Stanisław Pigoń

W tym artykule przyjrzymy się fascynującemu życiu Stanisław Pigoń, postaci, która pozostawiła niezatarty ślad w historii. Dzięki swoim osiągnięciom i wkładowi Stanisław Pigoń udowodnił, że jest prawdziwym pionierem w swojej dziedzinie, inspirując całe pokolenia swoją odwagą i determinacją. Od skromnych początków po drogę do sławy Stanisław Pigoń pokonał pozornie nie do pokonania przeszkody, aby osiągnąć sukces. Dzięki dziedzictwu, które będzie trwać wiecznie, Stanisław Pigoń pozostaje kultową postacią, która nadal wpływa na nasze życie w sposób, którego nawet sobie nie wyobrażaliśmy. Dołącz do nas w tej podróży w czasie, odkrywając życie i dziedzictwo Stanisław Pigoń.

Stanisław Pigoń
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 września 1885
Kombornia

Data i miejsce śmierci

18 grudnia 1968
Kraków

profesor nauk polonistycznych
Specjalność: historyk literatury polskiej
Habilitacja

1921

Uczelnia

Uniwersytet Wileński
Uniwersytet Jagielloński

rektor Uniwersytetu Wileńskiego
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy
Odznaka pamiątkowa „Orlęta”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Fotografia portretowa w uroczystym stroju akademickim z insygniami władzy

Stanisław Pigoń (ur. 27 września 1885 w Komborni, zm. 18 grudnia 1968 w Krakowie) – historyk literatury polskiej, edytor, wychowawca i pedagog, w latach 1926–1928 rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

Profesor historii literatury polskiej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie (1921–1930), a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim (1931–1960; z przerwą 1939–1945) .

Życiorys

Stanisław Pigoń pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. Był synem Jana (ur. 1851) i Katarzyny (ur. 1860). Jego droga do profesury była długa i pełna przeszkód; rodzina nie ułatwiała mu drogi do poszerzania wiedzy. Urodził się na wsi, więc jego głównym zajęciem miała być praca na roli i pomoc rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Stanisław wolał jednak czytać książki, niż chodzić za pługiem. Rodzina niechętnie odnosiła się do jego decyzji o wyjeździe na studia (głównym problemem były zbyt skromne finanse). Doszło już nawet do tego, że Stanisław zaniechał myśli o studiach. Ostatecznie, po skończeniu jasielskiego gimnazjum w roku 1906, udało mu się wyjechać do Krakowa i rozpocząć studia. W latach 1906–1912 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Nie powrócił już na stałe w rodzinne strony.

W czasie I wojny światowej służył jako oficer w armii austro-węgierskiej – w 2 pułku artylerii fortecznej; brał udział m.in. w zdobywaniu belgijskiej twierdzy Namur. Od listopada 1918 służył w Wojsku Polskim, walczył w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-radzieckiej. Od marca do czerwca 1919 był dowódcą pociągu pancernego nr 4 „Hallerczyk”. Między sierpniem 1919 a sierpniem 1920 zwolniony ze służby wojskowej jako wykładowca. W związku z zagrożeniem ofensywą radziecką od sierpnia do października 1920 dowodził pociągiem pancernym nr 20 „Bartosz Głowacki”. 18 stycznia 1921 został przeniesiony z batalionu zapasowego 1 pułku wojsk kolejowych do pociągu pancernego „Bartosz Głowacki” na stanowisko dowódcy.

Po zakończeniu działań wojennych został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwy artylerii. W 1923 roku posiadał przydział mobilizacyjny do 23 pułku artylerii polowej w Będzinie. W 1934 roku pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V. Za swój udział w walkach otrzymał kilka odznaczeń wojskowych, między innymi honorową odznakę "Orląt" i "Gwiazdę Przemyśla" za wyzwolenie miasta.

Na początku II wojny światowej Pigoń wraz z grupą profesorów krakowskich został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau i uwięziony w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Swoje doświadczenia z pobytu w obozie ujął w szkicu Wspomnienia z obozu Sachsenhausen 1939–40. Przebywał tam do lutego 1940 roku, skąd powrócił do Krakowa w pierwszym transporcie zwolnionych profesorów. W obozie nabawił się ciężkiej choroby serca, która prześladowała go do końca życia. Już wiosną następnego roku podjął tajne nauczanie oraz działalność konspiracyjną w kręgach Stronnictwa Narodowego. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności. Koleje swojego życia opisał w pamiętnikach Z Komborni w świat i Z przędziwa pamięci. Urywki wspomnień.

Pigoń zajmował się literaturą jako przekazem doniosłych treści poznawczych, ideowo-wychowawczych i filozoficznych oraz jej rolą w kształtowaniu polskiej świadomości narodowej. Był skrupulatnym badaczem i wydawcą tekstów ważnych dla poznania życia i twórczości wielkich pisarzy. Interesował się szczególnie okresami romantyzmu i modernizmu, a przede wszystkim postacią i dziełem Adama Mickiewicza. Badał również i wydawał utwory Aleksandra Fredry, Stefana Żeromskiego i Władysława Orkana. Pigoń był także odkrywcą twórczości samorodnych pisarzy chłopskich; zajmował się kulturą polskiej wsi.

Ponadto po odejściu Wincentego Lutosławskiego przewodził wileńskiej sekcji ruchu Eleusis.

Księgozbiór Stanisława Pigonia, liczący 9351 woluminów, został po jego śmierci zgodnie z jego wolą przekazany Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie. W 1982 r. utworzono Pracownię Polonistyczną Pigonianum, którą w 2004 r. przeniesiono do nowego gmachu Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Ożenił się w 1913 z Heleną Dulowską, z którą pracował w redakcji czasopisma „Iskra”. Synami Stanisława Pigonia byli chemik Krzysztof Pigoń i biolog Andrzej Pigoń.

Pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (kwatera SC2-8-17).

Grób prof. Stanisława Pigonia na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie

Odznaczenia i wyróżnienia

Wybrane publikacje

  • 1911 O „Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego” A. Mickiewicza, Kraków
  • 1922 Z epoki Mickiewicza. Studia i szkice, Lwów
  • 1924 Głosy sprzed wieku. Szkice z dziejów procesu filareckiego, Wilno
  • 1928 Ze studiów nad tekstem „Pana Tadeusza”. Trzy notatki, Kraków
  • 1929 Z dawnego Wilna. Szkice obyczajowe i literackie, Wilno
  • 1930 Do źródeł „Dziadów” kowieńsko-wileńskich, Wilno
  • 1930 O brązach, brązownikach i brązoburcy, Warszawa
  • 1932 Adam Mickiewicz w kole Sprawy Bożej Warszawa
  • 1934 „Pan Tadeusz”. Wzrost-Wielkość-Sława, Warszawa
  • 1936 Na wyżynach romantyzmu. Studia historyczno-literackie, Kraków
  • 1938 Z dziejów teatru szkolnego w Polsce w XVII, Lwów
  • 1938 Zręby nowej Polski w publicystyce Wielkiej Emigracji, Warszawa
  • 1939 Na drogach i manowcach kultury ludowej, Lwów
  • 1946 Zarys nowszej literatury ludowej, Kraków
  • 1947 Z Komborni w świat, Kraków

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano jedną z auli Uniwersytetu Rzeszowskiego, jak również (do 2020) Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Krośnie.

Na wniosek władz dwóch miejscowych uczelni – Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Wyższej Szkoły Prawa i Administracji – w 40. rocznicę śmierci Stanisława Pigonia w lutym 2009 Rada Miasta Rzeszowa podjęła uchwałę o nazwaniu jego imieniem części istniejącej ulicy na Osiedlu Nowe Miasto.

Odniesienia w kulturze

W 2013 nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Rzeszowskiego ukazała się książka Pigoń autorstwa Czesława Kłaka.

Przypisy

  1. ↑ a b Kłak 1983 ↓.
  2. ↑ Pigoń 1946 ↓, s. 87.
  3. ↑ Pigoń 1946 ↓, s. 78.
  4. ↑ a b c Prof. Stanisław Pigoń – miłośnik literatury polskiej i książek, wybitny uczony i patriota, patron dawnej ul. Cegielnianej. BUR. . . (pol.).
  5. ↑ Almanach Literacki 1926, Wilno: nakładem Wil. Oddz. Polsk. Białego Krzyża, s. 42.
  6. ↑ a b c Józef Jurczyk, Krzysztof Margasiński, „Dziennik pociągu pancernego Hallerczyk”, Czechowice-Dziedzice – Częstochowa 2010, s. 55.
  7. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 4 z 29 stycznia 1921 roku, poz. 127.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923 s. 759, 839.
  9. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 s. 133, 920.
  10. ↑ a b c Zdzisław Bernat. Prof. Stanisław Pigoń ma swoją ulicę w Rzeszowie. „Gazeta Uniwersytecka Pracowników i Studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego”. 2, s. 20–22, marzec – kwiecień 2009. ISSN 1642-6797. . (pol.). 
  11. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 218, ISBN 978-83-233-4527-5.
  12. ↑ 16 lipca 1954 „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki” M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566
  13. ↑ M.P. z 1956 r. nr 67, poz. 835
  14. ↑ Honorowi Obywatele Miasta. jaslo.pl, 2014-07-04. .
  15. ↑ Uchwała nr 12/21 Senatu Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie z dnia 18 maja 2021 r. w sprawie zmiany statutu Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie. kpu.krosno.pl, 18 maja 2021. .

Bibliografia

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot