Szota Rustaweli

Szota Rustaweli

შოთა რუსთაველი

Szota Rustaweli (fresk w jerozolimskim Klasztorze Krzyża[1])
Data i miejsce urodzenia	ok. 1160 Rustawi
Data i miejsce śmierci	po. 1220 Jerozolima
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
Rycerz w tygrysiej skórze
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Szota Rustaweli (gruz. შოთა რუსთაველი; ur. przed 1160^[2] we wsi Rustawi, Meschetia^{[potrzebny przypis]}, zm. przed 1220^[2] w Jerozolimie^{[potrzebny przypis]}) – gruziński poeta^[3]. Jest autorem Rycerza w tygrysiej skórze, gruzińskiej epopei narodowej^[3][2].

Informacje o biografii poety są wyjątkowo skąpe^[4]. Wykształcony w Grecji, Rustaweli był gruzińskim księciem^[4], skarbnikiem^[4] królowej Tamary (odnaleziono jego podpis pod dokumentem z 1190 roku) i malarzem, jego dziełem są między innymi freski w Klasztorze Krzyża^[1] w Jerozolimie^[4]. Na jednym z nich prawdopodobnie znajduje się sam autor^[4][2]. Znając poematy Homera^[4] i filozofię Platona^[4], teologię, podstawy poetyki i retoryki, jak również literaturę perską i arabską, poświęcił się literaturze, tworząc epos Rycerz w tygrysiej skórze^[3], który został przetłumaczony na wiele języków^[3]. Pierwszy raz został wydrukowany w Tbilisi w 1712 roku, przez króla Wachtanga VI^[4]. Po dziś dzień istnieje wiele legend i spekulacji na temat życia Rustawelego i jego relacji z królową Tamarą. Według jednej z nich miał być w niej beznadziejnie zakochany i z tego właśnie powodu napisał swoje największe dzieło. Nie znamy również jego dalszych losów. Tymoteusz, XVII-wieczny metropolita jerozolimski, odnalazł w świątyni pod wezwaniem św. Krzyża, zbudowanej przez królów gruzińskich, mogiłę i fresk przedstawiający osobę w mnisim stroju z niżej zamieszczonym jego imieniem^[2], stąd też przypuszczanie, iż mógł dożyć swych dni jako mnich w Jerozolimie. W tradycji ludowej istnieje jednak legenda o tym, że mimo swego oddania królowej Rustaweli ożenił się z bliżej nieznaną dziewczyną o imieniu Nino. Wkrótce po ślubie miał otrzymać od „damy serca” polecenie przetłumaczenia na język gruziński dzieła literackiego, przekazanego jej w darze przez pokonanego szacha. Rustaweli wypełnił polecenie doskonale, jednak zrezygnował z nagrody, obiecanej za swój trud. Tydzień później odnaleziono jego ciało, pozbawione głowy. Według innego podania jeszcze za życia królowej, będącej jego mecenasem, katolikos Joann wszczął nagonkę na jego osobę. W XVIII wieku patriarcha Antoni I, będący skądinąd pisarzem, dokonał publicznego spalenia^[4] pewnej liczby egzemplarzy pierwszego wydania Rycerza w tygrysiej skórze.

Imię Rustawelego noszą: port lotniczy Tbilisi^[5], Teatr Dramatyczny Gruzji, Instytut Teatralny w Tbilisi, a także liczne nagrody literackie w Gruzji. Również poza granicami tego kraju, w republikach byłego ZSRR, imię poety zostało upamiętnione na przykład nazwami ulic – jedna z głównych ulic Kijowa nosi imię Szoty Rustawelego.

Skwer w Krakowie w dzielnicy Dębniki nazwano imieniem Szoty Rustawelego^[6].