słownik Ortograficzny PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 727. ISBN 978-83-01-16405-8.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200) s. 1757.
  7. ↑ Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy, Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 43, s. 1973.
  8. ↑ Uchwała Nr 328/LI/2010 Rady Dzielnicy Praga Południe m. st. Warszawy z dnia 19 kwietnia 2010 r. w sprawie nadania statutów oraz ustalenia zasad i trybu przeprowadzenia wyborów do organów jednostek pomocniczych niższego rzędu istniejących na terenie Dzielnicy Praga-Południe m. st. Warszawy.
  9. ↑ a b Praga-Południe. Zarząd Dróg Miejskich, 2007. .
  10. ↑ Zarząd Urzędu Dzielnicy Praga-Południe. pragapld.um.warszawa.pl. .
  11. ↑ Jarosław Osowski, Aresztowany wiceburmistrz Pragi-Południe stracił stanowisko. Prokuratura o nowych ustaleniach śledztwa , warszawa.wyborcza.pl, 27 lipca 2023 .
  12. ↑ Radni Dzielnicy. pragapld.waw.pl. .
  13. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. .
  14. ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. .
  15. ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo mazowieckie – miasto st. Warszawa – dz. Praga-Południe. wybory2010.pkw.gov.pl. .
  16. ↑ Wyborcza.pl. warszawa.wyborcza.pl. .
  17. ↑ Wybory samorządowe 2018 , wybory2018.pkw.gov.pl .
  18. ↑ Jarosław Osowski. Grochowem o ścianę. „Gazeta Wyborcza”, 2010-01-16. 
  19. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: PWN, 1994. ISBN 83-01-08836-2.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Dzielnice Warszawy

Godło

Osiedla warszawskiej dzielnicy Praga-Południe
Obszary MSI
Części miasta wg PRNG
Inne

Godło

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot